In Parchikan Village Of Arguvan District Of Malatya Legends Around The Cult Of Hacı Alı̇ Parçı̇kan

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 33, 75 - 88, 31.05.2024

Faruk Doğan , Bedrettin Kayhan

https://doi.org/10.31126/akrajournal.1400708

Öz

It is known that legends, whose origins and history go back to ancient times, have religious, moral, social and educational aspects and functions. Even though their reality and fictional content are questioned, their always alive structure and miraculous formations coming from faith have made the legends untouchable in the oral tradition. These folk narratives, nourished by the culture of the people, contain a lot of information about the social structure and order of the society in which they live. However, legends have left permanent traces in minds due to their extraordinary and supernatural content. Legends, especially those formed around a specific person, attract great attention from the society and are passed down from generation to generation. There are legends around certain people in many parts of Anatolia. One of these places is Parçikan village of Arguvan district of Malatya. The legends formed around Hacı Ali Parçikan in Parçikan village are worth examining both because they have the characteristics of the legend genre and because they show the belief and cultural richness of the region. For this reason, the legends were recorded in order to prevent them from being lost in history and to ensure their transfer to the next generations. In this study, which was created within the framework of ethnography pattern, one of the qualitative research patterns, data was collected through interviews. 11 people from Parçikan village people were determined as the study group. As a result of the field research, the place of 12 legendary texts collected from people living in the region within the legend genre in Turkish cultural tradition was revealed, and the compiled legends were also evaluated according to their functions as folk products by W. Bascom (2010) and Başgöz (1996).

Anahtar Kelimeler

oral culture, belief, legend, Hacı Ali Parçikan

Malatya’nın Arguvan İlçesinin Parçikan Köyünde Hacı Ali Parçikan Etrafında Oluşan Efsaneler

Öz

Kökeni ve tarihi çok eskilere dayanan efsanelerin dinî, ahlaki, sosyal ve eğitici yönlerinin ve işlevlerinin olduğu bilinmektedir. Gerçeklik ve kurgusal içerikleri sorgulansa da sözlü gelenek içerisinde her daim canlı yapıları ve inançtan gelen mucizevi oluşumları efsaneleri dokunulmaz kılar. Halkın kültürüyle beslenen bu halk anlatıları yaşanılan toplumun sosyal yapısı ve düzeni hakkında pek çok bilgi içermektedir. Bununla birlikte efsaneler, barındırdıkları doğaüstü muhtevalarından dolayı zihinlerde kalıcı izler bırakmışlardır. Özellikle belirli bir kişi etrafında oluşan efsaneler, toplum tarafından büyük ilgi görmekte ve kuşaktan kuşağa aktarılmaktadır. Anadolu’nun birçok coğrafyasında belirli kişiler etrafında oluşan efsaneler yer almaktadır. Bu yerlerden biri de Malatya’nın Arguvan ilçesinin Parçikan köyüdür. Parçikan köyünde Hacı Ali Parçikan etrafında oluşan efsaneler hem efsane türünün özelliklerini taşıması bakımından hem de bölgenin inanç ve kültürel zenginliğini göstermesi bakımından incelenmeye değerdir. Bu nedenle de efsanelerin tarih içerisinde kaybolmasını engellemek ve sonraki kuşaklara aktarımını sağlamak amacıyla efsanelerin kayıt altına alınması yoluna gidilmiştir. Nitel araştırma desenlerinden etnografi deseni çerçevesinde oluşturulan bu çalışmada veriler görüşme yoluyla toplanmıştır. Çalışma grubu olarak da Parçikan köy halkından 11 kişi belirlenmiştir. Saha araştırması neticesinde bölgede yaşayan kişilerden toplanan 12 efsane metninin, Türk kültür geleneğinde efsane türü içindeki yeri ortaya konmuş, derlenen efsaneler W. Bascom’un (2010) ve Başgöz’ün belirlediği (1996) halk bilimi ürünlerinin işlevlerine göre değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

sözlü kültür, inanış, efsane, Hacı Ali Parçikan

Kaynakça

• Alptekin, A. B. (2014). Efsane ve Motifleri Üzerine. Ankara: Akçağ Yayınları, 1. Basım.
• Bascom, W. (2010). Folklorun Dört İşlevi, (Çev.: Ferya Çalış). Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2. Ankara: Geleneksel Yayınları.
• Başgöz, İ. (1996). Protesto: Folklorun Beşinci İşlevi (Fonksiyonu), Folkloristik: Umay Günay Armağanı, Haz.: Özkul Çobanoğlu-Metin Özarslan. Ankara: Feryal Matbaası.
• Boratav, P. N. (1995). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Eroğlu, S. ve Bektaş, O. (2016); STEM Eğitimi Almış Fen Bilimleri Öğretmenlerinin STEM Temelli Ders Etkinlikleri Hakkındaki Görüşleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 4/3.
• Kartarı, Asker (2017). Nitel Düşünce ve Etnografi: Etnografik Yönteme Düşünsel Bir Yaklaşım. Moment Dergi, 4 (1).
• Sakaoğlu S. (1980). Anadolu-Türk Efsanelerinde Taş Kesilme Motifi ve Bu Efsanelerin Tip Kataloğu. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Sakaoğlu, S. (2009). Efsane Araştırmaları. Konya: Kömen Yayınları.
• Sami, Ş. (1989). Kamus-ı Türkî, Ankara: Enderun Kitabevi.
• Seyidoğlu, B. (1985). Erzurum Efsaneleri (Erzurum’da Belli Yerlere Bağlı Olarak Derlenmiş Efsaneler). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• KK-1: Hatice Kayhan, Kadın, 47, Malatya, Ev Hanımı, İlkokul Mezunu, 02.03.2022.
• KK-2: Fatma Kaplan, Kadın, 72, Malatya, Ev Hanımı, Okuma-Yazma yok, 02.03.2022.
• KK-3: Ali Kayhan, Erkek, 48, Malatya, Serbest Meslek, İlkokul Mezunu, 02.03.2022.
• KK-4: Beyaz Kaplan, Kadın, 80, Malatya, Ev Hanımı, Okuma-Yazma yok, 01.04.2022.
• KK-5: İsmihan Karakaya, Kadın, 79, Malatya, Ev Hanımı, Okuma-Yazma yok, 11.04.2022.
• KK-6: Ahmet Kaplan, Erkek, 81, Malatya, Emekli, Okuma-Yazma yok, 13.04.2022.
• KK-7: Basri Kayhan, Erkek, 81, Malatya, Çiftçi, İlkokul Mezunu, 16.04.2022.
• KK-8: Gökhan Geyik, Erkek, 49, Malatya, Çiftçi, İlkokul Mezunu, 16.04.2022.
• KK-9: Güley Mercan, Kadın, 72, Malatya, Ev Hanımı, Okuma-Yazma yok, 16.04.2022.
• KK-10: Havva Kayhan, Kadın, 75, Malatya, Ev Hanımı, Okuma-Yazma yok, 17.04.2022.
• KK-11: Hacer Yeşilova, Kadın, 76, Malatya, Ev Hanımı, Okuma-Yazma yok, 26.04.2022.