Mehemmetimin Obulkasimov’un Şiirlerinde Kullanılan Fiilimsiler Üzerine

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 33, 51 - 74, 31.05.2024

Recep Kılıç

https://doi.org/10.31126/akrajournal.1464733

Öz

Mehemmetimin Obulkasimov 1943 günümüz Uygur Şiirinin en önemli şahsiyetlerinden birisidir. Dönemin tüm siyasi baskı ve şiddetlerine rağmen şiirlerini kaleme almış, ilk şiirlerini Çin istilâsı altındaki Doğu Türkistan’da, sonrakileri ise Sovyetler Birliği’nde yazmıştır. Kazak şairleri Abay ve Şakerim’i üstat kabul etmiştir. Klasik tarzda yazdığı şiirlerde Çağatay Türkçesini mahallileştirerek kendine özgü bir şiir dili oluşturmuştur. Bu makalede Mehemmetimin Obulkasimov’un şiirlerinde dil ve üslubun bir parçası olan fiilimsi ekleri incelenmiştir. Bu incelemede kullanılan şiirler, Prof. Dr. Hikmet KORAŞ’ın “Vatan Şairi Bir Uygur Mehemmetimin Obulkasimov (Almasbek) “adlı eserinden alınmıştır. Bu eserde bulunan şiirlerdeki isim-fiil, sıfat-fiil ve zarf-fiil kullanımları tespit edilerek dil ve üslup özelliği olarak belirlenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mehemmetimin Obulkasimov, Çağdaş Uygur Şiiri, Uygur Türkçesi, Fiilimsiler

On The Verbs Used in The Poems Of Mehemmetı̇mı̇n Obulkası̇mov

Öz

Mehemmetimin Obulkasimov 1943 is one of the most important figures of contemporary Uyghur poetry. Despite all the political oppression and violence of the period, he wrote his poems, writing his first poems in East Turkestan under Chinese occupation and his later poems in the Soviet Union. He considered Kazakh poets Abay and Shakerim as his masters. He created a unique poetic language by localizing Chagatai Turkish in the poems he wrote in classical style. In this article, verb affixes, which are a part of language and style in Mehemmetimin Obulkasimov's poems, are analyzed. The poems used in this analysis are taken from Prof. Dr. Hikmet KORAŞ's work "Homeland Poet Bir Uyghur Mehemmetimin Obulkasimov (Almasbek)". The use of noun-verb, adjective-verb and adverb-verb in the poems in this work was determined and tried to be determined as a language and stylistic feature.

Anahtar Kelimeler

Mehemmetimin Obulkasimov, Contemporary Uyghur poetry, Uyghur Turkish, verbs

Kaynakça

• Almasbek, Kök Teñrinin Söz Beşi, Mir Neşriyat, Almuta, 2010.
• Ay, Özgür; “Abdülhalûk Uygur’un Şiirlerinde Kullanılan Fiilimsiler Üzerine” Diyalekttolog Ağız Araştırmaları Dergisi, Kış. S. 11, 2015.
• Banguoğlu, Tahsin; Türkçenin Grameri, TDK Yay. Ankara, 1990.
• Bilgegil, M. Kaya, Türkçe Dilbilgisi, Salkımsöğüt Yayınevi, Erzurum 2009.
• Buran, Ahmet /Alkaya, Ercan; Çağdaş Türk Lehçeleri, Akçağ Yayınları, Ankara, 2006.
• Ergin, Muharrem; Türk Dil Bilgisi, Bayrak Basım Yayın Tanıtım, İstanbul, 1993.
• Gülsevin, Gürer; “ Türkiye Türkçesindeki Birleşik Zarf-Fiiller Üzerine”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 2, S. 2, Afyon, 2001.
• Gülsevin, Gürer, “Türkçede -sA Şart Gerindiumu Üzerine”, Türk Dili, TDK Yayınları, S. 467, Kasım 1990.
• İnayet, Alimcan; “Çağdaş Uygur Şiiri”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi S. II, İzmir 1997.
• Koraş, Hikmet; Vatan Şairi Bir Uygur Mehemmetimin Obulkasimov (Almasbek), Kömen Yayınları, Konya, 2015.
• Korkmaz, Zeynep; “Eski Türkçedeki Oğuzca Belirtiler”Türk Dili Üzerine Araştırmalar, TDk Yayınları, Ankara, 1995.
• Korkmaz, Zeynep; Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), TDK Yayınları, Ankara, 2003.
• Öztürk, Rıdvan; Uygur Ve Özbek Türkçelerinde Fiil, TDK Yayınları, Ankara, 1997.
• Öztürk, Rıdvan; Yeni Uygur Türkçesi Grameri, TDK Yayınları, Ankara, 2010.
• Zeynalov, Selimahun; Şeiriyat Gülzari Tallanma, Mir Neşriyat, Almuta, 2007.