TÜRK EVİ KAVRAMININ TARİH YAZIMI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2021, Sayı: 10, 74 - 86, 17.12.2021

Şerife İncedemir , Kemal Reha Kavas

Öz

Mimarlık tarihçisi içerisinde yer aldığı farklı etki alanları kapsamında mimarlık nesnesini konu edinmiştir. Kültürel, toplumsal, sosyal, ideolojik değişkenler bu etki alanlarını ve mimarlık nesnesinin ele alınışını biçimlendirmiştir. Böylece mimarlık tarih yazımı, tarihçilerin farklı bakış açıları çerçevesinde organize edilmiştir. Mimarlık tarihçileri geçmişi düzenlemek, analiz etmek için günümüzde katı çerçevelere sahip olmayan, sınırları birbiri içine geçen, bir arada kullanılabilen çeşitli yöntemler izlemişlerdir.
Türk evi Türkiye mimarlık tarihi yazımında konu olmuş kavramlardan biridir. Genellikle geleneksel konut mimarisi, koruma alanları kapsamında düşünülen bu kavram üzerine yapılmış çeşitli çalışmalar bulunmaktadır. Bu çalışmalar Türk evi’nin tipolojik çözümlenmesi, şekillenmesini etkileyen kültürel-sosyal-geleneksel-fiziksel veriler, köken tartışmaları, etkileşim alanları, farklı kültür ve coğrafyalar ile ilişkisi, günümüze yansıması, modern dönem ile bağlantısı-karşılaştırılması gibi ilişkiler üzerinden yürütülmüştür.
Mimarlık tarihi yazımında, 19. yüzyılın sonlarından başlayarak tarihçilerin benimsediği tarih yazma yöntemleri ve bu yöntemlerin araştırma malzemesinin doğasına uygun şekilde bir arada kullanıldığı veya dönüştürüldüğü yaklaşımlar gözlenmektedir. Bu süreçte mimarlık tarihi yazımında Türk evi kavramının ele alınış yöntemleri de değişkenlik göstermektedir. Bu çalışmada farklı bakış açıları doğrultusunda ele alınan Türk evi kavramının süreç içerisindeki mimarlık tarih yazımı incelenmiştir. Bu çerçevede Türk evi kavramına ilişkin olarak üretilmiş metinlerdeki tarih yazımı yöntemlerinin mimarlık tarihi yazımındaki çağdaş yaklaşımlar ve yaklaşım kategorileri çerçevesindeki konumları tespit edilerek konuya alternatif yaklaşım potansiyelleri de değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tarih yazımı, Mimarlık tarihi, Andrew Leach, Türk evi

AN INVESTIGATION ON HISTORIOGRAPHY OF TURK EVI

Öz

Cultural, societal, social and ideological variables have shaped the interpretation of the objects and methods of architectural historiography. Thus, architectural historiography has been organized within the framework of different perspectives of historians. Architectural historians have followed various methods that can be used together in order to organize and analyze the past.
Türk Evi (Turkish House) is one of the concepts that has been the subject of Turkish architectural historiography. There are various studies on the Türk Evi, which is generally examined within the scope of traditional dwellings and their conservation. The scope of these studies are typological analysis, research of cultural-social-traditional-physical data affecting the shaping of the Türk Evi, origin research, interaction area, relationship with different cultures and geographies, connection-comparison with the modern period.
Architectural history involves historiography methods which have been developed since 19th century and also approaches which are produced by the combination or transformation of these methods. In this process there have been various methods for the elaboration of the concept of Türk Evi. This study explores architectural historiography of Türk Evi which has been developed through different perspectives. By identifying the positions of these methods of historiography with respect to the contemporary approaches and categories of approach, potentials for alternative approaches are interpreted.

Anahtar Kelimeler

Historiography, Architectural history, Andrew Leach, Türk evi

Kaynakça

• Bektaş, C. (2019). Türk Evi. İstanbul: Yem Yayınları.
• Bozdoğan, S. (2015). Modernizm ve Ulusun İnşaası Erken Cumhuriyet Türkiye’sinde Mimari Kültür. (Çev. Birkan, T.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Eldem, S.H. (1954). Türk Evi Plan Tipleri. İstanbul: İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Kavas, K.R. (2010). Sivil Konut Mimarisi Araştırmalarının 20. Yüzyıl Mimarlık Tarihi Yazımı Perspektifleri Işığında Değerlendirilmesi, Akdeniz Sanat, 3 (6), 37-46.
• Kavas, K.R. (2009). Sanat Tarihi- Mimarlık Tarihi Arasındaki Değişen İlişkilerin Sivil Konut Mimarisi Araştırmaları Bağlamında Değerlendirilmesi, Akdeniz Sanat, 2 (4), 117-128.
• Kostof, S. (1985). A History of Architecture, Settings and Rituals. Oxford University Press.
• Kuban, D. (1995). Türk “Hayat”lı Evi. İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Kuban, D. (1996). Ev Üzerine Felsefe Kırıntıları. (Der. Sey Y.), Tarihten Günümüze Anadolu’da Konut ve Yerleşme içinde. (s. 1-5). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Küçükerman, Ö. (1985). Kendi Mekanının Arayışı İçinde Türk Evi. İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Yayınları.
• Leach, A. (2015). Mimarlık Tarihi Nedir?. (Çev. Doğan, H.) İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Minor, V.H. (2013). Sanat Tarihinin Tarihi. (Çev. Soydemir, C.) İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Tanyeli, U. (2018). Mimarlık Tarihinin İcadı Mimarlığın İcadıdır ya da Mimarlığı Tarihyazımı mı İmal Eder?, Arredemento Mimarlık Tasarım Kültür Dergisi, 2018/06, 72-95.
• Tanyeli, U. (1996). Anadolu’da Bizans, Osmanlı Öncesi ve Osmanlı Dönemlerinde Yerleşme ve Barınma Düzeni. (Der. Sey, Y.), Tarihten Günümüze Anadolu’da Konut ve Yerleşme içinde. (s. 405-472). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Tekeli, İ. (1996). Konut Tarihi Yazıcılığı Üzerine Düşünceler. (Der. Sey, Y.), Tarihten Günümüze Anadolu’da Konut ve Yerleşme içinde. (s. 6-14). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Tuztaşı, U. (2013). İdealleş[tiril]miş “Türk Evi” Fikrinin Historiyografik Çözümlenmesi. International Journal of Architecture and Planning, 1(1), 66-91.
• Yürekli, H. ve Yürekli, F. (2005). Türk Evi Gözlemler-Yorumlar. İstanbul: Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları.