SAĞLIK ENFORMASYONU KAYNAĞI OLARAK SOSYAL MEDYANINGÜVENİLİRLİĞİNİN VE DOĞRULUĞUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ: YOUTUBE'DA HİPERTANSİYON İLE İLGİLİ VİDEOLARA İLİŞKİN BİR DURUM ÇALIŞMASI

Yıl 2023, Sayı: 13, 107 - 120, 12.07.2023

Murat Ertan Doğan

Öz

Medyada sağlık problemleri ve hastalıklarla ilgili verilen enformasyonun halk sağlığının korunması üzerinde önemli bir etkisi bulunmaktadır. Web 2.0 ile ortaya çıkan iletişim teknolojilerindeki yeni gelişmeler konvansiyonel medyanın yanı sıra İnternet ve sosyal medyada da farklı içeriklerin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bununla birlikte, bu ortamlarda sağlık sorunlarının nedenleri ive çözümleri hakkında tıbbi uzmanlığı olmayan kişilerce bilgi paylaşımı, kişilerin yanlış bilgilenmesine ve sağlıklarının zarar görmesine neden olabilir. Sağlık sorunlarına İnternet ve yeni medya araçları vasıtasıyla çözüm arayan kişiler, YouTube'un sunduğu içeriklerle karşılaşmaktadır. Bu çalışmanın temel amacı, YouTube'da yer alan sağlık konularıyla ilgili videoların ne kadarının bilimsel dayanakları olan içerik barındırdığının araştırılmasıdır. Türkiye İstatistik Kurumu'nun “2018 Yılı Bireyler Tarafından Beyan Edilen Hastalık/Sağlık Sorunları İstatistikleri”ne göre Türkiye'de en sık görülen sağlık sorunu (%15,8) Hipertansiyon/Yüksek Tansiyon olarak bilinen kalbin kanı pompalarken damarlarda oluşturduğu basıncın normal değerlerin üzerinde olması durumudur. Bu doğrultuda, bu çalışmada YouTube’da Hipertansiyon/Yüksek Tansiyon ilgili içeriklerin bilimsel geçerliliği üzerine bir analiz yapılmıştır. Bu bağlamda çalışmanın araştırma sorusu seti şu şekilde tasarlanmıştır: (1) Hipertansiyon/Yüksek Tansiyon konusuna ilişkin YouTube'daki videolarda ne tür nedenler gösterilmekte ve çözümler önerilmektedir? (2) Hipertansiyonla ilgili nedenler ve çözümler, bilimsel dayanağı olan ve olmayan video türleri arasında nasıl farklılık göstermektedir? (3) Sağlık uzmanlarının nitelikleri (unvan, meslek vb.) farklı video türleri arasında nasıl farklılık göstermektedir.? Çalışma, araştırma sorularını araştırmak için içerik analizi yöntemini kullanmaktadır. Çalışmada analiz edilen içeriklerin üreticilerinin önemli bir çoğunluğunun uzman hekimler dışında, bitkisel çözümler öneren kişi ve kuruluşlar olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Medya, Sağlık İletişimi, YouTube, Dezenformasyon, Halk Sağlığı

Kaynakça

• Abroms, L. C., and Maibach E.W. (2008). The Effectiveness of Mass Communication to Change Public Behavior. Annual Revised Public Health. 29, pp. 219–34.
• Chang, C. (2013). Seeing Is Believing: The Direct and Contingent Influence of Pictures in Health Promotion Advertising, Health Communication, 28 (8), pp. 822-834.
• Egbert, N., Mickley, J., Coeling, H. (2009). A Review and Application of Social Scientific Measures of Religiosity and Spirituality: Assessing a Missing Component in Health Communication Research. Health Communication Research, Health Communication, 16 (1), pp. 7-27.
• Eysenbach G., Köhler C.(2002). How do consumers search for and appraise health information on the world wide web? Qualitative study using focus groups, usability tests, and in-depth interviews. BMJ; 324(7337). pp.573–7. doi: 10.1136/bmj.324.7337.573
• Greenberg L, D’Andrea G, Lorence D.(2004) Setting the public agenda for online health search: a white paper and action agenda. J Med Internet Res.; 6(2):e18
• Hayanga, A. J. (2008). Medical Information on YouTube. Journal of American Medical Association. 299 (12). pp. 1424-1425.
• Keelan, J., Pavri-Garcia, V., Tomlinson, G., Wilson, K. (2008). YouTube as a Source of Information on Immunization: A Content Analysis. Journal of American Medical Association. 298 (21). pp. 2482-2483.
• Kumar, N., Pandey, A., Venkatraman, A., Garg. N. (2014) Are Video Sharing Websites a Useful Source of Information on Hypertension?, Journal of the American Society of Hypertension. doi: 10.1016/j.jash.2014.05.001
• Lefebvre, C. R., Bornkessel, A. S. (2013). Digital Social Networks and Health. Circulation. 2013;127. pp. 1829-1836.
• McNab, C. (2009). What social media offers to health professionals and citizens. Bull World Health Organ; 87. pp. 566-567.
• Paek, H., Kim, K., and Hove, T. (2010). Content analysis of antismoking videos on YouTube: message sensation value, message appeals, and their relationships with viewer responses. Health Education Research. 25 (6), pp.1085–1099.
• Schiavo, R. (2007). Health communication : from theory to practice. John Wiley & Sons, Inc. USA: San Francisco.
• Turkish Statistical Institute (2018). The percentage of diseases/health problems diagnosed by a medical doctor by sex and residence. Retrieved from: https:// data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=saglik-ve-sosyal-koruma-101&dil=1 World Health Organization (2013). A global brief of hypertension: silent killer, global public health crisis. Retrieved from: http://www.who.int/ cardiovascular_diseases/publications/global_brief_hypertension/en/ World Health Organization, International Society of Hypertansion (2003). Statement of management of hypertension. Journal of Hypertension, 21; pp. 1983-1982.
• Yüksel, E., Kaya, A. Y., Koçak, A. Aydın, S. (2014). Check up sağlık iletişimi: Kaynak, ileti ve hedef kitle bağlamında sağlık konulu yayınların analizi. Literatürk: Konya.
• Yüksek, E., Uçar, F. (2011). What do people think about the health content of Turkish press?, 9th International Symposium: Communication in the Millennium, CD, San Diego State University (USA), 22-25 May 2011, pp.111-124.
• Yoo, J.H., Kim, J. (2012). Obesity in the new media: a content analysis of obesity videos on YouTube, Health Communication, 27(1), pp. 86-97.