Haritanın Mekansal Bilgisinin Nicel Ölçme Yöntemleri ile Değerlendirilmesi

Yıl 2017, Cilt: 17 Sayı: 1, 154 - 164, 24.04.2017

Serdar Bilgi

Öz

Kartograflar, haritalarını tasarımlarken etkili bir iletişim sağlayabilmek için kullanıcılara optimum bilgiyi sunan, iyi tasarımlanmış bir harita üretmek gayretindedirler. Harita tasarımı, haritanın kullanım amacı ve ölçeğini de etkileyen çok yönlü bir süreçtir. Kullanıcılar, uygulayıcılar, okuyucular bir harita ölçeği telaffuz edildiğinde bu haritanın kapladığı alan, içerdiği bilgi miktarı konusunda zihninde mekansal bir boyut canlandırabilir. Harita üzerindeki kartografik işaretlerin ve objelerin yoğunluğu bir anlamda ölçeğe göre sınırlandırılmaktadır. Haritada obje yoğunluğu arttıkça haritanın görsel etkisi azalmakta, kullanıcının haritayı anlaması güçleşmektedir. Haritalardaki mekansal bilgi miktarının nicel olarak ifade edilmesinde entropi kavramı bir ölçüt olarak kullanılabilir. Entropinin bilgi miktarı ile belirgin bir bağlantısı vardır ve iletişim sistemleri arasındaki bilgi transferinin ölçülmesi bağlamında literatürde öne sürülmüştür. Bu çalışmada, haritaların, içerdikleri mekansal bilgi miktarının nicel bir ölçüt kullanılarak belirlenmesine yönelik araştırmalar yapılmıştır. Mekansal bilgi miktarının belirlenmesi için önerilen yöntemlerden istatistiksel, topolojik ve metrik bilginin geçerliliği araştırılmış, her bir yöntem için test haritaları üzerinde uygulamalar yapılmış, aynı bölgeye ait genelleştirilmiş haritalar kullanılarak mekansal bilgi miktarındaki değişim incelenmiş, elde edilen sonuçlar karşılaştırılmıştır. Topolojik bilgi miktarının ölçülmesi konusunda topoloji ve komşuluk ilişkileri, metrik bilgi miktarının ölçülmesi konusunda ise haritada yer alan objelerin etraflarındaki boş alanların belirlenmesi ve her bir objeyi içerisine alacak şekilde bölgeler oluşturulması amacıyla Voronoi diyagramları yöntemine değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Entropi; İstatistiksel bilgi Topolojik bilgi Metrik bilgi Voronoi diyagramları

Kaynakça

• Bank, E., (1997). 1:25000 ölçekli haritalardan otomatik genelleştirme ile 1:50000 ölçekli haritaların üretimi, Doktora Tezi, YTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Bildirici, İ.Ö., (2004) Building and road generalization with the CHANGE generalization software on Turkish topographic base map data , Cartography and Geographic Information Science, 31(1), 43-54
• Bildirici, İ.Ö. ve Uçar, D., (1997). Coğrafi bilgi sistemleri ve genelleştirme, 6. Harita Kurultayı, 75-83, Ankara.
• Bildirici, İ.Ö., Uçar, D., (2000) Sayısal kartografyada genelleştirme yaklaşımları , YTÜ Dergisi, 2000/3, 69-89 , İstanbul
• Bilgi S., (2012). Çok ölçekli kartografik gösterimlerde mekansal bilginin nicelik analizi, Doktora tezi, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Bjorke J.T., (1996). Framework for entropy-based map evaluation. Cartography and Geographical Information Systems, Vol 23-2, 78-95.
• Gold, C.M., (1992). The meaning of “neighbour”, ın: Theories and methods of spatial temporal reasoning in geographical space, 220-235, Berlin: Springer-Verlag.
• Knöpfli, R., (1983). Communication theory and generalization, In: Taylor, D.R.F., (ed), Graphic Communication and Design in Contemporary Cartography, 177-218, John Wiley & Sons Ltd.
• Lee Y.C. and Li, Z.L., (2000). Taxonomy of space tessellation, ISPRS Journal of Photogrammetry and Remote Sensing, 55(4), 139-149.
• Li Z. and Huang P., (2002). Quantitative measures for spatial information of maps, International Journal of Geographical Information Science, Vol:16, 699-709.
• Neumann, J., (1994). The topological ınformation content of a map: An attempt at a rehabilitation of ınformation theory in cartography, Cartographica, 1994, 31(1), 26-34.
• Shannon, C. and Weaver, W., (1949). The mathematical theory of communication, University of Illinois Press, Urbana-USA.
• Shannon, C.E., (1948). A mathematical theory of communication, University of Illinois Press, Urbana, Illinois, USA.
• Spiess, E., (1983). Revision of topographic maps, photogrammetric and cartographic methods of the Fribourg test, The Photogrammetric Record, 11, 61, 29–42.
• Sukhov, V.I., (1970). Application of ınformation theory in generalization of map contents, International Yearbook of Cartography, 41-47.
• Sukhov V.I., (1967). Information capacity of a map entropy, Geodesy and Aerophotography, 10,4, 212-215.
• Sukumar, N., Moran, B., Semenov,A., Belikov, V.V., (2001). Natural neighbour Galerkin methods, International Journal for Numerical Methods in Engineering, 50, 1-27.
• Timpf, S. and Devogele, T., (1997). New tools for multiple representations, ICC'97, 1381-1386, Stockholm.
• Uçar D., (1992). Semantics of the map, The Cartographic Journal, 29, 151-153.
• Uluğtekin, N., (2011). Kişisel görüşme, İTÜ Geomatik Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi, 5 Eylül 2011, İstanbul.
• Watson, D.F. and Philip, G.M., (1984). Triangle based enterpolation, Mathematical Geology, 16, 8, 779-795.
• Worboys, M.F., (1995). GIS: A computing perspective, ISBN 0 7484 0064 8, Taylor & Francis Ltd.
• Yanalak M., (2001). Yüzey modellemede üçgenleme yöntemleri, Harita Dergisi, 126, 58-69.
• Yanalak, M., (1997). Sayısal arazi modellerinden hacim hesaplarında en uygun enterpolasyon yönteminin araştırılması, Doktora Tezi, İ.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.