An Ethnobotanical Research in Cumalıkızık and its Surroundings (Bursa)

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 4, 758 - 772, 20.08.2024

Mehmet Sağıroğlu , Duygu Aydın

https://doi.org/10.35414/akufemubid.1370424

Öz

This study is aimed at determining the ethnobotanical characteristics of plants found in Cumalıkızık and its surroundings (Bursa). Field studies were carried out in the research area between the years 2020-2021, and the use of plants was recorded by interviewing the local people in the settlement. Of the 51 interviewees, 34 were women and 17 were men, and the average age of women was 55.2 and that of men as 62.1. As a result of the study, 140 plants belonging to 59 families were examined and their local uses were determined. 113 of these are used as medicinal, 17 as food, 20 as ornamental, 5 as furniture, 2 as paint, 2 as animal feed. There are 35 taxa using only the leaf part, 33 using the aerial part, 31 using the flower, fruit or seed, 15 using the whole part, and 13 using the leaf or underground part. According to the results of the research, the 5 families containing the most taxa are Lamiaceae, Asteraceae, Fabaceae, Ranunculaceae and Rosaceae, respectively. It has been determined that Malva sylvestris L. has the widest usage area (ornamental, medicinal and food) among the determined species. In addition, the local names of the plants are given in the study.

Anahtar Kelimeler

cumalıkız, ottoman, bursa, Ethnobotanical culture

Cumalıkızık ve Çevresinde (Bursa) Etnobotanik Bir Araştırma

Öz

Bu çalışma Cumalıkızık ve çevresinde (Bursa) bulunan bitkilerin etnobotanik özelliklerinin belirlenmesine yöneliktir. Araştırma alanında 2020-2021 yılları arasında arazi çalışmaları yapılmış olup yerleşimdeki yöre halkı ile görüşmeler yapılarak bitkilerin kullanımları kayıt altına alınmıştır. Görüşme yapılan 51 kişiden 34’i kadın 17’si erkek olup kadınların yaş ortalaması 55,2 ve erkeklerin ise 62,1 olarak hesaplanmıştır. Çalışma sonucunda 59 familyaya ait 140 bitki incelenmiş ve yöresel kullanımları tespit edilmiştir Bu yöresel kullanımlarının 113 tanesi tıbbi, 17 tanesi gıda, 20 tanesi süs, 5’i mobilya, 2’si boya, 2’si hayvan yemi olarak kullanılmaktadır. Sadece yaprak kısmı kullanılan 35, toprak üstü kısmı kullanılan 33, çiçek, meyva veya tohum olarak kullanılan 31, tüm kısmı kullanılan 15, yaprak veya toprak altı kısmı kullanılan 13 takson bulunmaktadır. Araştırma sonuçlarına göre en çok takson içeren 5 familya sırasıyla Lamiaceae, Asteraceae, Fabaceae, Ranunculaceae ve Rosaceae’dir. Belirlenen türler içerisinde Malva sylvestris L.’in en geniş kullanım alanına sahip (süs, tıbbi ve gıda) olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca çalışmada bitkilerin yöresel isimleride verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

cumalıkızık, bursa, etnobotanik kültür, osmanlı

Kaynakça

• Ajjoun, M., Kharchoufa, L., Merrouni, I. A., lachouri, M. (2022). Moroccan medicinal plants traditionally used for thetreatment of skin diseases: From ethnobotany to clinical trials. Journal of Ethnopharmacology, 115532. https://doi.org/10.1016/j.jep.2022.115532
• Akan, H., Korkut, M. M., Balos, M. M. (2008). Arat Dağı ve çevresinde (Birecik, Şanlıurfa) etnobotanik bir araştırma. Fırat Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 20(1), 67-81.
• Aktan, T. (2011). Yenişehir (Bursa) köylerinin etnobotanik özellikleri. Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Manisa Türkiye, 112.
• Albayrak, N. B., Daşkın, R. (2018). Medicinal plants used in Orhaneli and Büyükorhan Districts (Bursa–Northwest Anatolia). Phytologia Balcanica: International Journal of Balkan Flora and Vegetation, 24(3), 381-388. Aydın, A., Yeşil, Y. (2018). İkizce Ordu-Türkiye ilçesinde etnobotanik bir ön çalışma. Bağbahçe Bilim Dergisi, 5(3), 25-43 https://doi.org/10.30796/ANGV.2018.11
• Baytop, T.(1984). Türkiye’de Bitkiler ile Tedavi, İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları, 5-120, ISBN: 9789754200218, İstanbul.
• Behera, K., Mandal, U., Panda, M., Mohapatra, M., Mallick, S. K., Routray, S., Mahalik, G. (2021). Ethnobotany and folk medicines used by the local healers of Bhadrak, Odisha, India. Egyptian Journal of Botany, 61(2), 375-389.
• Bouasla, A., Bouasla, I. (2017). Ethnobotanical survey of medicinal plants in northeastern of Algeria. Phytomedicine, 36, 68-81. https://doi.org/10.1016/j.phymed.2017.09.007
• Cakilcioglu, U., Turkoglu, I. (2010). An ethnobotanical survey of medicinal plants in Sivrice (Elazığ-Turkey). Journal of Ethnopharmacology, 132(1), 165-175.
• Damayanti, R., & Suhirman, S. (2021). The ethnobotany study of medicinal plants in Lombok Island. Biota: Biologi dan Pendidikan Biologi, 14(2), 56-73.
• Davis,P.H. (1965-1985) Flora of Turkey and East Aegean Islands, Vol: 1-9, Edinburgh Univ. Press Edinburgh.
• Davis,P.H., R. R. Mill K. Tan, (1988) Flora of Turkey and East Aegean Islands, Vol: 10, 100-211, Edinburgh Univ. Press Edinburgh.
• Güleç, M.M. (2011). 700 Yıllık Tarihi Geçmişe Sahip Bursa Cumalıkızık Köyü Alan Araştırmasının Sosyolojik Analizi, U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12, 20-26.
• Güner, A. Özhatay, N, T. Ekim ve K. H. C. Başer, (2000). Flora of Turkey and East Aegean Islands Vol: 11, Edinburgh Univ. Press., Edinburgh.
• Gürsoy, E., Macit, M. (2017). Erzurum ili çayır ve meralarında doğal olarak yetişen bazı buğdaygil yem bitkilerinin nispi yem değerleri bakımından karşılaştırılması. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 27(3), 309-317. https://doi.org/10.28955/alinterizbd.279756
• Mustafa, B., Hajdari, A. (2014). Medical ethnobotanical studies in Kosovo. Ethnobotany and Biocultural Diversities in the Balkans: Perspectives on Sustainable Rural Development and Reconciliation, 113-133. Mükemre, M., Behçet, L., Çakılcıoğlu, U. (2015). Ethnobotanical study on medicinal plants in villages of Çatak (Van-Turkey). Journal of ethnopharmacology, 166, 361-374.
• Nejad, A. M., Kamkar, A., Giri, A., Pourmahmoudi, A. A. (2013). Ethnobotany and folk medicinal uses of major trees and shrubs in Northern Iran. Journal Medicinal Plants Reserach, 7(7), 284-9.
• Perker, Z. S., Akıncıtürk, N. (2011). Geleneksel Cumalıkızık evlerinde ahşap konut sistemi, 41-42. Uludağ University Journal of The Faculty of Engineering, 16(1).
• Polat, R. Satıl, F. (2012). An ethnobotanical survey of medicinal plants in Edremit Gulf (Balıkesir-Turkey). Journal of Ethnopharmacolgy. 139: 626-641. https://doi.org/10.1016/j.jep.2011.12.004
• Sağıroğlu, M. (2020). The geophytes of Sakarya city. Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 24: 981-997. https://doi.org/10.16984/saufenbilder.717563
• Sağıroğlu, M., Arslantürk, A., Akdemir, Z.K. Turna, M. 2012. An ethnobotanical survey from Hayrat (Trabzon) and Kalkandere (Rize/Turkey). Biological Diversity and Conservation, 5/1, 31-43.
• Sağıroğlu, M., Eker, İ., Semerci, A. B., Karaduman, D. 2023. Ethnobotanicalculture of geophytes in Sakarya province, Turkey Botanical Sciences, 100. https://doi.org/10.17129/botsci.3124
• Sağıroğlu, M., Köseoglu, S.T., Turna, M. 2017. Medicinal plants in flora of Ikramiye Sapanca-Sakarya- Türkiye. Sakarya University Journal of Science 21: 527-539. https://doi.org/10.16984/saufenbilder.292196
• Sağıroğlu, M., Olgac, E., Erturk, B., Turna, M. 2012. An ethnobotanical survey from Şile (İstanbul) and Karasu (Sakarya). Ot Sistematik Dergisi 19: 93-104.
• Sağıroğlu, M., Topuz, T., Ceylan, K., Turna, M. 2013. An Ethnobotanical Survey From Yahyalı (Kayseri) and Tarsus (Mersin). Sakarya University Journal of Science, 2, 13-37
• Sõukand, R., Pieroni, A., Biró, M., Dénes, A., Dogan, Y., Hajdari, A., Łuczaj, Ł. 2015. An ethnobotanical perspective on traditional fermented plant foods and beverages in Eastern Europe. Journal of Ethnopharmacology, 170, 284-296.
• Yıldırımlı, S., 2004. Etnobotanik ve Türk Etnobotaniği, Kebikeç İnsan Bilimleri için Kaynak Araştırmaları Dergisi, 17, 175-193.
• Panda, S.K. and Choudhury, S., 2005. Chromium stress in plants. Brazilian Journal of Plant Physiology, 17, 95–102.
• Samantaray, S., 2002. Biochemical responses of Cr–tolerant and Cr–Sensitive mung bean cultivars grown on varying levels of chromium. Chemosphere, 47, 1065–1072.
• İnternet Kaynakları 1.https://www.bursasirketrehberi.com/fotogaleri/cumalikizik_5.html, (15.01.2023). 2.https://www.google.com/search?q=cumalikizik+haritas1%C4%B1&oq=cumalikizik+haritas%C4%B1&aqs=chrome, (20.0.2023).