Kur’ân’a Göre “Hakk” ve “Adalet” Kavramları Bağlamında İslâm Toplumunun İctimâî Değerleri

Yıl 2016, Cilt: 18 Sayı: 2, 1 - 27, 31.12.2016

Resul Ersöz

Öz

İslâm toplumunun ictimâî birçok değeri bulunmakla birlikte bunlardan
“hak” ve “adalet”, en ön plana çıkan iki anahtar kavramdır. Kur’ân’a göre toplum
düzeni ancak hak ve adalet zemininde tesis edilebilir ve sürdürülebilir. Aksi halde,
hak ve adalet ekseninde oluşturulmamış bir düzen ve birlikteliğin, -bu durum kardeş-
liğe halel getireceğinden dolayı- sürdürülebilir olması mümkün değildir. Başka bir
ifadeyle her iki kavram da (hak ve adalet) İslâm toplumunun huzur ve refahının teminine
yönelik olarak vaz’ edilmiştir.
Kelime olarak “barış” anlamına gelen İslâm, şeriatın zaruri maksatları kapsamında;
dînin, nefsin, neslin, malın ve aklın korunmasını öngörmektedir. Bu öngörü
ve hedefler, öncelikle İslâm toplumunda bilahare tüm dünyada hak ve adalet ekseninde
Müslümanlar eliyle gerçekleştirilecektir. Bu, Müslümanların görevidir. Nihaî
hedef ise evrensel barışı (İslâm) sağlamaktır.

Anahtar Kelimeler

Hak, Adalet, Kavram, İctimaî Değerler

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, 1992. el-Müsned, (I-VI), İstanbul: Dâru Sahnun ve Çağrı Yayınları, 2. Baskı.
• Abdullah Ahmed el-Yûsuf. 2009 (20. Yıl) “el-Adaletü’l-İctimâiyye Fî’l-Kur’âni’l-Kerîm”, Mecelletü’l-Basâir, Beyrut, Sayı: 44, s. 50-68.
• Ahmed eş-Şerbasî. 1985, Mevsüatü Ahlâki’l-Kur’ân, Dâru’r-Râidi’lArabî, Beyrut
• Ali el-Hafif. 1990. el-Mülkiyetü Fi’ş-Şeriati’l-İslâmiyye Dâru’n-Nehezati’l-Arabiyye, Beyrut
• Armağan, Servet. 1987. İslâm Hukukunda Temel Hak ve Hürriyetler, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Ateş, Süleyman. 1988-1991, Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri (I-XII), İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat.
• Bardakoğlu, Ali. 1988. “Hak”, DİA, (I-XLIV), TDV. Yayınları, İstanbul, XV, 139.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. 1992. el-Camiu’s-Sahîh (I-VIII), İstanbul: Dâru Sahnûn ve Çağrı Yayınları, 2. Baskı.
• Bulaç, Ali. 1994. “Asr-ı Saadette Bir Arada Yaşama Projesi Medine Vesikası”, Bütün Yönleriyle Asrı Saadette İslâm (I-IV), Editör: Vecdi Akyüz, İstanbul: Beyan Yayınları, II, 191.
• Çağırıcı, Mustafa. 198 “Adalet”, DİA, (I-XLIV), İstanbul: TDV. Yayınları, I, 341-343.
• Demir, Fahri. 1986. İslâm Hukukunda Mülkiyet Hakkı ve Servet Dağılımı, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Doğan, D. Mehmet. 1996. Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: İz Yayıncılık,
• Dursun, Davut. 1990. “Eşitlik”, Sosyal Bilimler Ansiklopedisi (I-IV), İstanbul: Risale Yayınları, I, 482-483.
• Ebu’l-Bekâ, Eyyüb b. Musa el-Hüseynî el-Kefevî el-Hanefî, 1287/1869. Külliyâtü Ebi’l- Bekâ, Matbaatü’l-Âmire,
• Elmalılı, Hamdi Yazır. 1968. Hak Dini Kur’ân Dili (I-IX), İstanbul: Nebioğlu Basımevi, 3. Baskı.
• Eryılmaz, Bilal. 1996. “Osmanlılarda Millet Sistemi”, Osmanlı Ansiklopedisi (I-VII), İstanbul: İz Yayıncılık.
• Fîrûzâbâdî, Ebû Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya’kub b. Muhammed. 1987. el-Kâmûsu’l-Muhît, Müessesetü’r-Risale, 2. Baskı, Beyrut
• ________ 1996. Besâir Zevi’t Temyîz Fi Letâifi’l- Kitabi’l-Azîz (I-V), Kahire.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fida İsmail. 1985. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm (I-VII), thk: Dr. Muhammed İbrahim el-Benna, Muhammed Ahmed Aşur, Abdül Azîz Ğanîm, İstanbul: Kahraman Yayınları.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid. 1992. Sünenü İbn Mâce (I-II), thk: M. Fuat Abdülbaki, İstanbul: Dâru Sahnun ve Çağrı Yayınları, 2. Baskı.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemalüddin Muhammed b. Mukrim. 1300h. Lisanü’l-Arab (I-XV); Dâru Sadır, Beyrut. el-Kardâvî, Yusuf. 1968. en-Nas ve’l-Hak, (İnsan ve Hak Mefhumu), ter: Mustafa Ateş, İstanbul: İrfan Yayınevi.
• Mevdûdî, Ebu’l-A’lâ. İslâm’da Hükümet, ter: Ali Genceli, Ankara: Hilal Yayınları, 3. Baskı, tsz.
• Molla İbrahimoğlu, Süleyman. 1996. “Kur’ân’da Hak Kavramı”, Diyanet Dergisi, sayı: 32/1, s. 24-40.
• Mukâtil b. Süleyman, İbn Beşîr, el-Azdî, el-Horasanî, 1993. Kitabu’l Vücûh ve’n-Nezâir, haz: Ali ÖZEK, İstanbul: İlmî Neşriyat.
• Mutahharî, Ayetullah Murtaza, 1988. Adli İlâhî, Çev: Hüseyin Hatemî, İstanbul.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn b. Haccâc el-Kuşeyrî. 1992. el-Camiu’s Sahîh” (I-III), nşr: Muhammed Fuat Abdülbâkî, şerh: İmam Nevevî, İstanbul: Dâru Sahnûn ve Çağrı Yayınları.
• Olguner, Fahrettin. 1992. “Batıl”, DİA (I-XLIV), İstanbul: TDV. Yayınları, V, 147.
• Râğıb el-Isfahânî, Ebu’l-Kasım el-Hüseyn b. Muhammed. el-Müfredât fî Ğarîbi’l-Kur’ân, thk: Muhammed Seyyid Keylânî, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, tsz.
• Sâbûnî, M. Ali, Safvetü’t-Tefâsîr (I-III), Derseâdet, İstanbul tsz.
• Şâtıbî, Ebû İshak İbrahim b. Musa b. Muhammed. 1997. el Muvâfakât (I-VI), Dâru İbn Affan, Suudi Arabistan el-Huber - el-Akrabiyye
• Şimşek, M. Sait. 2005. Kur’ân’ın Ana Konuları, İstanbul: Beyan Yayınları.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. 1954. Câmiu’l-Beyan an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân (I-XXX), Mısır.
• Topaloğlu, Bekir. 1988. “Adl”, DİA (I-XLIV), İstanbul: TDV. Yayınları, I, 387.
• Yüksel, Nevzat. 1995. Konularına Göre Kur’ân’ı Kerîm Fihristi, İstanbul: Bayrak Yayınları, 8. Baskı.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Cârullah Mahmud b. Ömer. 1318h. el-Keşşâf an Hakaiki’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Akavîl fî Vucûhi’t-Te’vîl (I-III), Bulak, Mısır: el-Matbaatü’l-Kübra el-Emîriyye.