Enfâl ve Tevbe Sûreleri Bağlamında Siyerin Tefsirdeki Yeri

Yıl 2015, Cilt: 17 Sayı: 2, 1 - 27, 08.02.2016

Fatih Özaktan

Öz

Kur’ân’ın nüzûlü, tarihi bir bağlamda ve kültürel bir etkileşim içerisinde cereyan etmiştir. Tarihî bağlamı bilmek, Kur’ân’ı anlama ve yorumlama sürecinde büyük önem arz etmektedir. Bu bağlamda Hz. Peygamber’in (s.a.s.) yaşadığı coğrafyayı, tarihi-toplumsal şartları ve ayetlerin hangi olay ve soruya binâen indiğini bilmek âyetteki maksadın anlaşılmasında önemli bir rol oynamaktadır. Bu malumatlara ıttıla siyer ile mümkün olduğu için siyeri bilmek, Kur’ân âyetlerinin maksudu İlâhiye mutabık anlaşılmasına yardımcı olur.

Bu çalışmada meâl’den ziyâde “meâl-tefsir” anlayışının Kur’ân’ı anlamaya daha mutâbık olduğu gösterilmeye çalışılmıştır. Bu gaye ile incelenen Enfâl ve Tevbe sûrelerinde bazı ayetlerdeki müphem yerler siyer bilgilerinden istifade edilerek müfesser hale getirilmiş ilgili ayetin meal-tefsiri verilmiştir.

“Enfâl ve Tevbe Sûreleri Bağlamında Siyerin Tefsirdeki Yerini” tespit sürecinde hem rivayet tefsirlerine hem de siyer kaynaklarına müracaat edilmiştir.

Kaynakça

• Albayrak, Halis. (1992) Kur’ân’ın Bütünlüğü Üzerine, İstanbul: Şûle Yayınları.
• Al-i Abid, Ebû Bedr Muhammed b. Bekr. (t.y)Hadisü’l-Kur’ânî’l-Kerîm an gazavati’r-Resul, Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî.
• Apak, Adem. (2009) Anahatlarıyla İslam Tarihi, 4.Baskı, İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Atalay, Mehmet. (1994) İslâmî Edebiyat, Türk Edebiyatında Sîretü’n-Nebeviyye, İstanbul:Sayı 24, s. 61-64.
• Ayverdi, İlhan vd. (2010) Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Kubbealtı.
• el-Buti, M. Said Ramazan. (1986) Fıkhü’s-siyre: Peygamberimizin Uygulamasıyla İslam; çev., Ali Nar, Orhan Aktepe, 3. Baskı, İstanbul: Gonca Yayınevi.
• Cerrahoğlu, İsmail.(1985) Tefsir Usûlü, 5. Baskı, Ankara: TDV Yayınları.
• _______ (1988) Tefsir Tarihi, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Cürcâni, Ebü’l-Hasan Seyyid Şerif Ali b. Muhammed b. Ali (1983) et-Ta’rifât, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Çelik, Ali. (2003) “Kur’ân ve Sünnetin Doğru Anlaşılmasında Sîret’in Önemi”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, III, Sayı: 3, s. 5-16.
• Demirci, Muhsin. (2006) Tefsir Usûlü, 4. Baskı, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı.
• Derveze, Muhammed İzzet b. Abdülhadi b. Derviş. (1989) Kur’ân’a Göre Hazreti Muhammed’in Hayatı, I-III, trc., Mehmet Yolcu, İstanbul: Yöneliş Yayınları.
• _______ (1962) et-Tefsirü’l-hadis: Tertibü’s-suver hasebü’n-nüzûl, I-XII, Kahire: Dâru İhyai’l-Kütübi’l-Arabiyye.
• Ecer, Vehbi. (1995) İslam Tarihi Dersleri, Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
• Firuzâbâdi, Ebü’t-Tahir Mecdüddin Muhammed b. Yakub b. Muhammed. (1986) Kâmusü’l-muhit, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
• Gümüş, Sadreddin. (1990) Kur’ân Tefsirinin Kaynakları, İstanbul: Kayıhan Yayınevi.
• Güngör, Mevlüt. (1996) Kur’ân Tefsirinde Fıkhi Tefsir Hareketi ve İlk Fıkhi Tefsir, İstanbul: Kur’ân Kitaplığı.
• _______ (1989) Cassas ve Ahkâmü’l-Kur’ân’ı, (y.y.).
• Halil, İmâdüddin. (1988) İslam’ın Tarih Yorumu, çev., Ahmet Ağırakça, İstanbul: Risale Yayınları.
• Hallaf, Abdulvahhab.(1970) İslam Teşrii Tarihi, çev., Talat Koçyiğit, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
• Hamâde, Faruk. (1989) Mesadirü’s-sireti’n-nebeviyye ve takvîmuhê, 2. Baskı, Dârü’l-Beyza: Dârü’s-Sekâfe.
• Heykel, Muhammed Hüseyin. (2000) Hz. Muhammed’in Hayatı, İstanbul: Yöneliş Yayınları.
• Hizmetli, Sabri. (2006) İslam Tarihi: İlk Dönem, Ankara: Ankara Okulu.
• ________ (1991) İslam Tarihçiliği Üzerine, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• İbn Hişam, Ebû Muhammed Cemaleddin Abdülmelik. (1936) Siret-i İbn-i Hişam, I-IV, thk., Mustafa es-Sakka, İbrâhim el-Ebyari, Abdülhafız Şelebi, Kahire: Mustafa el-Babi el-Halebi.
• İbn İshak, Ebu Abdullah Muhammed b. İshak b. Yesar. (1991) Siyer, Yay., Haz., Muhammed Hamidullah; çev. Sezai Özel, 2. Baskı, İstanbul: Akabe Yayınları.
• İbn Kesir, Ebü’l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer. (1997) el-Bidâye ve’n-nihâye, I-XXI, tahkik Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türki, Cize: Hicr li’t-Tıbaa ve’n-Neşr.
• _______ (2000) Tefsirü’l-Kur’ânî’l-Azim, I-XV, thk., Mustafa es-Seyyid Muhammed, Muhammed Seyyid Rasad, Muhammed Fazl Acmevi, Ali Ahmed Abdü’lbakî, Hasan Abbas Kutub Kahire: Müessesetu Kurtuba: Mektebetü’l-Evladi’ş-Şeyh li’t-Türas.
• İbn Manzur, Ebü’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî. (t.y.) Lisânu’l Arap, I-XV, Beyrut: Dâru Sadır.
• el-İsfahanî, Ebü’l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed b. Mufaddal Ragıb. (1992) Müfredâtu elfazi’l-Kur’ân, thk., Safvan Adnan Davudî, Dımaşk: Dârü’l-Kalem.
• Kara, Necati. (1995) Kur’ân-Sünnet Bütünlüğü, Erzurum: İhtar Yayıncılık.
• el-Kurtubi, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr. (2006) el-Câmi’li-Ahkâmi’l-Kur’ân, I-XXIIII, thk., Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türki, Beyrut: Müessesetü’r- Risale.
• Mustafa, İbrâhim., Zeyyat, Ahmed Hasan., Abdülkadir, Hamid., en-Neccar, Muhammed Ali. (1996) el-Mu’cemü’l-vasit, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyin el-Kuşeyri en-Nisaburi b. el-Haccac. (1955) Sahih-i Müslim, Nâşir Muhammed Fuad Abdülbaki, Kahire: Dâru İhyai’l-Kütübi’l-Arabiyye.
• Rahmân, Fazlurrahman. (1987)”Kur’ân’ı Yorumlama”, çev., Osman Taştan, İslâmî Araştırmalar Dergisi, Sayı: 5, s. 100-105.
• er-Râzî, Ebû Abdullah Fahreddin Muhammed b. Ömer Fahreddin. (1981) et-Tefsirü’l-Kebir = Mefatihü’l-gayb, I-XXXII, 1. Baskı, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Rosenthal, Franz. (1963) İlmü’t-tarih inde’l-müslimin, çev., Salih Ahmed Ali, Bağdad: Mektebetü’l-Müsenna.
• es-Sâlih, Subhi. (t.y.) Kur’ân İlimleri, çev., M. Said Şimşek, Konya: Hibaş Yayınları.
• es-Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr. (1983) ed-Dürrü’l-mensur fi’t-tefsiri’l-me’sur, I-VIII, Beyrut: Dârü’l-Fikr.
• ______ (1987) el-İtkan fî ulumi’l-Kur’ân, Beyrut: Dârü İbn Kesir.
• Öz, Şaban. (2006) İlk Siyer Kaynakları ve Müellifleri, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara: A.Ü.S.B.E.
• Özcan, Mustafa. (2001) “Siyer Fıkhı ve Usûlü”, Köprü Dergisi, Sayı: 74, s. 40.
• Serinsu, Ahmet Nedim. (2008) Kur’ân ve Bağlam, İstanbul, Şule Yayınları.
• Sibâî, Mustafa. (2009) İslam Hukukunda Sünnetin Yeri, çev., Halil Kendir, İstanbul: Işık Akademi Yayınları.
• eş-Şâfiî, Ebû Abdullah Muhammed b. İdris b. Abbas. (1979) er-Risâle, thk., Ahmed Muhammed Şakir, 2. Baskı, Kahire: Dârü’t-Türas.
• Şulul, Kasım. (2008) İslam Düşüncesinde Tarih Tasavvuru ve Usulü, İstanbul: İnsan Yayınları.
• et-Taberi, Ebû Cafer İbn Cerir Muhammed b. Cerir b. Yezid, (2003) Tefsirü’t-Taberi= Câmiü’l-beyân an te’vili ayi’l-Kur’ân, I-XXVI, thk., Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türki, Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb.
• et-Tehânevî, Muhammed b. A’la b. Ali el-Farukî el-Hanefî. (1972) Keşşâfu ıstılahati’l-fünûn, Kâhire:el-Müessesetü’l-Mısriyyeti’l-Amme.
• Umerî, Ekrem Ziya. (1988) Medine Toplumu, çev., Nurettin Yıldız, İstanbul: Risâle Yayınları.
• Yıldırım, Suat. (2007) Peygamberimizin Kur’ân’ı Tefsiri,I-II,2. Baskı, İstanbul, Yeni Akademi Yayınları.
• Yiğit, İsmail. (2001) “Kur’ân ve Sîretü’n-Nebi” Kur’ân ve Tefsir Araştırmaları-II, İstanbul: Ensar Yayınları, s.91-100.
• Zuhayli, Muhammed.(t.y.) Mercaü’l-ulûmi’l-İslâmiyye, Dımaşk: Dârü’l-Ma’rife.