Yugoslavya’nın Dağılma Sürecinin Araçsalcı Bir Yaklaşımla Analizi

Yıl 2019, Cilt: 21 Sayı: 4, 1278 - 1293, 30.12.2019

Tuğba Sarıkaya Güler Hüseyin Emiroğlu , Mürsel Bayram

https://doi.org/10.32709/akusosbil.563419

Öz

Etnik milliyetçiliğin kitleselleşmesinde siyasal seçkinlerin söylemleri,
sembol manipülasyonları ve medya gibi faktörlerin etkisi yadsınamaz. Etnik
husumet ve çatışmalar da büyük oranda seçkinlerin araçsallaştırmalarıyla etnik
grubun toplumsal hafızasında yaratılan algısal güvenlik tehditlerinden
beslenmektedir. Yugoslavya’nın dağılma sürecinde ortaya çıkan çatışmalar, bu
varsayımı destekleyecek niteliktedir. Zira Yugoslavya devleti, yükselen etnik
milliyetçi dalganın tesiriyle dağılmaya sürüklenirken bu süreçte siyasal
seçkinlerin tutumları önemli bir etken olmuştur. Bu anlamda Balkan
milliyetçiliklerinin gelişimini ve Yugoslavya’nın dağılma sürecini açıklayabilecek
en uygun kuramsal yaklaşımlardan birinin “araçsalcılık” (enstrümantalizm) olduğu söylenebilir. Buradan hareketle çalışmada
etnisite ve milliyetçiliğe ilişkin kuramsal yaklaşımlar değerlendirilecek ve
söz konusu yaklaşımlardan biri olan araçsalcılık üzerinden Yugoslavya
Federasyonu’nun parçalanma süreci analiz edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Yugoslavya, milliyetçilik, araçsalcılık

An Instrumentalist Analysis on the Dissolution of Yugoslavia

Öz

It is
impossible to disprove the effect of political elite discourses, symbol
manipulations and media on the process of nationalist popularization. Accordingly,
ethnic hostility and conflicts are often fueled by perceived threats created
through the political instrumentalizations in the collective memory of an
ethnic group. This assumption is supported by the conflicts during the
dissolution of Yugoslavia, because the attitudes of political elites were quite
effective while Yugoslavian state was sliding into dismemberment with the
influence of rising ethnic nationalist wave. In that regard, we assert that
“instrumentalism” may be the most appropriate theoretical approach to explain
the making of Balkan nationalisms and the dissolution of Yugoslavia. From this
point of view, this paper aims to evaluate the theoretical approaches to
ethnicity and nationalism and to analyze the dismemberment of Yugoslavia
through the prism of instrumentalism.

Anahtar Kelimeler

Yugoslavia, nationalism, instrumentalism

Kaynakça

• Anderson, B. (1991). Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism, Londra: Verso.
• Armstrong, J. A. (1982). Nations before Nationalism, Chapell Hill: University of North Carolina Press.
• Bayram, M. & Emiroğlu, H. (2015). Hırvat Milliyetçiliğinde Dil Unsurunun Rolü, Uluslararası Hukuk ve Politika, 11(43): 56-80.
• Biondich, M. (2011). The Balkans: Revolution, War, & Political Violence since 1878. Oxford: Oxford University Press.
• Brass, P. R. (1991). Ethnicity and Nationalism: Theory and Comparison, New Delhi: Sage Publications.
• Çelik, A. B. (2011). Etnik Çatışmaların Çözümünde Siyaset Bilimi ve Uyuşmazlık Çözümü Yaklaşımları, İçinde: Çatışmadan Uzlaşmaya: Kuramlar, Süreçler ve Uygulamalar (Ed: N. Beriker), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 163-188.
• Denich, B. (1994). Dismembering Yugoslavia: Nationalist Ideologies and the Symbolic Revival of Genocide, American Ethnologist, 21(2): 367-390.
• Deutsch, K. W. (1962). Nationalism and Social Communication, Massachusetts: M.I.T. Press.
• Eller, J. D. & Coughlan, R. M. (1993). The Poverty of Primordialism: the Demystifications of Ethnic Attachments, İçinde: Ethnic and Racial Studies (Ed: Anthony D. Smith), Londra: Routledge, 183-202.
• Emiroğlu, H. (2013). Uluslararası Politikada Yaşanan Dönemsel Gelişmelerin Balkanlar Bölgesine Etkisi ve Yarattığı Güvenlik Sorunları, Avrasya Etüdleri, 44: 111- 140.
• Fearon, J. D. & Laitin, D. D. (2000). Violence and Social Construction of Ethnic Identities, International Organisation 54(4): 845-877.
• Geertz, C. (1973). The Interpretation of Cultures, New York: Basic Books.
• Gellner, E. (1983). Nations and Nationalism, Oxford: Blackwell.
• Hah, C. & Martin, J. (1977). Towards a Synthesis of Conflict and Integration Theories of Nationalism, World Politics, 27(3): 361-386.
• Hechter, M. (1975). Internal Colonialism: The Celtic Fringe in British National Development, Londra: Routledge.
• Hobsbawm, E. J. & Ranger, T. (1983). The Invention of Traditions, Cambridge: Cambridge University Press.
• Hobsbawm, E. J. (1990). Nations and Nationalism since 1780, Cambridge: Cambridge University Press.
• Hutchinson, J. (1987). The Dynamic of Cultural Nationalism: The Gaelic Revival and the Creation of the Irish Nation State, Allen & Unwin.
• Jelavich, C. (1990). South Slav Nationalisms: Textbooks and Yugoslav Union Before 1914, Ohio: Ohio Uniersity Press.
• Jović, D. (2001). Razlozi za Raspad Socijalistiĉke Jugoslavije: Kritiĉka Analiza Postojećih Interpretacija, Časopis za Književnost i Kulturu, i Društvena Pitanja, 62(8).
• Kadijević, V. (2010). Против Удар: Моје Виђење Распада Југославиј,. Belgrad: IP Filip Višnjić.
• Kedourie, E. (1994). Nationalism, Oxford: Blackwell.
• Llobera, J. R. (1999). Recent Theories of Nationalism, ICPS Working Papers, 1-26.
• Llobera, J. R. (1994). The God of Modernity: The Development of Nationalism in Western Europe, Oxford: Berg Publishers.
• Lukic, R. & Lynch, A. (1999). Europe from the Balkans to the Urals: Disintegration of Yugoslavia and of the Soviet Union. New York: Oxford University Press.
• Nairn, T. (1981). The Break-up of Britain: Crisis and Neo-Nationalism, Londra: Verso.
• Obradović, M. (2007). Raspad Jugoslavije i Strukturalna Društvena Dezintegracija Istočne Europe u Procesu Tranzicije Nakon 1989. Godine, Momčilo Mitrović (Ed.). Pisati Istoriju Jugoslavije: Viđenje Srpskog Faktora içinde. Belgrad: Altera.
• Özkırımlı, U. (2013). Milliyetçilik Kuramları: Eleştirel Bir Bakış, Ankara: Doğubatı.
• Petković, A. D. (2013). SAD i Raspad Jugoslavije: Američka Diplomatija i Balkanski Konflikt 1989-1995, Doktorska Disertacija, Univerzitet u Beogradu Filozofski Fakultet.
• Sancaktar, C. (2008). 1980 Sonrası Yugoslavya’da Sırp ve Boşnak Milliyetçiliği, Uluslararası Balkan Kongresi, 89-121.
• Serbian Academy of Sciences and Arts (SANU) (1989). Tekst Nedovrsenog Memoranduma. Duga.
• Shils, E. (1957). Primordial, Personal, Sacred and Civil Ties, British Journal of Sociology 8(2): 130-145.
• Smith, A. D. (2009). Ethno-Symbolism and Nationalism: A Cultural Approach, Oxon: Routledge.
• Smith, A. D. (1998). Nationalism and Modernism: A Critical Survey of Recent Theories of Nations and Nationalism, Londra: Taylor & Francis Group.
• Smith, A. D. (1995). Nations and Nationalism in Global Era, Cambridge: Polity Press.
• Smith, A. D. (1986). The Ethnic Origins of Nation, Oxford: Basil Blackwell.
• Tudjman, F. (1990). Bespuca Povijesne Zbiljnosni, Zagreb: Matica Hrvatska.
• Van der Berghe, P. L. (1987). The Ethnic Phenomenon, Connecticut: Greenwood Publishing.
• Volkan, V. (1988). The Need to Have Enemies and Allies: From Clinical Practice to International Relationships, Northvale: Jason Aronson.
• Vuckovic, G. (1997). Ethnic Cleavage and Conflict: The Sources of National Cohesion and Disintegration, The Case of Yugoslavia, Londra: Ashgate.
• Woodward, S. L. (1995). Balkan Tragedy: Chaos and Dissolution After the Cold War, Washington: Brookings Institution.
• Yaşın, G. K. (2006). An Era Ends in the Balkans, Birleşmiş Milletler Türk Derneği Dergisi, 14.
• Žunić, D. (1999). Nacionalizam i Književnost: Srpska Književnost, 1985-1995. Budapeşte: OSI.