Amerikan Basınında Türk-Ermeni Ortak Mandası Tartışmaları (1919-1920)

Yıl 2019, Cilt: 21 Sayı: 4, 1028 - 1044, 30.12.2019

Sadık Sarısaman , Burak Çalışkan

https://doi.org/10.32709/akusosbil.569028

Öz

Bu çalışmanın amacı Türkiye ve ABD arasında
manda meselesine yaklaşım farkına dikkat çekmektir. Türkiye'de "Milli
Mücadele döneminde manda meselesi" denildiği zaman genellikle iki husus
akla gelmektedir. Bunlardan ilki Türkiye'nin bir bütün olarak ABD mandasına
bırakılmasıdır. İkincisi ise ABD Başkanı Wilson'un Ermenistan'ı manda altına
alma çabalarıdır. Türkiye ve Ermenistan'ın ortak mandası meselesi üzerinde
yeterince durulmamıştır. Oysa Amerikan basınının meseleye yaklaşımı farklıdır.
Amerikan basınındaki haber ve yorumlarda ortak manda ya da sadece Ermeni
mandası söz konusu edilmiştir. Bu makalede ABD'de farklı eyaletlerde yayınlanan
gazeteler çerçevesinde ortak manda sorunu derinlemesine ele alınmıştır. Böylece
Amerika Birleşik Devletleri'ndeki çeşitli çevrelerin Türkiye'ye bakış açıları
da gözler önüne serilmiş olacaktır. ABD basınına göre ağırlıklı olarak
Türkiye'de bulunmuş olan misyonerler ve devlet adamları ortak manda fikrine
destek olmuşlardır. Dikkati çeken bir husus vardır ki Ermeni asıllı ABD
vatandaşlarının hiç birisi ortak mandadan yana değildir. Onların tamamı sadece
Ermeni mandasını savunmuşlardır. Ortak mandaya karşı çıkanlar ise ağırlıklı
olarak Ermeni asıllılardır. Ancak Ermeni olmayan ABD vatandaşlarının da
çoğunluğunun sadece Ermeni mandasını istedikleri görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Ermeni, Türkiye, Amerika Birleşik Devletleri, manda, basın

Discussions about the Turkish-Armenian Common Mandate In the American Press (1919-1920)

Öz

The purpose of this study is to draw attention
to the different approaches to the mandate issue between Turkish and American
public opinion. Two points came to mind related to “the mandate issue during
the period of National Struggle” in Turkey. The first one was to leave Turkey
to the American mandate as a whole. And, the second one was the efforts of the
American President Wilson to mandate Armenia. However, the approach of the
American press to the issue was different. Either a common mandate or only the
Armenian mandate was mentioned in the news and comments of the American press.
In this article, the common mandate issue is discussed within the frame of
newspapers published in different states of the USA. Thus, perspectives of
various circles in the USA on Turkey were also revealed. According to the
American press, most of the missionaries and statesmen residing in Turkey
supported the idea of common mandate. There is an issue drawing attention that
none of the Armenian American citizens approved the idea of common mandate. All
of them only advocated the Armenian mandate. The ones opposing to the common
mandate were mostly Armenian citizens. However, it was seen that most of the
USA citizens who were not Armenian supported only the Armenian mandate.

Anahtar Kelimeler

Armenian, Turkey, USA, mandate, press

Kaynakça

• Akbıyık, Y. (1999). Milli Mücadele'de Güney Cephesi, Ankara: Atatürk Araştırma Merkez Başkanlığı Yayınları.
• Akgün, S. (1981). General Harbord'un Anadolu Gezisi ve Ermeni Meselesi'ne Dair Raporu, Kurtuluş Savaşı Başlangıcında, İstanbul: Kervan Kitapçılık.
• American National Biography, https://www.anb.org (Erişim tarihi: 20 Nisan 2019).
• Ayışığı, M. (2004). Kurtuluş Savaşı Sırasında Türkiye'ye Gelen Amerikan Heyetleri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Aytepe, O. (Kasım 1999-2003). Milli Mücadele'de Manda Sorunu ve Mustafa Kemal'in Yaklaşımı, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Atatürk Yolu Dergisi, (24): 475-486.
• Boston Daily Globe.
• Christian Science Monitor.
• Denk, E. (Nisan 2018). Milletler Cemiyeti Misakı, www.erdemdenk.com/mcmisaki.doc (Erişim tarihi: 20 Nisan 2018).
• Detroit Free Press.
• Eyour, Djevad, Opportunities for U.S in Near East, The New York Times, 13 Haziran 1922.
• Gerard, James W, (1919). Why America Should Accept Mandate For Armenia, The New York Times, 44.
• Grolier Academic Encyclopedia, grolier ınternational, (1983), (.20). 189.
• Gürbüz, V. (2002). Bir İdeal, Bir Amerikan Başkanı ve Onun Başarısızlığı: Başkan Wilson ve Milletler Cemiyeti, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Atatürk Yolu Dergisi, (29-30): 87-99.
• İlter, E. (2001). Ermeni İstekleri Karşısında Milli Teşekküllerin Tutumu (1919-1922), Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Atatürk Yolu Dergisi, (27-28): 299-319.
• Karacagil, Ö. K. (Yaz 2015). Amerika'da Tek Kişilik Lobi: Vahan Cardashian (1883-1934), Gazi Akademik Bakış Dergisi, 8(16): 95-120.
• Kılıç, O. (2007). Kendi Yazdıkları Işığında Amerikalı Misyonerlerin Harput’daki Faaliyetleri, Journal of Islamic Research, 20(4):476-491.
• Köse, İ. (2014). Woodrow Wilson'un Ermeni Hamiliği Teşebbüsü ve Ermenistan Görevine Giden General Harbord Askeri Kurulu, Türk Dünyası Araştırmaları, 108(212): 53-88.
• Köse, İ. (2014). General Moseley'in Amerikan Mandası ve Anadolu'da Kurulması Planlanan Ermeni Devleti ile İlgili Raporu, Tarih Dergisi, (59): 189-216.
• Lincoln Daily Star.
• Los Angeles Times.
• Mahdesian, A. (1917). Armenia, Her Culture and Aspirations, The Journal of Race Development, 7(4): 448-466.
• Mahdesian, A. (1919), Recent Suggestions for Armenia, The New York Times, 8 Haziran
• Morgenthau, H. (2003). Ambassador Morgenthau’s Story, Michigan: Wayne State University Press.
• National Tribune.
• New York Times.
• Riggs, Ernest W, (1920). Mr. Bryan and Armenia, The New York Times, 14.
• Washington Star.