İslam Davetinin Mekke Döneminde Hz. Peygamber’in (s) Liderlik Stratejileri

Yıl 2021, Cilt: 23 Sayı: 2, 546 - 562, 30.06.2021

Eyüp Kurt

https://doi.org/10.32709/akusosbil.867032

Öz

Yüce Allah tarafından gönderilen Allah Resûlü, (s) Mekke’de tebliğ görevini yerine getirirken lider oligarşisiyle uğraşmak zorunda kalmıştır. Hz. Peygamber’in (s) şirkin yerine tevhîdi ikâme etmeye dayalı çağrısı üzerine Mekke müşrikleri, kurulu düzenlerinin bozulacağı endişesiyle tedirgin olmuşlardır. Bundan dolayı Dârunnedve riyâsetindeki örgütlü yapıyı organize ederek İslam davetine karşı ayetlerde “mekr” olarak ifadesini bulan tuzaklar kurmuşlardır. Buna karşı Allah Resûlü (s) onların tuzaklarını boşa çıkarmak için vahyin rehberliğinde bir dizi strateji tatbik etmiştir. Bunları; Hâşimîlerle ilgili Olanlar, Hâşimîler Dışındaki Kureyş Liderlerle ilgili Olanlar ve Kureyş’i Çevre Kabileler Üzerinden Kazanma Amacına Yönelik Olanlar şeklinde üç başlık altında ortaya koymaya çalıştık. Allah Resûlü’nün (s) tebliğ sürecinde izlediği stratejilerin neler olduğu ve nasıl tatbik edildiği hususu, bu görevi devam ettirmeyi şiar edinen müslümanların bilmesi gerektiği gibi bu konuyla ilgilenen herkes için de önem arz etmektedir. Arap kabile yapısında liderlerin/şeyhlerin belirleyici oluşu, İslam’ın tebliği sürecinde Mekke’de engelleyici, Medine’de ön açıcı bir fonksiyon icra etmiştir. Ancak bu çalışmada her iki dönemi birlikte ele alma yerine, bir makale boyutunu aşacağı düşüncesiyle sadece Mekke süreci üzerinde durulmuştur. Çalışmada konuyla ilgili kaynakların aktardığı rivayetler analiz edilerek bahsi geçen stratejiler belirlenmeye çalışılmıştır. Sahâbe-i Kirâm da İslam davetiyle ilgili gereken mücadeleyi yapmaktan geri kalmamıştır. Ancak Kur’an-ı Kerim İslam’ın tebliğ faaliyetini daha çok Hz. Peygamber (s) üzerinden anlattığı için makalede de aynı yöntem takip edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Siyer, Mekke dönemi, Hz. peygamber, kabile, Mekke müşrikleri

The Prophet Mohammad’s (pbuh) Leading Strategies in the Mecca Period of the Islamic Invitation

Öz

The Prophet, sent by the Almighty, had to deal with the leader oligarchy while fulfilling his duty in Mecca. The Prophet's call to substitute unity instead of partner, the Meccan polytheists were worried that their order would be disrupted. Therefore, they set traps against the invitation of Islam. Thereupon, the Prophet applied a series of strategies under the guidance of revelation in order to void their traps. The issue of what the strategies followed by the Prophet in the process of inviting and how they were implemented is important for everyone who is interested in this issue, as Muslims who take this duty should know. The determination of leaders / sheikhs in the Arab tribal structure has performed a preventive function in Mecca and a pioneering function in Medina during the process of conveying Islam. However, in this study, instead of discussing both periods together, we focused only on the Mecca process with the idea that it would exceed the dimension of an article. In our study, the mentioned strategies were tried to be determined by analyzing the narratives conveyed by the relevant sources. Companions did not fail to struggle with the invitation to Islam. However, we tried to follow the same method in our study because the Quran describes the teaching activity of Islam mostly through the Prophet.

Anahtar Kelimeler

Prophetic biography, Mecca period, prophet Mohammad, tribe, Mecca polytheists

Kaynakça

• Algül, H. (1998). Hilfü’l-Mutayyebîn. Türkiye diyanet vakfı İslâm ansiklopedisi (ss. 32–33). İstanbul: TDV Yayınları.
• Apak, A. (2001). İslam öncesi dönemde Mekke idare sistemi ve siyasetinin oluşumu. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10(1), 177–194.
• Apak, A. (2004). Asabiyet ve erken dönem İslam siyasi tarihindeki etkileri. İstanbul: Düşünce Kitabevi.
• Apak, A. (2011). Ana hatlarıyla İslam tarihi 1 (Hz. Muhammed (SAV)dönemi). İstanbul: Ensar Yayınları.
• Apak, A. (2017a). Habeşistan hicreti üzerine mülahazalar. Siyer Arastırmaları Dergisi, (2), 3–20.
• Apak, A. (2017b). Kabile asabiyetinin mahiyeti üzerine değerlendirmeler. İslam Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2(1), 76–91.
• Ateş, S. (1988). Yüce Kur’ân’ın çağdaş tefsiri. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat.
• Avcı, C. (2010). Şeyh. Türkiye diyanet vakfı İslâm ansiklopedisi. (ss. 49). İstanbul: TDV Yayınları.
• Azimli, M. (2015). Cahiliyye’yi farklı okumak. Ankara: Ankara Okulu.
• Balcı, İ. (2016). Hz. Peygamber ve namaz. Ankara: Ankara Okulu.
• Bayram, E. (2019). Mekke müşriklerinin nübüvvet karşısındaki tutum ve davranışları. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1 (Ek Sayı)), 919–939.
• Belâzûrî, (279/892). (1996). Ensâbu’l-Eşrâf. (S.-R. Zekkar-Zirikli, Ed.). Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• Boynukalın, M. (2011). Tebliğ. Türkiye diyanet vakfı İslâm ansiklopedisi (ss. 218–219). İstanbul: TDV Yayınları.
• Bozkurt-Küçükaşcı, N.-M. S. (2003). Mekke. Türkiye diyanet vakfı İslâm ansiklopedisi (ss. 555–563). İstanbul: TDV Yayınları.
• Bozkurt, N. (1998). Himâye. Türkiye diyanet vakfı İslâm ansiklopedisi (s. 56). İstanbul: TDV Yayınları.
• Çağrıcı, M. (1994). Da’vet. Türkiye diyanet vakfı İslâm ansiklopedisi (ss. 16–17). İstanbul: TDV Yayınları.
• Çavuş, L. (2018). Mekke’de Hz. Muhammed’in (sav) muhalefeti. Milel ve Nihal: İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, 15(2), 84–107.
• Çelikkol, Y. (2003). İslam öncesi Mekke. Ankara: Ankara Okulu.
• Cerrahoğlu, İ. (1996). Garânîk. Türkiye diyanet vakfı İslâm ansiklopedisi (ss. 361–366). İstanbul: TDV Yayınları.
• Cevad Ali. (1993). el-Mufassal fî tarihi’l-Arab kable’l-İslam. Beyrut.
• Demircan, A. (2018). İslam öncesi arap yarımadasının dini, siyasi, sosyokültürel ve ekonomik tarihi. M. Şeker (Ed.), İslam Tarihi ve Medeniyeti içinde (ss. 107–158). İstanbul: Siyer Yayınları.
• Fayda, M. (1995). Fetih. Türkiye diyanet vakfı İslâm ansiklopedisi (ss. 467–470). İstanbul: TDV Yayınları.
• Güç, A. (2007). Putperestlik. Türkiye diyanet vakfı İslâm ansiklopedisi (ss. 365–368). İstanbul: TDV Yayınları.
• Hamidullah, M. (1998). Hilfü’l-Fudûl. Türkiye diyanet vakfı İslâm ansiklopedisi (ss. 31–32). İstanbul: TDV Yayınları.
• Hamidullah, M. (2000). Îlâf. Türkiye diyanet vakfı İslâm ansiklopedisi (ss. 63–64). İstanbul: TDV Yayınları.
• Hitti, P. K. (1989). Siyasi ve kültürel İslam tarihi. (S. Tuğ, Çev.). İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• İbn Hişâm, (218/833). (1992). es-Sîretü’n-Nebeviyye. (S. Zekkar, Ed.). Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• İbnü'l-Kelbî, (204/819).1969. Putlar kitabı, (Beyzâ Düşüngen, Çev.)
• İbn İshâk, (151/768). (1978). Sîretü İbn İshâk. (S. Zekkar, Ed.). Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• İbn Sa’d, (230/845). (1968). Tabakâtu’l-kübrâ. Beyrut: Dâru Sadr.
• Kahveci, E. (2008). Strateji, stratejik yönetim ve stratejik yönetim modeli. Verimlilik Dergisi, 2008(4), 7–30.
• Kapar, M. A. (1994). Ebu Leheb. Türkiye diyanet vakfı İslâm ansiklopedisi (ss. 178–179). İstanbul: TDV Yayınları.
• Koçyiğit, T. (2015). Asabiyetten uhuvvete Medine’de Hz. Peygamber’in (s.a.v.) İslâm kardeşliğine dayalı bir toplum oluşturma stratejisi üzerine-. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(41), 9–42.
• Köksal, M. A. (1993). Dârülerkam. Türkiye diyanet vakfı İslâm ansiklopedisi ( 8, ss. 520–521). İstanbul: TDV Yayınları.
• Kurt, E. (2000). Hz. Peygamber devrinde danışma meclisi (Şûrâ) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Kurt, E. (2012). Raşid halifeler dönemi yönetim anlayışına kaynaklık etmesi açısından cahiliye dönemi. EKEV Akademi Dergisi, 16(53), 295-306.
• Kurt, E. (2020). Hz . Peygamber ( sav )’ in kurduğu devlette millî irâde. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(November), 133–147.
• Öz, Ş. (2018). Siyer soruları. İstanbul: Endülüs.
• Özaktan, F. (2017). Kur'an'ın anlaşılmasında siyerin rolü, İstanbul: Marmara Akademi Yayınları.
• Öztürk, L. (2001). İslâmiyet’in yayılmasında hicretin önemi:Habeşistan hicretleri örneği. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (4), 7–24.
• Savaş, R. (2017). Hz. Muhammed’in hayatında tek eşli olduğu dönemler. Siyer Arastırmaları Dergisi, (2), 11–25.
• Şimşir, M. (2017). Hz. Peygamber’in İslâm tebliğine karşı şair ve siyasî liderlerin ilk tavırları ve şiir alanında yaşanan gelişmeler. Mütefekkir Aksaray Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi, 4(7), 41–61.
• Söylemez, M. M. (2006). Müslümanlara uygulanan ilk ekonomik ve sosyal ambargo. M. M. Söylemez (Ed.), Örnek insan Hz. Muhammed. Çorum Çağrı Eğitim Vakfı.
• Vâkıdî, (207/823). (1984). Kitabü’l-meğâzî I-III. (Marsden Jones, Ed.). Beyrut.
• Yılmaz, A. (2019). Mekkeli müşriklerin Hz. Muhammed’e karşı aşırı muhalefetlerinin öteki yüzü. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6(10), 59–89.
• Yüksel, A. T. (1994). Yakındoğu’da ticaret merkezleri ve panayırlar. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (5), 309–334.