Yunus Emre’nin Şiirlerinde Yineleme

Yıl 2021, Cilt: 23 Sayı: Yunus Emre ve Türkçe Özel Sayısı, 212 - 225, 30.11.2021

Derya Karataş

https://doi.org/10.32709/akusosbil.989371

Öz

Şairin şiirdeki ustalığını ortaya koyması açısından söz sanatlarının ve dil kullanımının önemli bir işlevi vardır. Geçmişten günümüze şiirlerde sıklıkla kullanılan yineleme ahengi sağlayan unsurların başında gelir. Anlatımı kuvvetlendirme, ifadeye açıklık getirme, okurun dikkatini çekme gibi amaçlarla bir sözcüğün, sözcük grubunun, ekin veya anlam açısından aralarında bir bağ bulunan farklı sözcüklerin tekrarlanması olarak niteleyebileceğimiz bu sanat, klasik edebiyat incelemelerinde tekrîr olarak adlandırılır. Modern dilbilim alanlarından deyiş bilim açısından da incelenmeye açık olan bu söz sanatı, deyiş bilimin koşutluk, önceleme ve sapma ile birlikte dört ana yöntemini oluşturur. Dili ve edebiyatı bir araya getiren deyiş bilim özellikle şiir çözümlemelerinde uygulanır. Türk şiirinin en önemli temsilcilerinden biri olan Yunus Emre sade bir Türkçe kullanmasının yanında şiirlerinde pek çok söz sanatına yer verir. Onun şiirlerinin müzikalitesini oluşturan başlıca unsurlardan biri ise yinelemelerdir. Bu çalışmada yineleme kavramına genel olarak değinildikten sonra Yunus Emre'nin divanında yer alan şiirlerindeki yinelemeler, deyiş bilimin içinde yer alan ses bilgisel, biçim birimsel, söz dizimsel, anlam bilimsel, metinsel yinelemelere göre tasnif edilmiştir. Araştırmanın sonunda Yunus Emre divanında yer alan dört yüz on yedi şiirin hepsinde yineleme sanatına yer verildiği, yineleme türleri arasından en çok ses bilgisel yinelemenin kullanıldığı tespit edilmiştir. Şairin şiirlerinde ses bilgisel, biçim birimsel, söz dizimsel yinelemeleri sıklıkla kullanması şiirlerinin ahengini sağlamış, üslubunun temel yapısını oluşturmuştur.

Anahtar Kelimeler

Yunus Emre, yineleme, deyiş bilim, şiir dili

Repetition in Yunus Emre’s Poems

Öz

In the language of poetry, rhetoric and use of language have an important function. Repetition, which is frequently used in poems, is one of the elements that provide harmony in poetry. Repetiton is a term used to describe the expression of a word, a group of words, a supplement, or a repetition of different words with a connection between them in terms of meaning. Repetition is called tekrîr in classical literature reviews. It is also a subject of study in terms of stylistic, one of the fields of modern linguistics. Parallelism, foregrounding, deviation and repetition form are the four main methods of stylistics. Stylistic, brings language and literature together, is especially applied in poetry analysis. Yunus Emre, of the most important representatives of Turkish poetry, uses a simple Turkish and includes many rhetoric in his poems. One of the main elements that make up the musicality of his poems is repetitions. In this study, first, the concept of repetition will be mentioned. Then the repetitions in Yunus Emre's poems will be classified according to phonological, morphological, syntactic, semantic and textual repetitions. At the end of the research, it was determined that repetition was included in all four hundred and seventeen poems in Yunus Emre's divan. Yunus Emre, most used phonological repetition. The poet's frequent use of repetitions has affected his style.

Anahtar Kelimeler

Yunus Emre, repetitions, stylistics, poetry language

Kaynakça

• Aksan D. (2005). Halk şiirimizin gücü. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Aksan, D. (1999). Şiir dili ve Türk şiir dili. Ankara: Engin Yayınevi.
• Boztaş, İ. (1994). Metin dilbilim açısından şiir. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, C. 5.
• Crystal, D. (1995). Phonaesthetically speaking. English Today 42, 11(2), Cambridge University Press.
• Daşdemir, M. (2017). Yunus Emre'nin üslubunun dil bilimsel/dil bilgisel temelleri, O. K. Tavukçu (Ed.), Yûnus Emre kitabı içinde (ss. 101-108). Aksaray: T.C. Aksaray Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Kültür Yayınları.
• Dilçin, C. (1995). Türk şiir dili. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Güz, N. (1987). Şiirsel işlev ve yapısal çözümleme: Verlaine’in Fetes Galantes’i”, Dilbilim Araştırmaları Dergisi, C. 0, S. 0.
• Hatipoğlu, V. (1981). Türk dilinde ikileme. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kemertelidze, N, Manjavidze, T. (2013). Stylistic repetition, its peculiarities and types in modern english. European Scientific Journal, Special edition.
• Maddieson, I. (2008). Glides and gemination. Lingua, 118, 1926-1936.
• Muhammad, H. H. ve Husam, A. A.(2020). Polysyndeton in Shakespeare’s Othello: a case of grammatical deviation. International Journal of Innovation, Creativity and Change, 11(7), http://www.ijicc.net/.
• Nerimanoğlu, K. V. (2011). Yunus Emre'nin poetikası. İstanbul: H Yayınları.
• Öztekin, Ö. (2002). Divan şiiri ile deyişbilim arasında yapısal bir köprü: Fuzuli ve Baki divanlarında yer alan biçimbirimsel yinelemeler. Türkbilig, 3(3).
• Özünlü, Ü. (2001). Edebiyatta dil kullanımları. Ankara: Multilingual.
• Saraç, M. A. Y. (2004). Klasik edebiyat bilgisi: belâgat. İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
• Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük (2021). http://www.tdk.gov.tr/ (Erişim tarihi: 25.07.2021).
• Yûnus Emre (2016). Yûnus Emre dîvân seçmeler. M. Tatcı (haz.), Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Yûnus Emre (2020). Yunus Emre dîvânı. M. Tatcı (haz.), İstanbul: H Yayınları.
• Yûnus Emre, (1980). Yunus Emre dîvânı bütün şiirler. F. K. Timurtaş (haz.), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.