Türkiye’de Sağlık Alanında Yapılan Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Tez Çalışmalarının İçerik Analizi

Yıl 2022, Cilt: 24 Sayı: 3, 992 - 1005, 26.09.2022

Selma Arslantaş , Zekai Öztürk

https://doi.org/10.32709/akusosbil.911861

Öz

Örgütsel vatandaşlık davranışı birçok meslek grubunda araştırma konusu olmuş bir örgütsel davranıştır. Bu içerik analizi, sağlık alanında örgütsel vatandaşlık davranışı konu alan bir doktora tezi için alt yapı oluşturmak için planlanmış olup, Türkiye’ de 2000-2020 yılları arasında sağlık sektöründeki örgütsel vatandaşlık davranışı konusunda yapılan tez çalışmalarının ayrıntılı olarak incelenmesi ve uygulayıcılara genel bir analiz sunulması amaçlanmıştır. Bu amaçla YÖK Ulusal Tez Merkezi veri tabanına kayıtlı 2000-2020 yılları arasında sağlık alanında yapılan örgütsel vatandaşlık davranışı konulu lisansüstü tezler taranmıştır. Toplamda belirlenen kritere uyan Türkiye’de yapılmış ve erişime açık 49 lisansüstü tez incelenmiştir. Tezlerden toplanan veriler excel programına aktarılarak çözümlemesi yapılmış ve tablolar haline getirilmiştir. Yapılan çalışmada elde edilen verilere göre sağlık alanında örgütsel vatandaşlık davranışı konusunun daha çok yüksek lisans tezlerinde çalışıldığı (%87,75), konunun 2011-2015 yılları arasında daha fazla çalışıldığı tespit edilmiştir. Örgütsel vatandaşlıkla demografik değişkenler, örgütsel adalet, örgütsel güven, psikolojik sermaye kavramlarının daha çok ilişkilendirildiği, Podsakoff ve MacKenzie (1990) tarafından geliştirilen ölçeğin sıklıkla tercih edildiği, en çok nicel yöntemlerin tercih edildiği ve geçerlilik analizinin çoğunlukla yapılmamasına rağmen güvenilirlik analizinin çoğu tezde yapıldığı sonuçlarına ulaşılmıştır. Lisansüstü tezlerde analiz yöntemi olarak daha sıklıkla korelasyon, regresyon, t testi ve ANOVA testlerinin kullanıldığı, örneklem grubuna çoğunlukla tüm hastane personelinin dahil edildiği, hemşire grubu ve sağlık çalışanlarının tümünün yine daha çok örneklem grubu olarak seçildiği tespit edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Örgütsel vatandaşlık davranışı, sağlık, içerik analizi, yüksek lisans ve doktora tezleri

Content Analysis of Organizational Citizenship Behavior Studies Conducted in the Health Field in Turkey

Öz

Organizational citizenship behavior is an organizational behavior that has been the subject of research in many occupational groups. This content analysis, in the health field is planned to build the infrastructure for a doctoral thesis on organizational citizenship behavior subject area, Turkey from 2000-2020 years to include examining in detail the thesis study on organizational citizenship behavior in the health sector and practitioners aimed to present an overall analysis. For this purpose, the graduate theses on organizational citizenship behavior in the field of health between 2000-2020, which were registered in the database of YÖK National Thesis Center, were scanned. In total, matching the specified criteria, made in Turkey and open access 49 graduate theses were examined. The data collected from the theses were transferred to the Excel program, analyzed and turned into tables. According to the data, it was determined that the topic of organizational citizenship behavior in the field of health was studied the most in the most between 2011-2015 and master's theses (87.75%), and demographic variables are most frequently associated with the concepts of organizational justice, organizational trust, psychological capital, the scale developed by Podsakoff and MacKenzie (1990) is frequently preferred, quantitative methods are the most preferred. It was determined that correlation, regression, t test and ANOVA tests were used more frequently as analysis methods in postgraduate theses, mostly all hospital personnel were included in the sample group, and all of the nurse group and healthcare professionals were frequently selected as the sample group.

Anahtar Kelimeler

Organizational citizenship behavior, health, content analysis, postgraduate and doctorate dissertations

Kaynakça

• Akbaş, M.(2020). Örgütsel sinizm ve örgütsel sonuçlarının sağlık çalışanları üzerine etkisi: sistematik bir derleme. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 6(1), 94-107.
• Aytemiz Seymen, O., Kılıç, T., Saç, Ö. (2013). Örgütsel adalet algısının oluşmasında ‘başkalarına dönük uygulamaların’ anlamlı etkisi var mıdır?. 21.Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, 30 Mayıs-1 Haziran, Kütahya, 526- 531.
• Balcı, A. (2013). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeler. Ankara:Pegem Akademi Yayınları.
• Bateman, T. S., & Organ, D. W. (1983). Job satisfaction and the good soldier: the relationship between affect and employee “citizenship.” Academy of Management Journal, 26(4), 587-595. http://dx.doi.org/10.2307/255908
• Belenkuyu, C. (2015). Örgütsel vatandaşlık davranışının örgütsel çıktılara ve liderlik stillerine etkisi: bir meta-analiz çalışması (Master's thesis), ESOGÜ, Eskişehir.
• Borg, W. R. & Gall, M. D. (1989). Educational research: an introduction (4th ed.). New York: Longman.
• Brief, A. P., & Motowidlo, S. J. (1986). Prosocial organizational behaviors. Academy of management Review, 11(4), 710-725.
• Chu, C., Lee, M., Hsu, H. ve Chen, I. (2005). Clarification of the antecedents of hospital nurse organizational citizenship behavior – an example from a taiwan regional hospital. Journal of Nursing Research, 13(4), 313-323.
• Coyne, I. T. (1997). Sampling in qualitative research. purposeful and theoretical sampling; merging or clear boundaries?. Journal of Advanced Nursing, 26(3), 623-630.
• Çekmecelioğlu Gündüz, H. (2007). Yönetim desteği, örgütsel vatandaşlık davranışı ve iş performansı arasındaki ilişkilerin değerlendirilmesi. 15. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, 25-27 Mayıs, Sakarya, 185-192.
• Değirmenci, A., & Doğru, M. (2017). Türkiye'de sosyobilimsel konularla ilgili yapılan çalışmaların incelenmesi: bir betimsel analiz çalışması. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (44), 123-138.
• Doğan, H., & Tok, T. N. (2018). Türkiye’de eğitim bilimleri alanında yayınlanan makalelerin incelenmesi: Eğitim ve Bilim Dergisi örneği. Current Research in Education, 4(2), 94-109.
• Ehrhart, M. G., Bliese, P. D., & Thomas, J. L. (2006). Unit-level ocb and unit effectiveness: examining the incremental effect of helping behavior. Human performance, 19(2), 159-173.
• Gökmen, Ö. F., Uysal, M., Yaşar, H., Kırksekiz, A., Güvendi, G. M., ve Horzum, M. B. (2017). Türkiye’de 2005-2014 yılları arasında yayınlanan uzaktan eğitim tezlerindeki yöntemsel eğilimler: Bir içerik analizi. Eğitim ve Bilim, 42(189), 1-25.
• Graham, J. W. (1991). An essay on organizational citizenship behavior. Employee responsibilities and rights journal, 4(4), 249-270.
• Graneheim, U. H., & Lundman, B. (2004). Qualitative content analysis in nursing research: concepts, procedures and measures to achieve trustworthiness. Nurse education today, 24(2), 105-112.
• İplik, F. N. (2015). Örgütsel Vatandaşlık Davranışı. Ankara:Akademisyen Kitabevi.
• İşbaşı, J. Ö. (2000). Çalışanların yöneticilerine duydukları güvenin ve örgütsel adalete ilişkin algılamalarının örgütsel vatandaşlık davranışının oluşumundaki rolü: bir turizm örgütünde uygulama, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Keleş, Y., & Pelit, E.(2009). Organizational citizenship behavior of hotel employees: a study into five-star hotels in ıstanbul. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi.
• Koşar, D. (2018). Türkiye'deki örgütsel vatandaşlık davranışı konulu tezlerin incelenmesi: bir içerik analizi çalışması. Gazi University Journal of Gazi Educational Faculty (GUJGEF), 38(2).
• Koşar, D., ve Koşar, S. (2017). Örgütsel ikiyüzlülük. İçinde S. Özdemir ve N. Cemaloğlu, Örgütsel davranış ve yönetimi (ss. 595-617). Ankara: Pegem Akademi.
• Mertens, D. M. (2014). Research and evaluation in education and psychology: ıntegrating diversity with quantitative, Qualitative, And Mixed Methods. New York: Sage.
• Organ, D. W. (1988). Organizational citizenship behavior: the good soldier syndrome. Lexington. MA: Lexington Books.
• Organ, D. W. (1990). The motivational basis of organizational citizenship behavior. Research in organizational behavior, 12(1), 43-72.
• Organ, D. W. (1997). Organizational citizenship behavior: It’s construct and clean-up time. Human Performance, 10(2), 85-97. http://dx.doi.org/10.1207/s15327043hup1002_2
• Organ, D. W., & Konovsky, M. (1989). Cognitive versus affective determinants of organizational citizenship behavior. Journal of Applied Psychology, 74(1), 157- 164. http://dx.doi.org/10.1037/0021-9010.74.1.157
• Organ, D. W., & Ryan, K. (1995). A meta-analytic review of attitudinal and dispositional predictors of organizational citizenship behavior. Personnel Psychology. 48.775- 802.
• Oruç, E.(2020) Türkiye’de işe yabancılaşma (work alienation) literatürüne ilişkin betimsel bir inceleme. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(4), 327-351.
• Podsakoff, N. P., Whiting, S. W., Podsakoff, P. M., & Blume, B. D. (2009). Individual-and organizational-level consequences of organizational citizenship behaviors: A meta-analysis. Journal of applied Psychology, 94(1), 122.
• Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Moorman, R. H., & Fetter, R. (1990). Transformational leader behaviors and their effects on followers' trust in leader, satisfaction, and organizational citizenship behaviors. The Leadership Quarterly, 1(20), 107-142.
• Podsakoff, P., MacKenzie, S., Paine, J., & Bachrach, D. (2000). Organizational citizenship behaviors: A critical review of the theoretical and empirical literature and suggestions for future research. Journal of Management, 26(3), 513-563. http://dx.doi.org/10.1177/014920630002600307
• Smith, C. A. O. D. W. N. J. P., Organ, D. W., & Near, J. P. (1983). Organizational citizenship behavior: Its nature and antecedents. Journal of applied psychology, 68(4), 653.
• Taghinezhad F, Safavi M, Raiesifor A, Yahyavi SH. (2015). Antecedents of organizational citizenship behavior among ıranian nurses: a multicenter study. BMC Research Notes. 2-8
• Ürek, D. (2015). Sağlık kurumlarında lider-üye etkileşim düzeyi ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi,(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Ürek, D., Demir, İ. B. ve Uğurluoğlu, Ö. (2016). Örgütsel sessizliğin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisi: bir eğitim ve araştırma hastanesi uygulaması. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(3), 122-14.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.