Geçmişten Günümüze Okul Müdürlüğü: Okul Müdürlerinin Metaforik Algıları

Yıl 2022, Cilt: 24 Sayı: 3, 861 - 884, 26.09.2022

Ertuğ Can

https://doi.org/10.32709/akusosbil.920632

Öz

Bu araştırmanın amacı, geçmişten günümüze okul müdürlerinin “okul müdürlüğü” kavramına ilişkin algılarını metaforlar aracılığıyla belirlemektir. Araştırma 2018-2019 öğretim yılında İstanbul'da görevli 56 okul müdürü ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmada nitel araştırma yöntemi kapsamında fenomenoloji deseni kullanılmıştır. Araştırmanın verileri açık uçlu sorulardan oluşan yapılandırılmış bir form aracılığıyla toplanmıştır. Elde edilen metaforlar betimsel ve içerik analizi yardımıyla analiz edilmiştir. Araştırmada okul müdürleri geçmişteki okul müdürlüğü kavramına ilişkin 10 farklı kavramsal kategori altında 53 metafor üretmişlerdir. Bu kavramsal kategoriler, “saygın, rahat, otoriter, güvenli, değerli, lider, ulaşılmaz, dokunulmaz, resmî ve zor” olarak belirlenmiştir. Okul müdürleri, günümüzdeki algılamalarına bağlı olarak “okul müdürlüğü” kavramı ile ilgili 11 farklı kavramsal kategori altında toplam 54 adet geçerli metafor üretmişlerdir. Bu kavramsal kategoriler, “hizmetkâr, siyasî, değersiz, güvensiz, sorumluluk, yetkisiz, belirsizlik, rehber, baskı, ateşten bir gömlek, kariyer” olarak belirlenmiştir. Araştırma sonucunda, okul müdürlerinin geçmişten günümüze "okul müdürlüğüne" ilişkin metaforik algıları bir bütün olarak ele alındığında, geçmişteki metaforik algılamalar daha olumlu iken, günümüzdeki metaforik algılamaların daha olumsuz olduğu görülmektedir. Okul müdürlerinin değişen görev, rol, sorumluluk ve beklentileri ile sürekli yasal düzenleme değişiklikleri, katılımcıların metaforik algılarını etkilemiş olabilir. Okul müdürlüğü için yasal düzenlemeler yapılması, meslekî standartlar ve yeterlikler geliştirilmesi faydalı olabilir. Okul müdürlüğü eğitim politikaları bağlamında yeniden ele alınmalıdır. Böylece, "okul müdürlüğü" bakış açısı değişebilir.

Anahtar Kelimeler

Okul müdürlüğü, geçmişte okul müdürlüğü, günümüzde okul müdürlüğü, okul müdürü, metafor

School Principalship from Past to Present: Metaphoric Perceptions of School Principals

Öz

The aim of this research is to determine the perceptions of school principals regarding the concept of "school principalship" from past to present through metaphors. The research was carried out with 56 school principals working in Istanbul in the 2018-2019 academic year. The phenomenology design was used within the scope of qualitative research method. The data were collected through a structured consisting of open-ended questions. Metaphors were evaluated with descriptive and content analysis. Participants produced 53 metaphors under 10 conceptual categories regarding the concept of school principalship in the past. These categories were determined as "respectable, comfortable, authoritarian, secure, valuable, leader, inaccessible, untouchable, official and difficult". Depending on their current perceptions, participants have produced 54 valid metaphors under 11 categories. These conceptual categories were determined as "servant, political, worthless, insecure, responsibility, unauthorized, uncertainty, guide, pressure, a shirt of fire, career". It is seen that the metaphorical perceptions in the past were more positive while today's metaphorical perceptions are more negative. School principals' changing duties, roles, responsibilities, expectations and continuous legal regulation changes, may have affected the metaphorical perceptions of the participants. It may be beneficial to make legal arrangements for the school principalship, and to develop professional standards and competencies. School principalship should be reconsidered in the context of education policies. Thus, the "school principalship" perspective may change.

Anahtar Kelimeler

School principalship, school principalship in the past, school principalship today, school principal, metaphor

Kaynakça

• Akan, D., ve Yarım, M. A. (2019). İlkokul öğrencilerinin okul ve okul müdürü kavramlarına ilişkin metaforik algıları. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 223-233.
• Akan, D., Yalçın, S. ve Yıldırım, İ. (2014). Teachers' methaphoric impressions related to 'School Manager'. Elementary Education Online, 13(1), 169-179.
• Akbaşlı, S., Üredi, L. ve Kösece, P. (2018). Analyzing the metaphorical perceptions of secondary education students related to the variables of school principal and teacher. OPUS- International Journal of Society Researches, 9(16), 1566-1585. doi: 10.26466/opus.464597
• Aydın, M. (1994). Eğitim yönetimi. Ankara: Hatiboğlu Yayınevi.
• Balcı, A. (2001). Etkili okul ve okul geliştirme, kuram ve uygulamada araştırma. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Balıkçı, A. ve Aypay, A. (2018). An investigation of school principalship in the context of bureaucracy. Turkish Studies, 13(11), 1535-1560. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.1339
• Balyer, A. (2012). Çağdaş okul müdürlerinin değişen rolleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 13(2), 75-93.
• Balyer, A. (2013). Okul müdürlerinin öğretimin kalitesi üzerindeki etkileri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 19(2), 181-214.
• Balyer, A. ve Gündüz, Y. (2011). Değişik ülkelerde okul müdürlerinin yetiştirilmesi: Türk Eğitim Sistemi için bir model önerisi. Kuramsal Eğitimbilim, 4(2), 182-197.
• Başaran, İ. E. (1996). Eğitim yönetimi. Ankara: Yargıcı Matbaası.
• Baştan, A., Tetik, İ. ve Kasımay, C. (2014). Okul müdürlerinin “müdür” algılarının incelenmesi. 9. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi içinde (ss. 14-16). Kasım 2014, Ankara.
• Belenkuyu, C., Dulay, S. ve Aypay, A. (2020). Typologies of principals: School administration and routine works. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 26(Special Issue 1), 117-162. doi: 10.14527/kuey.2020.003
• Boydak Özan, M. ve Şener, G. (2014). Öğretmenlerin okul müdürü algılarının liderlik modellerine göre incelenmesi: Elazığ İli örneği. Fırat Üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi, 1(2), 111-130.
• Bursalıoğlu, Z. (2000). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Ankara: Pegem Yayınları.
• Can, E. (2020a). Okul yöneticilerinin meslekî gelişiminde e-mentorluk. S. Öngöz (Ed.). Eğitim bilimleri alanında elektronik mentorluk, içinde (ss.151-174), Ankara: Pegem Akademi.
• Can, E. (2020b). Türk Millî Eğitim Şûra Kararları (1939-2014): Eğitim yönetimi, okul yönetimi ve okul yöneticileri. IPCEDU-2020 E-Kitabı içinde (ss.291-311), Ankara: Pegem Akademi.
• Can, E. (2022). Okul yönetiminin sorunları: Okul müdürlerinin değerlendirmeleri. Yaşadıkça Eğitim, 36(2), 402-433. doi: 10.33308/26674874.2022362411
• Cerit, Y. (2008a). Öğretmen kavramıyla ilgili metaforlara ilişkin öğrenci, öğretmen ve yöneticilerin görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 693-712.
• Cerit, Y. (2008b). Öğrenci, öğretmen ve yöneticilerin müdür kavramı ile ilgili metaforlara ilişkin görüşleri. Eğitim ve Bilim, 33(147), 3-13.
• Çelikten, M. (2004). Bir okul müdürünün günlüğü. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 123-135.
• Çobanoğlu, N. ve Gökalp, S. (2015). Öğretmen adaylarının okul müdürüne ilişkin metaforik algıları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(31), 279-295.
• Demirtaş, H. (2014). Okul örgütü ve yönetimi. R. Sarpkaya (Ed), Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi içinde (ss.89-140). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Demirtaş, H. ve Özer, N. (2014). Okul müdürlerinin bakış açısıyla okul müdürlüğü. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22(1), 1-24.
• Dönmez, Ö. (2008). Türk eğitim sisteminde kullanılan yönetici metaforları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Erdoğan, İ. (2000). Okul yönetimi ve öğretim liderliği. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Erkol, H. (2020). Geçmişten günümüze yönetici metaforlarının analizi. OPUS-Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15(24), 3012-3042. doi: 10.26466/opus.605482
• Gencer, M. (2021). Öğrencilerin okul ve okul müdürü kavramına ilişkin metaforik algıları. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi 2021, 11(2), 729-754, doi:10.23863/kalem.2021.222
• Gökçe, A. T. ve Bülbül, T. (2014). Okul bir insan bedenidir: Meslek lisesi öğrencilerinin okul algılarına yönelik bir metafor çalışması. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(1), 63-88.
• Görgülü, D. (2019). Metaphorical perceptions of the school directors and teachers related to school principalship. In: Erçetin Ş., Potas N. (eds) Chaos, Complexity and Leadership 2017. ICCLS 2017. Springer Proceedings in Complexity. Springer, Cham https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-319-89875-9_50. (Erişim tarihi: 20.11.2020).
• Hoy, W. K., & Miskel, C. G. (2012). Educational administration, theory, research and practice. S. Turan (Çev. Ed.). Ankara: Nobel Yayınları.
• Inbar, D. E. (1996). The free educational prison: Metaphors and images. Educational Research, 38(1), 77-92. doi:10.1080/0013188960380106.
• Karip, E. (2018). Okul müdürü başöğretmendir. https://tedmem.org/vurus/okul-muduru-basogretmendir. (Erişim tarihi: 07.01.2021).
• Kaya, M. ve Koca, İ. (2020). Okul müdürü kavramına ilişkin metafor araştırmalarının incelenmesi: Bir meta-sentez çalışması. Alanyazın, 1(1), 23-38.
• Keser Özmantar, Z. ve Yalçın Arslan, F. (2019). Metaphorical perceptions of prospective EFL teachers related to Turkish education system. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 9(1), 255-304, http://dx.doi.org/10.14527/pegegog.2019.009.
• Kesik, F. ve Aslan, H. (2020). Metaphoric expressions of the students about the concept of happiness. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 26(2), 303-354. doi: 10.14527/kuey.2020.007.
• Koçak, Ö. (2011). Okul müdürlerinin, öğrencilik, öğretmenlik ve müdürlük dönemlerindeki okul yöneticiliğine ilişkin metaforik algıları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Konan, N. ve Yılmaz, S. (2016). Lise müdürlerinin okul müdürüne ilişkin metaforik algıları. K. Beycioğlu, N. Özer, D. Koşar, İ. Şahin (Ed), Eğitim Yönetimi Araştırmaları içinde (ss. 340-352). Ankara: Pegem Akademi.
• Korkmaz, M. ve Çevik, M. S. (2018). Ortaokul öğretmenlerinin müdür kavramına ilişkin metaforik algıları. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 11(4), 973-1002, http://dx.doi.org/10.30831/akukeg.393339.
• Lum, B. J. (1997). Student mentality: Intentionalist perspectives about the principal. Journal of Educational Administration, 35(3), 210-233.
• Miles, M. B., & Huberman, M. A. (1994). An expanded sourcebook qualitative data analysis. Sage.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2017). Öğretmen strateji belgesi 2017-2023.Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü.http://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_06/09140719_Strateji_Belgesi_Resmi_Gazete_sonrasY_ilan.pdf, (Erişim tarihi: 10.12.2021).
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018). Güçlü yarınlar için 2023 Eğitim Vizyonu Belgesi. http://2023vizyonu.meb.gov.tr/doc/2023_EGITIM_VIZYONU.pdf, (Erişim tarihi: 01.07.2021).
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2021a). Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Eğitim Kurumlarına Yönetici Seçme ve Görevlendirme Yönetmeliği. 5 Şubat 2021 CUMA Resmî Gazete Sayı: 31386.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2021b). 20. Milli Eğitim Şura Kararları. https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2021_12/08163100_20_sura.pdf, (Erişim tarihi: 08.02.2022).
• Morgan, G. (1998). Yönetim ve örgüt teorilerinde metafor. İstanbul: Mess Yayınları.
• Örücü, D. (2014). Öğretmen adaylarının okul, okul yönetimi ve Türk eğitim sistemine yönelik metaforik algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 20(3), 327-358.
• Özdemir, M. (2018). Eğitim yönetimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Pesen, A., Kara, İ. ve Gedik, M. (2015). Çocuk gelişimi bölümü 2. sınıf öğrencilerinin “müdür” kavramına ilişkin metafor algıları. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5, 28-48.
• Saban, A. (2008). Okula ilişkin metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 55, 459-496.
• Sezer, Ş. ve Engin, G. (2021). Okullara yönetici seçme, yetiştirme ve atamaya ilişkin yönetici görüşleri: Durum çalışması. Eğitim ve Bilim, 46(206), 263-280.
• Turan, S., Yıldırım, N. ve Aydoğdu, E. (2012). Okul müdürlerinin kendi görevlerine ilişkin bakış açıları. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 2(3), 63-76.
• Turhan, M. ve Yaraş, Z. (2013). Öğretmen ve öğrencilerin öğretmen, disiplin, müdür, sınıf kuralları, ödül ve ceza kavramlarına ilişkin metafor algıları. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(1), 129-145.
• Tüzel, E. ve Kalyon, D. Ş. (2017). Sınıf öğretmeni adaylarının okul yöneticilerine ilişkin algıları. Turkish Studies, 12(33), 501-522.
• Tüzel, E. ve Şahin, D. (2014). İlköğretim birinci kademe öğrencilerinin okul yöneticilerine ilişkin metaforları. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 355-396.
• Yalçın, M. (2011). İlköğretim okullarında okul müdürlerine ilişkin metaforik algılar. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Yalçın, M. ve Erginer, A. (2012). İlköğretim okullarında okul müdürüne ilişkin metaforik algılar. Öğretmen Eğitimi ve Eğitimcileri Dergisi, 1(2), 229-256.
• Yalçın, M. ve Erginer, A. (2014). İlköğretim okulu öğrencilerinin okul müdürü algılarına ilişkin yaptıkları çizimler. Eğitim ve Bilim Dergisi, 39(171), 270-285.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, N. (2011). Yöneticilik görevinin okul müdürlerine olumlu ve olumsuz katkıları. Eğitim ve Bilim, 36(161), 230-245.
• Yıldırım, N. ve Uğur, M. (2011). Öğrencilerin algısından okul müdürü imgelerinin karikatürize ifadeleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(2), 409-426.