Psikolojik Sözleşme İhlali – İşten Ayrılma Niyeti İlişkisinde Ücret Düzeyinden Duyulan Tatminin Aracılık Etkisi: Bir Alan Araştırması

Yıl 2022, Cilt: 24 Sayı: 4, 1383 - 1399, 29.12.2022

Edip Örücü , Surac Bayramov

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1024746

Öz

Bu araştırmanın amacı, psikolojik sözleşme ihlali ve işten ayrılma niyeti ilişkisinde ücretten duyulan tatmin düzeyinin aracılık etkisinin olup olmadığını belirlemektir. Bu kapsamda evren ve örneklem belirlenmiş veriler toplanmış ve analize edilmiştir. Araştırmada dört bölümden oluşan bir anket formu kullanılmıştır. Anket formunun birinci bölümünde katılımcıların demografik özelliklerini belirlemeye yönelik sorular hazırlanmış, ikinci bölümünde psikolojik sözleşme ihlali ölçeği, üçüncü bölümde işten ayrılma niyeti ölçeği ve son olarak dördüncü bölümde ise ücret tatmini ölçeği kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini Eskişehir / Tepebaşı ilçe merkezinde çalışmakta olan yaklaşık 400 gıda sektörü çalışanı oluşturmaktadır. Araştırmaya 121 gıda sektörü çalışanı dahil edilmiş ve analize tabii tutulmuştur. Bu çalışma nicel bir çalışmadır. Araştırma kapsamında toplanan veriler bir paket programı aracılığı ile analiz edilmiş ve yorumlanmıştır. Katılımcılardan toplanan veriler ışığında çalışmada güvenilirlik analizi, normallik testi, frekans analizi, Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) ve Bartlett’s küresellik testleri, faktör analizi, korelasyon ve regresyon analizleri yapılmıştır. Yapılan araştırma sonucuna göre, psikolojik sözleşme ihlalinin işten ayrılma niyeti üzerinde anlamlı bir etkisinin olduğu görülmüştür. Ücretten duyulan tatminin işten ayrılma niyeti üzerinde anlamlı bir etkisinin olduğu saptanmıştır. Psikolojik sözleşme ihlalinin ücretten duyulan memnuniyet düzeyi üzerinde anlamlı bir etkisin olduğu ve psikolojik sözleşme ihlalinin işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisinde ücret tatminin aracılık etkisinin olduğu tespit edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

İşten ayrılma niyeti, psikolojik sözleşme ihlali, ücret tatmini

The Mediating Effect of Satisfaction with the Level of Wages in the Relationship between Psychological Breach of Contract and Intention to Leave Work: A Field Study

Öz

The aim of this research is to determine whether the level of satisfaction with the wage has a mediating effect in the relationship between psychological contract violation and intention to leave. In this context, population and sample determined data were collected and analyzed. A questionnaire consisting of four parts was used in the study. In the first part of the questionnaire, questions were prepared to determine the demographic characteristics of the participants, in the second part, the psychological contract violation scale, in the third part the turnover intention scale and finally in the fourth part, the wage satisfaction scale was used. The population of the research consists of approximately 400 food industry employees working in Eskişehir / Tepebaşı district center. 121 food industry employees were included and analyzed in the study. This study is a quantitative study. The data collected within the scope of the research were analyzed and interpreted through a package program. In the light of the data collected from the participants, reliability analysis, normality test, frequency analysis, Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) and Bartlett's sphericity tests, factor analysis, correlation and regression analyzes were performed in the study. According to the results of the research, it was concluded that both psychological contract violation and wage satisfaction have significant effects on intention to leave. At the same time, it has been determined that psychological contract violation has a significant effect on the level of satisfaction with wages and that wage satisfaction has a mediating effect on the effect of psychological contract violation on turnover intention.

Anahtar Kelimeler

Intention to leave the job, psychological contract breach, wage satisfaction

Kaynakça

• Aslanov, K. (2019). Psikolojik sözleşme ile işten ayrılma niyeti ilişkisinde tükenmişliğin rolü: sağlık sektöründe bir araştırma. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ataay, İ. D. (1985). Ücret tatmini ve ücret sistemleri. İstanbul: Banksis Yayınları.
• Aydemir, P. (2013). İş görenlerin ücret tatmini, iş tatmini ve performans algısı: bir uygulama, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Zonguldak: Bülent Ecevit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aydın, Ö. (2018). Algılanan örgütsel destek ile örgütsel sinizmin işten ayrılma niyeti üzerindeki etkileri: atatürk havalimanı temsil-gözetim ve yönetim hizmetleri şirketlerine yönelik bir araştırma, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul: İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ayrık, Ö. (2019). Yeni İş fırsatları, sosyal destek, öz yeterlilik ve kişi-örgüt uyumunun işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisinin incelenmesi. (Yayınlanmamaış yüksek lisans tezi), İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Balcı, A. (2016). Sosyal Bilimlerde araştırma: yöntem, teknik ve ilkeler. Ankara: Pegem Akedemi Yayınları.
• Carraher, S. M., Gibson, J., ve Buckley, M. (2006). Compensation Satisfaction ın the Baltics and the Usa. Baltic Journal Of Management, 1(1), 7-23.
• Chang, C. P., ve Chang, W. C. (2008). Internal marketing practices and employees turnover ıntentions ın tourism and leisure hotels. The Journal Of Human Resource And Adult Learning, 4(2), 161-172.
• Çakır, Ö. (2006). Ücret adaletinin iş davranışları üzerindeki etkisi. Kamu-İş.
• Dailey, R. C., ve Kirk, D. J. (1992). Distributive and procedural justice as antecedents of job dissatisfaction and intent to turnover. Human Relations, 305-317.
• Demirbaş, B., ve Haşit, G. (2016). İşyerindeki yalnızlık ve işten ayrılma niyetine etkisi: akademisyenler üzerine bir uygulama. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 137-158.
• Galizzi, M., ve Lang, K. (1998). Relative wages, wage growth and quit behavior. Journal Of Labor Economics, 16(2), 367-391.
• Gürbüz, Ş., ve Şahin, F. (2015). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Güzel, C. (2019). The mediating effect of organizational commitment and job satisfaction ın the relationship between workplace ıncivility and turnover ıntention. (Master thesis). Ankara: Middle East Technical University Gsss.
• İşçi, E. (2010). Psikolojik sözleşme ihlalinin örgütsel vatandaşlık davranışı ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisinde güvenin rolü. (Yayınlanmamış doktora tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karcıoğlu, F., ve Türker, E. (2010). Psikolojik sözleşme ile örgütsel bağlılık ilişkisi, sağlık çalışanları üzerinde bir uygulama. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(2), 121-140.
• Koyuncu, M., ve Özgül Katlav, E. (2014). Otel işletmelerinde psikolojik sözleşme ihlalinin iş tatmini ve işten ayrılma niyetine etkisi. Seyahat Ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 11(2), 6-27.
• Kurt, H. S. (2019). Psikolojik sözleşme ihlalinin işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisinde çalışanın algıladığı lider-üye etkileşimi kalitesini rolü. (Yayınlanmamış doktora tezi), İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Lynne, J. P., ve Cropley, M. (2003). The psychological contract of national health service nurses. Journal Of Nursing Management, 11(2), 108.
• Moynihan, L. M., Boswell, W. R., ve Boudreau, J. W. (2000). The ınfluence of job satisfaction and organizational commitment on executive withdrawal and performance (Cahrs Working Paper: 00-16). Ny: Cornell University, School Of Industrial And Labor Relations, Center For Advanced Human Resource Studies.
• Onay, M., ve Kılcı, S. (2011). İş Stresi ve tükenmişlik duygusunun işten ayrılma niyeti üzerine etkileri: garsonlar ve aşçıbaşılar. Organizasyon Ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2), 363-372.
• Örücü, E., ve Biyan, N. A. (2018). Psikolojik sözleşme ihlali ve örgütsel sessizlik arasındaki ilişki: imalat sektörüne yönelik bir araştırma. Mcbü Sosyal Bilimler Dergisi, 16(4), 45-72.
• Özgen, H. M., ve Özgen, H. (2010). Psikolojik sözleşme ve boyutlarının iş tatmini, örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyetine etkileri: tıbbi satış temsilcileri üzerinde bir araştırma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 1-19.
• Özgen, H. M., ve Özgen, H. (2010). Psikolojik sözleşme ve boyutlarının iş tatmini, örgütsel bağlılık ve işten ayrılma niyetine etkileri: tıbbi satış temsilcileri üzerinde bir araştırma. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 1-19.
• Ramlall, S. (2003). Managing Employee retention as a strategy for ıncreasing organizational competitiveness. Applied Human Resource Management Research, 8(2), 63-72.
• Robinson, S., ve Rousseau, D. (1994). Violating the psychological contract: not the exception but the norm. Journal Of Organizational Behavior, 15(3), 245-259.
• Rousseau, D. M. (1989). Psychological and implied contracts in organizations. Employee Responsibilities And Rights Journal, 2, 121-139.
• Rusbult, C. E., Farrell, D., Rogers, G., ve Mainous Iıı, A. G. (1988). Impact of exchange variables on exit, voice, loyalty, and neglect: an ıntegrative model of responses to declining job satisfaction. Academy Of Management Journal, 31(3), 599-627.
• Seçkin, N. Ş., ve Çoban, R. (2017). Ücret düzeyinden tatmin, işte kalma niyeti ve yaşam tatmini ilişkisinde algılanan alternatif iş fırsatlarının düzenleyici rolü. İşletme Araştırmaları Dergisi, 9(3), 134-148.
• Shore, L. M., ve Tetrick, L. E. (1994). The psychological contract as an explanatory framework in the employment relationship, trends in organizational behavior. (L. C. Carl, ve D. M. Rousseau, Dü) John Wiley ve Sons(1), 91-109.
• Smithson, J., ve Lewis, S. (2004). The psychological contract and work-family. Organization Management Journal, 1(1), 70-80.
• Sturman, M., Trevor, C., Boudreau, J., ve Gerhart, B. (2003). Is ıt worth ıt to win thetalent war? evaluating the utility of performance-based pay. Personnel Psychology, 56, 997-1035.
• Şapçı, M. (2016). Ücret tatmininin örgütsel bağlılığa etkisi ve bir araştırma. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şimşek, M. Ş., Akgemici, T., ve Çelik, A. (2008). Davranış bilimlerine giriş ve örgütlerde davranış, 8. Baskı. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Tett, R. P., ve Meyer, J. P. (1993). Job satisfaction, organizational commitment, turnover intention, and turnover: path analyses based on meta-analytic findings. Personnel Psychology, 46(2), 259-293.
• Tziner, A., Felea, M., ve Vasiliu, C. (2017). Psychological contract breach, leadermember exchange, perceived ethical climate and organisational justice: are they interrelated and how? Journal Of East European Management Studies, 22(1), 63-82.
• Üzüm, B., ve Özdemir, Y. (2018). Psikolojik sözleşme ile işten ayrılma niyeti ilişkisinde kariyer yönetiminin rolünün belirlenmesine yönelik bir araştırma. Social, Mentality And Researcher Thinkers Journal, 4(14), 1110-1119.
• Yıldız, S. B., ve Çolak, U. (2018). Liderlik davranış tarzlarının örgütsel tükenmişlik ve işten ayrılma eğilimlerine etkileri: seyahat acentaları üzerine bir araştırma. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 607-632.