Shifts of Expressions Used in the Turkish Translation of Zakaria Tamer’s Al-Adâ Story

Yıl 2022, Cilt: 24 Sayı: 4, 1241 - 1252, 29.12.2022

Fatma Betül Güzeler , Zeynep Arkan

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1032706

Cited By: 4

Öz

Translation studies, which was studied under the roof of linguistics until the middle of the twentieth century, has been treated as a separate branch of science over time. Linguistic-oriented approaches have great importance in the process of theorization of translational science. Anton Popovič’s “shift of expressions”, which are evaluated among linguistic translation approaches, focuses on translator preferences in translation review and considers translation as a process. In addition, they classified “shift of expressions” into five groups: constitutive, generic, individual, negative and topical shift. In this study, the translation of the story al-Adâ by Zakaria Tamer, one of the authors of Arabic literature, by Halim Öznurhan was evaluated within the framework of Popovič’s concept of “shift of expression”. In the research, it is aimed to determine the types of “shift of expression” in the translation work. Qualitative research method was used in the study based on interpretive paradigm. In obtaining the data on the theoretical framework of the study, various sources were used by applying to the literature review. In this direction, information was investigated within the framework of the concept of “shift of expression”, which constitutes the focus of the study. The data obtained from the sources with document analysis were examined by descriptive analysis method. As a result of the evaluation of the findings reached within the scope of the research, it was determined that the translator had individual and constitutive shift preferences in the translation. In this context, it has been observed that the target audience and target culture stand out and that some additions, subtractions and changes to the sentence type are included in the translation. As a result of the study, it is recommended to examine all types of shift of expression through other translations between the Arabic-Turkish language pair, to examine different strategies in the translation of other works of the author, and to reveal the similarities and differences in translations of languages belonging to the same language family in the context of the concept of “shift of expression”.

Anahtar Kelimeler

Arabic language, Arabic literature, Zakaria Tamer, translation criticism, shift of expression

Zekeriyyâ Tâmir’in El-Aʿdâʾ Adlı Öyküsünün Türkçe Çevirisinde Deyiş Kaydırmaları

Öz

Yirminci yüzyılın ortalarına kadar dilbilimin çatısı altında incelenmiş olan çeviribilim, zaman içerisinde ayrı bir bilim dalı olarak ele alınmıştır. Çeviribilimin kuramsallaşma sürecinde dilbilim odaklı yaklaşımlar büyük bir öneme sahiptir. Dilbilimsel çeviri yaklaşımları arasında değerlendirilen Anton Popovič’in “deyiş kaydırmaları”, çeviri incelemesinde çevirmen tercihlerine odaklanmakta ve çeviriyi süreç olarak değerlendirmektedir. Buna ek olarak “deyiş kaydırmalarını” yapısal, türsel, bireysel, olumsuz ve konusal kayma olmak üzere beş grupta sınıflandırmıştır. Bu çalışmada, Arap edebiyatı yazarlarından Zekeriyyâ Tâmir’in el-Aʿdâʾ adlı öyküsünün Halim Öznurhan tarafından yapılan çevirisi Popovič’in “deyiş kaydırma” kavramı çerçevesinde değerlendirilmiştir. Araştırmada çeviri eserde yer alan deyiş kaydırma türlerinin tespit edilmesi hedeflenmiştir. Yorumlayıcı paradigmayı esas alan çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Çalışmanın kuramsal çerçevesine dair verilerin elde edilmesinde literatür taramasına başvurularak çeşitli kaynaklardan yararlanılmıştır. Bu doğrultuda çalışmanın odak noktasını oluşturan “deyiş kaydırma” kavramı çerçevesinde bilgiler araştırılmıştır. Doküman analiziyle kaynaklardan elde edilen veriler betimleyici analiz yöntemiyle incelenmiştir. Araştırma kapsamında ulaşılan bulguların değerlendirilmesi sonucunda çevirmenin çeviride bireysel ve yapısal kaydırma tercihlerinin bulunduğu tespit edilmiştir. Bu kapsamda hedef kitle ve hedef kültürün öne çıktığı ve çeviride bazı eklemelere, çıkarmalara ve cümle türünde yapılan değişikliklere yer verildiği gözlenmiştir. Çalışmanın sonucunda Arapça-Türkçe dil çifti arasında yapılan başka çeviriler üzerinden tüm deyiş kaydırma türlerinin incelenmesi, yazarın diğer eserlerinin çevirisinde farklı stratejilerin ele alınması ve aynı dil ailesine mensup dillerin çevirilerindeki benzerlik ve farklılıkların “deyiş kaydırma” kavramı bağlamında ortaya konması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Arap dili, Arap edebiyatı, Zekeriya Tamir, çeviri eleştirisi, Anton Popovic, deyiş kaydırma

Kaynakça

• Akdağ, A. I. (2011). Oulipo metinlerinin Türkçeye çevirisinin olanakları: yazın dizgesinde boşluğu doldurma aracı olarak deyiş kaydırmaları. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi 2 (3), 1-21.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: nitel bir araştırma nasıl yapılır?. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 5(2), 368-388. https://doi.org/10.31592/aeusbed.598299
• Başkale, H. (2016). Nitel araştırmalarda geçerlik, güvenirlik ve örneklem büyüklüğünün belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi 9 (1), 23-28.
• Bozgöz, F. (2004). Zekeriyyâ tâmir ve edebi dünyası. (Onuncu Günde Kaplanlar. mlf. Zekeriyyâ Tamir. Çev. Faruk Bozgöz.) Ankara: Araştırma Yayınları.
• Can. B. (2020). Cubrân Halîl Cubrân’ın “Savtân” adlı şiirinin Türkçeye yapılmış farklı çevirilerinin karşılaştırmalı bir analizi. Uluslararası FSMVÜ Arap Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Kongresi. Fatih Sultam Mehmet Üniversitesi. İstanbul.
• Creswell. J. W. ve Miller, D. L. (2000). Determining validity in qualitative inquiry. Theory into Practice 39(3), 127.
• Dağbaşı, G. (2017). Muhammed Teymûr’un Fî’l-Kitâr İsimli Kısa Öyküsünün Farklı Çevirilerinin Karşılaştırmalı Olarak Değerlendirilmesi. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 10(2), 1409-1424. https://doi.org/10.17218/hititsosbil.296620
• Demir, M. (2018). Mahmud Derviş'in Arapça'dan Türkçe’ye yapılan şiir çevirilerinin yeterlilik ve kabul edilebilirlik bağlamında değerlendirilmesi. Electronic Turkish Studies 13(20), 331-370. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.13999
• Erciyes Üniversitesi (2021). Erciyes Üniversitesi akademik veri yönetim sistemi. “Prof. Dr. Halim Öznurhan”. Erişim 29 Eylül 2021. https://avesis.erciyes.edu.tr/hoznurhan
• Göksoy, S. (2019). Paradigma ve paradigmalar. Uluslararası Liderlik Eğitimi Dergisi 1(1), 1-15.
• Gürçağlar, Ş.T. (2011). Çevirinin ABC’si. İstanbul: Say Yayınları.
• Paker, S. (2003). Çeviride ‘Yanlış/Doğru’ sorunu ve şiir çevirisinin değerlendirilmesi. Çeviri Seçkisi I. (haz.) Mehmet Rifat. 153-164. İstanbul: Dünya Yayıncılık.
• Popovič, A. (1970). The concept ‘shift of expression’ in translation analysis. The Nature of Translation. ed. James Holmes. 78-87. Mouton: Slovak Academy of Sciences.
• Shenton, A. K. (2004). Strategies for ensuring trustworthiness in qualitative research projects. Education for Information 22(2), 63-75.
• Tâmir, Z. (1981). en-Numûr fi’l-Yevmi’l-Âşir. 2. Basım, Beyrut: Dâru’l Âdâb.
• Tamir, Z. (2016). Onuncu Günde Kaplanlar (H. Öznurhan, Çev.) İstanbul: Demavend Yayınları.
• Yazıcı, M. (2005). Çeviribilim Temel Kavram ve Kuramları. İstanbul: Multilingual.
• Yıldırım, A.ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. 11. Basım. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yücel, F. (2007). Çeviri eleştirisi neyi eleştirir?. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(12), 39-58.
• Yücel, F. (2020). Çevirinin Tarihi. 2. Basım. İstanbul: Çeviribilim Yayınları.