Kripto Para Kullanma Niyeti Belirleyicilerinin UTAUT Modeli Çerçevesinde İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 2, 684 - 699, 24.06.2023

Tülay Yeniçeri , Alper Böcek

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1066047

Öz

Bu çalışmada, blokzincir teknolojisine dayanan kripto paraların kullanım niyetini etkileyen faktörlerin, Teknolojinin Kabul ve Kullanımı Birleştirilmiş Teorisi çerçevesinde incelenmesi amaçlanmaktadır. Çalışma verileri anket aracılığı ile toplanmıştır. Bandırma ilçesinde görev yapan bankacılar çalışmanın ana kütlesini oluşturmaktadır. Evren büyüklüğü 230 kişi, örneklem büyüklüğü 145 kişidir. Veri analizinde SPSS Versiyon-21 yazılımı kullanılmıştır. Çoklu korelasyon analizi, kripto para kullanma niyetiyle negatif ve anlamsız ilişkiye sahip faktörü algılanan risk şeklinde, pozitif ve anlamlı ilişkiye sahip faktörleri ise performans beklentisi, çaba beklentisi, sosyal etki ve kolaylaştırıcı koşullar şeklinde tespit etmiştir. Performans beklentisi ve çaba beklentisi faktörlerinin, kripto para kullanma niyetini pozitif ve anlamlı biçimde etkilediği yapılan çoklu regresyon analizi sonucunda tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kullanım niyeti, kripto para, blokzincir teknolojisi, UTAUT, teknolojinin kabul ve kullanımı birleştirilmiş teorisi

Teşekkür

Bu makale, doktora ders dönemi Tüketici Davranışı dersine dair hazırlanan dönem ödevine dayalı olarak hazırlanmıştır.

Examining the Determinants of Intention to Use Cryptocurrency in the Framework of the UTAUT Model

Öz

The purpose of this study is to analyze the factors affecting the intention to use cryptocurrencies based on blockchain technology, within the framework of the Unified Theory of Technology Acceptance and Use. The study data were collected through a questionnaire. Bankers working in Bandırma constitute the main body of the study. The population size is 230 people and the sample size is 145 people. SPSS Version-21 software was used for data analysis. The multiple correlation analysis showed that the factor with a negative and insignificant relationship with the intention to use cryptocurrency was perceived risk, and the factors with a positive and significant relationship were performance expectancy, effort expectancy, social influence, and facilitating conditions. As a result of the multiple regression analysis, it was determined that the performance expectancy and effort expectancy factors positively and significantly affect the intention to use cryptocurrencies.

Anahtar Kelimeler

Intention to use, cryptocurrency, blockchain technology, UTAUT, unified theory of acceptance and use of technology

Kaynakça

• Al-Amri, R., Al-Shami, S., Abualrejal, H. M. E., Al-Sharafi, M. A., ve Alormuza, T. K. Y. (2021, November). Role of shariah compliance on cryptocurrency acceptance among Malaysians: An empirical study. In 2021 International Conference on Intelligent Technology, System and Service for Internet of Everything (ITSS-IoE), 1-6.
• Almarashdeh, I., Eldaw, K. E., Alsmadi, M., Alghamdi, F., Jaradat, G., Althunibat, A., Alzaqebah, M., ve Mohammad, R. M. A. (2021). The adoption of bitcoins technology: The difference between perceived future expectation and intention to use bitcoins: Does social influence matter?. International Journal of Electrical & Computer Engineering (2088-8708), 11(6), 5351-5366.
• Arias-Oliva, M., de Andres-Sanchez, J., ve Pelegrin-Borondo, J. (2021). Fuzzy set qualitative comparative analysis of factors influencing the use of cryptocurrencies in spanish households. Mathematics, 9(4), 324, 1-19.
• Arias-Oliva, M., Pelegrin-Borondo, J., ve Matias-Clavero, G. (2019). Variables influencing cryptocurrency use: A technology acceptance model in Spain. Frontiers in Psychology, 10:475. 1-13.
• Balıkçı, E. (2021). Dava ve takip konusu olabilmesi bakımından kripto paralar. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 16(2), 273-312.
• Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu [BDDK] (2013). Bitcoin hakkında basın açıklaması. https://www.bddk.org.tr/Duyuru/Detay/510 (Erişim Tarihi: 07.01.2022).
• Cheng, R. J. (2020). UTAUT implementation of cryptocurrency based islamic financing instrument. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences. 10(9), 873-884.
• CoinMarketCap. Today’s Cryptocurrency Prices by Market Cap. https://coinmarketcap.com/ (Erişim Tarihi: 30.01.2022).
• Çekin, M. S. (2019). Borçlar hukuku ile veri koruma hukuku açısından blockchain teknolojisi ve akıllı sözleşmeler: Hukuk düzenimizde bir paradigma değişimine gerek var mı?. İstanbul Hukuk Mecmuası, 77(1), 315-341.
• Doğan, Z., Buyrukoğlu, S., ve Kutbay, H. (2018). Türkiye’de bitcoin işlemlerinin vergilendirilmesi ve muhasebeleştirilmesine ilişkin öneriler. Vergi Sorunları Dergisi, 41(361), 23-33.
• Durukal, E. (2020). Müşterilerin mobil alışveriş davranışının Utaut2 modeli ile incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(3), 870-887.
• Faqih, K. M. (2016). An empirical analysis of factors predicting the behavioral intention to adopt Internet shopping technology among non-shoppers in a developing country context: Does gender matter?. Journal of retailing and consumer services, 30, 140-164.
• Francisco, K., ve Swanson, D. (2018). The supply chain has no clothes: Technology adoption of blockchain for supply chain transparency. Logistics, 2(1), 2, 1-13.
• Gillies, F. I., Lye, C. T., ve Tay, L. Y. (2020). Determinants of behavioral intention to use bitcoin in Malaysia. Journal of Information System and Technology Management, 5(19), 25-38.
• Gökpınar, S. (2021). Blok zinciri teknolojisinin geleceği: Kripto para birimleri ve ötesi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (28), 211-231.
• Gunawan, F. E., ve Novendra, R. (2017). An analysis of bitcoin acceptance in Indonesia. ComTech: Computer, Mathematics and Engineering Applications, 8(4), 241-247.
• Gupta, S., Gupta, S., Mathew, M., ve Sama, H. R. (2020). Prioritizing intentions behind investment in cryptocurrency: A fuzzy analytical framework. Journal of Economic Studies, 48(8), 1442-1459.
• Gümüş, A., ve Erkuş, H. (2019). Blockchain ve kripto paraların kullanımı üzerine bir değerlendirme. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 41-49.
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri/Felsefe-yöntem-analiz. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Hutcheson, G. D., ve Sofroniou, N. (1999). The multivariate social scientist: Introductory statistics using generalized linear models. London: Sage.
• Jung, K. J., Park, J. B., Phan, N. Q., Bo, C., ve Gim, G. Y. (2018, June). An international comparative study on the intension to using cryptocurrency. In International Conference on Applied Computing and Information Technology, Springer, Cham, 104-123.
• Karademir, C. Ö., ve Kuş, O. (2020). Teknoloji kabul modeli ve teknoloji benimseme kategorileri bağlamında kripto para birimi sahipliğini keşfetmek: Koin-iyimserler, gözlemciler ve koin-şüpheciler. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 43-59.
• Khan, M. S., Rabbani, M. R., Hawaldar, I. T., ve Bashar, A. (2022). Determinants of behavioral intentions to use islamic financial technology: An empirical assessment. Risks, 10(6), 114, 1-13.
• Kızıl, E. (2019). Türkiye'de kripto paranın vergilendirilmesi ve muhasebeleştirilmesi. Mali Çözüm Dergisi/Financial Analysis, 29(155), 179-196.
• McMorrow, J., ve Seyed Esfahani, M. (2021) An exploration into people’s perception and intention on using cryptocurrencies. Holistica Journal of Business and Public Administration, 12(2), 109-144.
• Mensah, I. K., ve Mwakapesa, D. S. (2022). The drivers of the behavioral adoption intention of Bitcoin payment from the perspective of Chinese citizens. Security and Communication Networks, 2022, DOI 10.1155/2022/7373658, 1-17.
• Miraz, M. H., Hasan, M. T., Rekabder, M. S., ve Akhter, R. (2021). Trust, transaction transparency, volatility, facilitating condition, performance expectancy towards cryptocurrency adoption through intention to use. Journal of Management Information and Decision Sciences, 25(1), 1-20.
• Putra, I. G. N. A. P., ve Darma, G. S. (2019). Is bitcoin accepted in Indonesia?. International Journal of Innovative Science and Research Technology, 4(2), 424-430.
• Seçilmiş, C., ve Kızıltaş, M. Ç. (2020). Turizm işletmelerinde ödeme yöntemi olarak kripto para kullanımının tüketici tercihlerine etkisi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(1), 45-56.
• Söilen, K. S., ve Benhayoun, L. (2021). Household acceptance of central bank digital currency: The role of institutional trust. International Journal of Bank Marketing. DOI 10.1108/IJBM-04-2021-0156, 1-25.
• Sümer, G. (2021). Dünyada ve Türkiye’de blok zincir teknolojisinin gelişimi ve kripto paralar. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(1), 191-207.
• Şahin, M. (2019). Kripto para yeni bir vergi sığınağı mı? Bilişim teknolojilerindeki gelişmeler temelinde bir değerlendirme. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (34), 169-181.
• Şahin, O. N. (2018). TMS & TFRS ışığında muhasebe, vergi ve denetim açısından bitcoin ve diğer kripto para birimleri. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 20(4), 898-923.
• Tabachnick, B.G., ve Fidell, L.S. (2013). Using multivariate statistics (sixth ed.). Boston: Pearson.
• Tamphakdiphanit, J., ve Laokulrach, M. (2020). Regulations and behavioral intention for use cryptocurrency in Thailand. Journal of Applied Economic Sciences, Volume XV, Fall, 3(69): 523-531. DOI: https://doi.org/10.14505/jaes.v15.3(69).01
• Ter Ji-Xi, J., Salamzadeh, Y., ve Teoh, A. P. (2021). Behavioral intention to use cryptocurrency in Malaysia: An empirical study. The Bottom Line, 34(2), 170-197.
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası [TCMB] (2021). Ödemelerde kripto varlıkların kullanılmamasına dair yönetmelik. https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/tr/tcmb+tr/search+results?search-query=kripto (Erişim Tarihi: 07.01.2022).
• Uğur, N. G., ve Demir, E. (2020). Kripto paralar ve blok zinciri: Turizm sektörü üzerine bir değerlendirme. Journal of Yaşar University, 15(58), 210-220.
• Ünal, G., ve Uluyol, Ç. (2020). Blok zinciri teknolojisi. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 13(2), 167-175.
• Venkatesh, V., Thong, J., ve Xu, X. (2012). Consumer acceptance and use of information technology: Extending the unified theory of acceptance and use of technology. MIS Quarterly, 36(1), 157-178.
• Yeong, Y. C., Kalid, K. S., Savita, K. S., Ahmad, M. N., ve Zaffar, M. (2022). Sustainable cryptocurrency adoption assessment among IT enthusiasts and cryptocurrency social communities. Sustainable Energy Technologies and Assessments, 52, 102085, 1-15.
• Yılmaz, N. K., ve Hazar, H. B. (2018). Determining the factors affecting investors’ decision making process in cryptocurrency investments. PressAcademia Procedia, 8(1), 5-8.