Conservation of General Decency and Woman in the Last Period of the Ottoman Empire

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 2, 788 - 798, 24.06.2023

Fatih Öztop

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1083147

Öz

While the Ottoman administration, which was trying to westernize, tried to make institutional moves, the Ottoman elite or the elite's harem attempted to westernize visually by imitating western societies. The luxury of Europe, which entered the houses of Ottoman bureaucrats thanks to the merchants and diplomats, also changed the domestic life, especially in the capital city of Istanbul. Ottoman women, who were affected by this, started to dress like Europeans over time, and this attitude of women was met with reaction from both the society and the Palace. In addition, it was forbidden for women to adopt new habits such as getting into carts, going to recreation areas or shopping in big stores from time to time. This study aims to reveal the official attitude of the state and the measures taken in this regard against the new habits of Ottoman women by imitating Europe. The restrictions and sanctions imposed by the Ottoman administration on women in the name of maintaining public morals are discussed based on archival documents. During the reign of Sultan Mahmud II, while women were prohibited from traveling alone or going to recreation areas in order to ensure their safety, this prohibition was tried to be implemented with religious discourses in the last years of the Ottoman Empire, starting from the reign of Sultan Abdulhamid II. The measures taken by the state were insufficient against the influential families and mostly did not work, as traveling in cars or wearing western clothes became a habit mostly reserved for the Ottoman elite's harem.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, westernization, women, general decency, prohibitions

Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Adab-ı Umumiyenin Muhafazası ve Kadın

Öz

Batılılaşmaya çalışan Osmanlı yönetimi kurumsal hamleler yapmaya çalışırken Osmanlı elitleri ya da elitlerin haremi ise batılı toplumları taklit ederek görsel anlamda batılılaşma çabalarına girişmişlerdir. Tüccarlar ve diplomatlar sayesinde Osmanlı bürokratlarının hanelerine kadar giren Avrupa’nın lüksü, özellikle başkent İstanbul’da hane içi yaşantıyı da değiştirmiştir. Bundan etkilenen Osmanlı kadınları da zamanla Avrupalılar gibi giyinmeye başlamışlar ve kadınların bu tavrı gerek toplum gerekse Saray nezdinde tepki ile karşılanmıştır. Ayrıca kadınların arabalara binmek, mesire yerlerine gitmek veyahut büyük mağazalarda alışveriş yapmak gibi yeni alışkanlıklar edinmesi de zaman zaman irade-i seniyyeler ile yasaklanmıştır. Bu çalışma, Osmanlı kadınlarının Avrupa’yı taklit suretiyle edindikleri yeni alışkanlıklara karşı devletin resmi tavrını ve bu hususta aldığı tedbirleri ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Osmanlı yönetiminin adab-ı umumiyenin muhafazası adına kadınlara yönelik getirdiği kısıtlamalar ve yaptırımlar arşiv belgelerine dayandırılarak tartışılmıştır. Sultan II. Mahmud döneminde kadınların güvenliklerini sağlamak adına onların tek başlarına seyahat etmeleri yahut mesire yerlerine gitmeleri yasaklanırken, Sultan Abdülhamid II döneminden başlayarak Osmanlı Devleti’nin son yıllarında bu yasak şer’i söylemlerle uygulanmaya çalışılmıştır. Arabalarla gezmenin veya batılı kıyafetler giyinmenin çoğunlukla Osmanlı elitlerinin haremine mahsus bir alışkanlık haline gelmesiyle devletin aldığı tedbirler, nüfuzlu aileler karşısında yetersiz kalmış ve çoğunlukla işe yaramamıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, batılılaşma, kadınlar, adab-ı umumiye, yasaklar

Kaynakça

• Aktepe, M. M. (1958). Patrona İsyanı (1730). İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Biber, A. E. (2009). Osmanlı İmparatorluğu'nun Dünya Sistemine Eklemlenme Süreci ve Azgelişmişliğin Evrimi. Uluslararası İnsani Bilimler Dergisi, 6(1), 27-44.
• Bostan Ünsal, F. (2005). Mehmet Akif Ersoy. Modern Türkiye'de Siyasî Düşünce - İslamcılık (6) içinde (ss.72-89). İstanbul: İletişim.
• Bozkurt, G. (1996). Alman-İngiliz Belgelerinin ve Siyasî Gelişmelerin Işığı Altında Gayrimüslim Osmanlı Vatandaşlarının Hukukî Durumu (1839-1914). Ankara: TTK.
• Bulaç, A. (2005). İslâm'ın Üç Siyaset Tarzı veya İslâmcıların Üç Nesli. Modern Türkiye'de Siyasî Düşünce – İslamcılık (6) içinde (ss.48-67). İstanbul: İletişim.
• Çaha, Ö. (1993). The Role of Women in the Formation of Civil Society in Post-1980 Turkey. A Dissertation Submitted to the Department of Political Science and Public Administration of Bilkent University, Ankara.
• Deringil, S. (2017). Simgeden Millete II. Abdülhamid'den Mustafa Kemal'e Devlet ve Millet. 4. Baskı. İstanbul: İletişim.
• Düstur I. Tertip. (1289). Dersaadet: Matbaa-i Amire.
• Faroqhi, S. (2010). Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam Ortaçağdan Yirminci Yüzyıla. 6. Baskı. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Hobsbawm, E. (2000). Introduction: Inventing Traditions. E Hobsbawm&T. Ranger (Ed), The Invention of Tradition içinde (ss.1-14). Cambridge: University of Cambridge.
• Karabulut, M. (2013). Tanzimat Dönemi Türk Romanında Kadın Üzerine Tematik Bir İnceleme, Erdem, 64, 49-69.
• Kurtoğlu, A. (2000). Tanzimat Dönemi İlk Kadın Yayınında Dinin Yer Alış Biçimleri, Y. Ramazanoğlu (Ed), Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Kadının Tarihi Dönüşümü içinde (ss. 21-52). İstanbul: Pınar.
• Mardin, Ş. (1991). Türk Modernleşmesi. İstanbul: İletişim.
• Özbek, N. (2009). Tarihyazıcılığında Güvenlik Kurum ve Pratiklerine İlişkin Bir Değerlendirme. N. Levy, N. Özbek & A. Toumarkine (Ed), Jandarma Ve Polis: Fransız ve Osmanlı Tarihçiliğine Çapraz Bakışlar İçinde (ss. 1-19). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Özbilgen, E. (2011). Bütün Yönleriyle Osmanlı Adâb-ı Osmaniyye. İstanbul: İz.
• Tanör, B. (2007). Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri. 16. Baskı, İstanbul: YKY.
• Topçu, M. (2019). II. Meşrutiyet Döneminde Tesettür Tartışmaları (1908-1918) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). , Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Tunç Yaşar, F. (2022). Encountering The Age Of Civility: The Late Ottoman Etiquette Literature (1890-1918), Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 1-17. DOI: 10.1080/19448953.2022.2037982
• Ülken, H. Z. (2015). Türkiye'de Çağdaş Düşünce Tarihi. 3. Baskı, İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Zürcher, E.J. (2006). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. 20 Baskı, İstanbul: İletişim.
• Arşiv Kaynakları
• TC Devlet Arşivleri Daire Başkanlığı, Osmanlı Arşivi (BOA)
• Bab-ı Âli Evrak Odası (BEO) 177/13260; 1346/100910.
• Cevdet- Nafia (C.NF.) 16/756.
• Dahiliye Nezareti Hukuk Kalemi (DH.H.) 29/39.
• Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH.MKT.) 1131/67; 1501/60; 2008/22.
• Hatt-ı Hümayun (HAT.) 300/17864; 1408/57104).
• İrade Dahiliye (İ.DH.) 3/104; 1418/16.
• Maarif Nezareti Mektubi Kalemi (MF.MKT.) 1244/31.
• Şura-yı Devlet (ŞD.) 1285/1; 1285/20.