Atatürk and His Family in School Names in Türkiye

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 100. Yılında Cumhuriyet Özel Sayısı - 100. Yılında Cumhuriyet Özel Sayısı, 258 - 271, 29.11.2023

Ömer Kemiksiz

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1316857

Öz

The aim of this study is to determine how often Atatürk and his family are mentioned in school names in Türkiye. The data set of the research conducted in the descriptive survey model is all educational institutions with the status of “official school” affiliated to the Ministry of National Education in 81 provinces. 2078 schools named after Atatürk or any of his family members, which were accessed through the website https://mebbis.meb.gov.tr/KurumListesi.aspx, were analyzed using the content analysis technique. According to the findings of the study, the distribution of the number of schools named after Atatürk or family members according to regions is as follows: Marmara Region (f=383), Central Anatolia Region (f=338), Black Sea Region (f=310), Aegean Region (f=300), Mediterranean Region (f=283), Eastern Anatolia (f=238) and Southeastern Anatolia (f=226), while primary schools (f=770) and secondary schools (f=673) stood out in the distribution of these names according to school types, followed by kindergartens (f=315) and high schools (f=292). Anatolian high schools (f=148) and vocational and technical high schools (f=112) took the first two places in high school types. Atatürk was mentioned in 1832 of the school names examined, his mother Zübeyde Hanım in 223, his wife Latife Hanım in 11, his father Ali Rıza Efendi in 9, and his sister Makbule (Atadan) Hanım in 3. The 1832 schools named after Atatürk were evaluated under four categories: “name/surname”, “military service”, “leadership” and “teaching”. Within these categories, the most frequently used expressions in school names were “Atatürk” (f=1254), “Gazi” (f=255), “Mustafa Kemal” (f=90), “Gazipaşa” (f=70) and “Gazi Mustafa Kemal” (f=55).

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Atatürk’s family, Ministry of National Education, onomastics, school names

Türkiye’deki Okul Adlarında Atatürk ve Ailesi

Öz

Bu araştırmanın amacı Türkiye’deki okul adlarında Atatürk’e ve ailesine ne sıklıkla yer verildiğini tespit etmektir. Betimsel tarama modelinde yürütülen araştırmanın veri seti 81 ilde Millî Eğitim Bakanlığına bağlı “resmî okul” statüsündeki tüm eğitim kurumlarıdır. https://mebbis.meb.gov.tr/KurumListesi.aspx web sayfası üzerinden ulaşılan ve Atatürk veya aile üyelerinden herhangi birinin ismini taşıyan 2078 okul, içerik analizi tekniği kullanılarak incelenmiştir. Araştırmada ulaşılan bulgulara göre Atatürk veya aile üyelerinin isimlerini taşıyan okul sayılarının bölgelere göre dağılımı Marmara Bölgesi (f=383), İç Anadolu Bölgesi (f=338), Karadeniz Bölgesi (f=310) Ege Bölgesi (f=300), Akdeniz Bölgesi (f=283), Doğu Anadolu Bölgesi (f=238) ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi (f=226) şeklinde sıralanırken bu isimlerin okul türlerine göre dağılımında ilkokullar (f=770) ve ortaokullar (f=673) öne çıkmış, bunları anaokulları (f=315) ve liseler (f=292) takip etmiştir. Lise türlerinde Anadolu liseleri (f=148) ile mesleki ve teknik liseler (f=112) ilk iki sırayı almıştır. İncelenen okul adlarının 1832’sinde Atatürk’e, 223’ünde annesi Zübeyde Hanım’a, 11’inde eşi Latife Hanım’a, 9’unda babası Ali Rıza Efendi’ye ve 3’ünde de kardeşi Makbule (Atadan) Hanım’a yer verilmiştir. Atatürk’ün ismini taşıyan 1832 okul “isim/soyisim”, “askerlik”, “liderlik” ve “öğretmenlik” olmak üzere dört kategori altında değerlendirilmiştir. Bu kategoriler içerisinde yer alan ve okullardaki adlandırmalarda en fazla kullanılan ifadeler “Atatürk” (f=1254), Gazi (f=255), “Mustafa Kemal” (f=90), “Gazipaşa” (f=70) ve “Gazi Mustafa Kemal” (f=55) olarak belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Atatürk’ün ailesi, Millî Eğitim Bakanlığı, ad bilimi, okul adları

Kaynakça

• Ada, S. ve Baysal, Z. N. (2015). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi. Ankara: Pegem Yayınları.
• Ada, Ş. ve Küçükali, R. (2016). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Adıgüzel, O. C., Ergünay, O. ve Tatlı Dalioğlu, S. (2016). İlkokulların günümüz ve gelecekteki işlevlerinin sınıf öğretmenlerinin görüşlerine dayalı olarak incelenmesi. Turkish Online Journal of Qualitative Inquiry, 7(4), 396-421. doi: 10.17569/tojqi.44571
• Akyıldız, S. (2020). Okul ve sınıf ortamı. H. Özmen ve D. Ekiz (Eds), Eğitime giriş içinde (ss. 203-222). Ankara: Pegem Yayınları.
• Aliağaoğlu, A. ve Uğur, A. (2018). Şehirsel toponimi: Erzurum’da cadde adları. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(40), 1-26. doi: 10.31795/baunsobed.489078
• Arslan, Ö. (2013). Siyasal iktidarların okul isimlerine etkileri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Avşar, Z. ve Emre Kaya, A. E. (2013). Cumhuriyet Türkiye’sinin halkçılık uygulamaları: Soyadı kanunu örneği. Turkish Studies, 8(5), 73-90. doi: 10.7827/TurkishStudies.4653
• Aydın, M. K. (2019). 1934 tarihli soyadı kanunu uygulamaları ve Malatya örneği: (Fırat Gazetesi verilerine göre). Belgi Dergisi, 2(18), 1379-1416. doi: 10.33431/belgi.581591
• Aydoğan, İ. (2012). Okul binalarının özellikleri ve öğrenciler üzerine etkileri. Millî Eğitim Dergisi, 193, 29-43.
• Balcı, A. (2014). Etkili okul ve okul geliştirme: Kuram uygulama ve araştırma. Ankara: Pegem Yayınları.
• Balıkçı, A. (2020). Okul ve okulu etkileyen faktörler. A. Bayar (Ed), Eğitime giriş içinde (ss. 417-444). Ankara: Pegem Yayınları.
• Başalan, B. (2019). Amasya yer adları üzerine bir dil incelemesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Baysan, S. ve Kara, A. (2014). Aydın’da mahalle, bulvar, cadde ve sokak adları: Şehirsel toponimik özellikler. Coğrafi Bilimler Dergisi, 12(1), 23-48. doi: 10.1501/Cogbil_0000000151
• Bulut, E. (2013). Kastamonu ili merkez ve güney ilçelerindeki orun ve bazı cadde, sokak adları üzerine bir inceleme (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
• Bursalıoğlu, Z. (2021). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Ankara: Pegem Yayınları.
• Çaylan, F. (2013). Aksaray ili ve ilçeleri yerleşim adları üzerine bir dil incelemesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Çelenk, S. (2018). Eğitimin kavramsal boyutu ve bir eğitim kurumu olarak okul. S. Çelenk (Ed), Eğitime giriş içinde (ss. 1-26). Ankara: Pegem Yayınları.
• Çelik, A. (2021). Kent belleğinin yansıma alanı olarak cadde adları: Sivas örneği. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 45(2), 117-132.
• Çeliktopuz, M. (2015). Adana ili yer adları üzerine bir dil incelemesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Niğde Üniversitesi, Niğde.
• Gedikoğlu, T. (2015). Liderlik ve okul yönetimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Güllülü, M., Aydın, H., Üstünova, M., Üstünova, K., Çetinoğlu Berberoğlu G. ve Akgün, N. (2012). Bursa’daki cadde, mahalle, sokak adlarında birleşik yapılı tamlayanlar üzerine. Turkish Studies, 7(2), 547-556. doi: 10.7827/TurkishStudies.3353
• http://www.mku.edu.tr/files/f6bb25fe-5814-427d-b26f-27a69e112820.pdf
• https://atauni.edu.tr/ata-tarihce/kurumsal
• https://gazi.edu.tr/view/page/169255/gazi-universitesi-tarihi
• https://mebbis.meb.gov.tr/KurumListesi.aspx
• https://www.icisleri.gov.tr/turkiyenin-nufus-haritasi-10072021
• Karakaya, İ. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. A. Tanrıöğen (Ed), Bilimsel araştırma yöntemleri içinde (ss. 56-84). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kırkıç, K. A. (2021). Bir öğrenme ortamı olarak okul ve sınıf. S. Hali ve E. Töre (Eds), Eğitime giriş içinde (ss. 17-29). Ankara: Pegem Yayınları.
• Kızıltepe, Z. (2021). İçerik analizi. F. N. Seggie ve Y. Bayyurt (Eds), Nitel araştırma yöntem, teknik, analiz ve yaklaşımları içinde (ss. 260-274). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kocatürk, U. (2007). Doğumundan ölümüne kadar kaynakçalı Atatürk günlüğü. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Köksal, M. C. (2019). Kırşehir ili ve yöresi yer adları üzerine bir inceleme (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi, Kırşehir.
• MEB. (2022). Millî eğitim istatistikleri-Örgün eğitim. Ankara: MEB Yayınları.
• Okçu, V. (2021). Sosyal bir sistem ve örgüt olarak okul. M. Cemaloğlu (Ed), Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi içinde (ss. 229-268). Ankara: Pegem Yayınları.
• Oktay, A. (1988). Çocuğun yaşamında ilkokulun yeri ve önemi. Yaşadıkça Eğitim Dergisi, 4, 6-8.
• Oktay, A. (2020). Eğitimin tanımı, özellikleri ve eğitimle ilgili temel kavramlar. A. Oktay (Ed), Eğitime giriş içinde (ss. 1-18). Ankara: Pegem Yayınları.
• Özçelik, M. H. ve Güneş, M. (2016). Atatürk’e verilen ad ve unvanlar ile ona yakıştırılan sıfatlar. Atatürk Yolu Dergisi, 58, 245-278. doi: 10.1501/Tite_0000000445
• Özdemir, S. (2020). Eğitimde örgütsel yenileşme. Ankara: Pegem Yayınları.
• Özüpekçe, S. (2021). Bir şehirsel toponimi araştırması: Kilis’te cadde ve sokak isimlerinin sınıflandırılması. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 40, 1-23.
• Özyetgin, A. M. (2001). Türk ad bilimine malzemeler: Kitābu'l-İdrāk li Lisāni'l-Etrāk'te kişi adları. Bilig, 19, 21-31.
• Polat, H. (2013). Kültürün yansıması olarak okul isimleri (Güneydoğu Anadolu Bölgesi örneği). Türk Dünyası Araştırmaları, 207, 139-168.
• Sönmez, V. ve Alacapınar, F. G. (2019). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Şahin, Ç. (2010). Verilerin analizi. R. Y. Kıncal (Ed), Bilimsel araştırma yöntemleri içinde (ss. 181-217). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Şahin, Y. (2020). Üniversitelerin toponimik özellikleri: Devlet üniversitelerine yönelik bir tipoloji denemesi. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(3), 15-26.
• Şişman, M. (2018). Toplumsal bir aktör müsünüz? A. Açıkalın, M. Şişman ve S. Turan (Eds), Bir insan olarak okul müdürü içinde (ss. 37-50). Ankara: Pegem Yayınları.
• Şişman, M. (2021). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi. Ankara: Pegem Yayınları.
• Şişman, M. (2022). Eğitime giriş. Ankara: Pegem Yayınları.
• Tabak, H. (2019). Öğrenme ortamı olarak okul ve sınıf. E. Karip (Ed), Eğitime giriş içinde (ss. 279-310). Ankara: Pegem Yayınları.
• Taşgın, A. (2020). Bir eğitim ve öğrenme ortamı olarak okul ve sınıf. Ö. Demirel, Z. Kaya ve K. Kıroğlu (Eds), Eğitime giriş içinde (ss. 301-317). Ankara: Pegem Yayınları.
• Taymaz, H. (2019). Okul yönetimi. Ankara: Pegem Yayınları.
• Toprak, K. K. (2021). Türkiye’de okullara verilen isimlerin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Tuğluk, M. E. ve Özfidan, T. (2022). Batman ili mahalle, bulvar, cadde ve sokak adları üzerine bir değerlendirme. Folklor Akademi Dergisi. 5(2), 496-530. doi: 10.55666/folklor.1142308
• Tuzcuoğlu, N. (2020). Türk millî eğitim sisteminde okul ve okulu destekleyen sistemler. A. Oktay (Ed), Eğitime giriş içinde (ss. 141-169). Ankara: Pegem Yayınları.
• Uca, A. (2006). Atatürk’ün doğumu ve çocukluk yılları (1881-1893). Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 31, 1-13.
• Ünal, L. (2019). Mustafa Kemal’in askeri dehası ve muharebelerdeki uygulamaları. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 17(46), 1-43. doi: 10.17518/canakkalearastirmalari.585334
• Volkan, V. (2006). Atatürk soyadı, modern Türk kimliği ve bu kimliği koruma sorumluluğu. Atatürk Yolu Dergisi, 10(37), 211-230. doi: 10.1501/Tite_0000000056
• Yasaman, H. (2014). “Atatürk” markasının hükümsüzlüğü ile ilgili AB Adalet Divanı kararı üzerine düşünceler. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 27(115), 341-358.
• Yazıcı, D. N., Mercan Uzun, E. ve Çağlayan, K. T. (2022). Okul öncesi dönemdeki çocukların Atatürk algılarının incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(1), 31-44. doi: 10.32709/akusosbil.882631
• Yüceol Özezen, M. (2010). Özel öğretim kurum adları üzerine bir inceleme. Millî Eğitim Dergisi, 186, 121-131.