Afyonkarahisar’s Handicrafts in the 100th Anniversary of the Republic

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 100. Yılında Cumhuriyet Özel Sayısı - 100. Yılında Cumhuriyet Özel Sayısı, 403 - 417, 29.11.2023

Ülkü Küçükkurt

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1346540

Öz

Afyonkarahisar is very rich in terms of handicraft diversity. Due to its location at the crossroads of Anatolia, it has increased the diversity in handicrafts. Afyonkarahisar, which has hosted many civilizations in its history, has been called the “lock of Anatolia” in terms of its geographical and political importance. In Afyonkarahisar, there are products in the field of traditional handicrafts such as carpets, kilims, fabric weaving, felt production, needlework, embroidery art, wood, metal, stone works, horse carriage decorations. Travelers have visited Afyonkarahisar throughout history and shed light on their periods by mentioning it in their writings. In the article, the situation, change and reasons of Afyonkarahisar’s handicrafts were investigated before and after the republic. The research was limited to Afyonkarahisar’s handicrafts, and the title of the research was determined as “Afyonkarahisar’s Handicrafts in the 100th Anniversary of the Republic”. In order to determine these determinations and suggestions, field research and literature review were used in the research method, and verbal interviews were made with the source persons and craftsmen who produce handicrafts, and handicraft samples were examined in terms of technique, pattern and composition features. In the article, the historical development of handicrafts in Afyonkarahisar, the preservation of handicrafts and the studies on the continuation of their production are mentioned. The aim of the research is to seek answers to the questions of the production of handicrafts in Afyonkarahisar, the situation before and after the republic, the usage area, the change of raw material, motif characteristics, the artistic and economic support for production, how it can be developed, what suggestions can be made, and to turn the obtained information into a written source. In the article, in the light of literature reviews and interviews, the past and present situation and development of handicrafts were evaluated and suggestions were made.

Anahtar Kelimeler

Afyonkarahisar, handicraft, geographical indicator, 100th anniversary of the Republic

Cumhuriyet’in 100. Yılında Afyonkarahisar El Sanatları

Öz

Afyonkarahisar, el sanatları çeşitliliği açısından oldukça zengin bir ilimizdir. Konumu itibarı ile Anadolu’nun kavşak noktasında bulunması el sanatlarındaki çeşitliliği artırmıştır. Tarihinde birçok uygarlığa ev sahipliği yapan Afyonkarahisar, coğrafi ve siyasi önemi bakımından “Anadolu’nun kilidi” adıyla anılmıştır. Halı, kilim, kumaş dokumacılığı, keçe üretimi, oya, işleme sanatı, ahşap, maden, taş işleri, at arabacılığı süslemeleri gibi geleneksel el sanatları alanında ürünler verilmektedir. Seyyahlar tarih boyunca Afyonkarahisar’ı ziyaret etmiş, yazılarında buradan bahsederek dönemlerine ışık tutmuştur. Makalede cumhuriyet öncesi ve sonrasında Afyonkarahisar el sanatlarının durumu, değişimi ve nedenleri araştırılmıştır. Araştırma Afyonkarahisar el sanatları olarak sınırlandırılmış, “Cumhuriyetin 100. Yılında Afyonkarahisar El Sanatları” başlığı belirlenmiştir. Bu tespit ve önerileri belirleyebilmek için araştırmanın metodunda nitel araştırma yöntemlerinden alan araştırması ve literatür taraması teknikleri kullanılmış, ayrıca kaynak kişilerle, el sanatı üreten ustalarla sözlü görüşmeler yapılmış, el sanatı örnekleri teknik, desen ve kompozisyon özellikleri bakımından incelenmiştir. El sanatlarının Afyonkarahisar’da tarihsel gelişimi, el sanatlarının korunması ve üretiminin devamına yönelik çalışmalara değinilmiştir. Araştırmanın amacını, Afyonkarahisar’da el sanatlarının üretimi, cumhuriyet öncesi ve sonrası durumu, kullanım alanı, hammadde, motif özelliklerinin değişimi, üretime sanatsal ve ekonomik destekler nelerdir, nasıl geliştirilebilir, öneriler neler olabilir sorularına cevap aramak, elde edilen bilgileri yazılı kaynak haline getirmek oluşturmaktadır. Makalede literatür taramaları ve görüşmeler ışığında el sanatlarının geçmişteki ve günümüzdeki durumu, gelişimi değerlendirilerek, önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Afyonkarahisar, el sanatı, coğrafi işaret, Cumhuriyet’in 100. yılı

Etik Beyan

Araştırma süresince kullanılan veri toplama araçlarının etik açıdan sakıncalı olmadığı “Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimleri Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu 08 Toplantı Sayılı, 2023/219 Numaralı Kararı” ile belirtilmiştir.

Kaynakça

• Afyon Kültür ve Turizm Bakanlığı (2023). Göller. https://afyon.ktb.gov.tr/TR-63440/goller.html (Erişim tarihi: 26.07.2023).
• Afyonkarahisar TSO. (1933). 10. Cumhuriyet bayramı münasebeti ile çıkartılan broşür. Afyonkarahisar: Doğan Matbaası.
• Akça, H. (1994). Afyonkarahisar’da geleneksel el sanatları. İş Bankası Kültür ve Sanat Dergisi, (21), 50-53.
• Akkoyun, T. (1997). Ömer Fevzi Atabek ve Afyon vilayeti tarihçesi. Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayınları.
• Çalışkan, V. ve Koç, H. (2012). Türkiye’de coğrafi işaretlerin dağılış özelliklerinin ve coğrafi işaret potansiyelinin değerlendirilmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 17(28), 193-214.
• Çelebi, M. Z. E. (1984). Evliya Çelebi seyahatnamesi 9. Cilt. İstanbul: Tasvir Gazetecilik ve Matbaacılık İşletmesi Yayınları.
• Doğanlı, B. (2020). Coğrafi işaret, markalaşma ve kırsal turizm ilişkileri. Journal of Human and Social Sciences, 3(2), 525-541.
• Gürman, Z. (2016). Afyonkarahisar ili merkez kadın giyimindeki iğne oyaları (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• İşkur, E. (2022). Sözlü görüşme, Afyonkarahisar: 26 Ocak.
• Kargı, K. (2018). Afyonkarahisar merkez kazası nüfus defteri (1838-1839). Afyonkarahisar: Afyonkarahisar Belediyesi Yayını.
• Koç, İ. (2022). Sözlü görüşme, Afyonkarahisar: 12 Şubat.
• Koparal, K. (2011). Vilayet salnamelerinde Afyonkarahisar (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
• Küçükkurt, Ü. (2011). Afyonkarahisar’ın İğdeli ve Çatkuyu köyü camilerinde bulunan düz dokuma yaygılar. Arış Dergisi, (6), 76-83. Doi: https://doi.org/10.34242/akmbaris.2019.20
• Küçükkurt, Ü. (2017). Afyonkarahisar Bayat düz dokumaları’nın teknik, desen ve kompozisyon özellikleri. Uluslararası Türk Dünyası Sempozyumu, Uppsala Üniversitesi, İsveç.
• Küçükkurt, Ü. (2018). Afyonkarahisar’ın Bayat ilçesi kilim dokuma atölyesinde kullanılan el eğirmesi ve doğal boyalı iplikler. VIII. Uluslararası Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu, Afyonkarahisar Belediyesi, Afyonkarahisar.
• Küçükkurt, Ü. (2019a). Afyonkarahisar yorganlarının teknik, desen ve kompozisyon özellikleri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(3), 1014-1027. Doi: 10.32709/akusosbil.522985
• Küçükkurt, Ü. (2019b). Afyonkarahisar geleneksel dokuma kumaşları. Akdeniz Sanat Dergisi, 13(24), 123-133.
• Küçükkurt, Ü. (2019c). Afyonkarahisar geleneksel işlemelerinin özellikleri ve kullanım alanları. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(92), 165-179. Doi: 10.16992/ASOS.14980
• Küçükkurt, Ü. (2020). Afyonkarahisar yöresi halıları. A. Soysaldı (Ed), Cumhuriyet Dönemi Türk Halıcılığı Kitabı, Cilt I. İçinde (ss. 479-502). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay.
• Küçükkurt, Ü. (2021). Afyonkarahisar’ın Seydiler Beldesi’nde bir kültür mirası; filikli tülü dokumaları. Millî Folklor Dergisi, 33(132), 286-300.
• Küçükkurt, Ü. ve Oyman, N. R. (2019). Afyonkarahisar’da keçe üretimi ve keçe atölyeleri. Afyonkarahisar: Afyonkarahisar Belediyesi Yayınları.
• Özpınar, H. (2019). Seyyahların gözünden Afyonkarahisar. Afyonkarahisar: Afyonkarahisar İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
• Özpunar, H. (2014). Bir zamanlar Afyonkarahisar. Ankara: Afyonkarahisar Belediyesi Kültür Yayınları.
• Parlar, G. (1994). Emirdağ kilimlerinde motif, renk ve kompozisyon. İş Bankası Kültür ve Sanat Dergisi, 21, 54-55.
• Sökmen, S. (2018a). Afyonkarahisar hasır dokumacılığı. VIII. Uluslararası Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu, Afyonkarahisar Belediyesi ve Halk Kültürü Araştırmaları Kurumu, Afyonkarahisar.
• Sökmen, S. (2018b). Afyonkarahisar boyra örücülüğü. IV. Uluslararası Ukrayna’da Türkçe Konuşan Halklar Sempozyumu, Halk Kültürü Araştırmaları Kurumu, Ukrayna.
• Topbaş, A. (1990). Afyonkarahisar doğal boyacılığını ve kilim üretimini geliştirme projesi ile bazı kilim üreten beldelerimiz. I. Afyonkarahisar Araştırmaları Sempozyumu, Afyonkarahisar Belediyesi, Afyonkarahisar.
• Topbaş, A. (1994). Afyonkarahisar ve yöresi kilimleri. İş Bankası Kültür ve Sanat Dergisi, 21, 33-36.
• Türk Patent ve Marka Kurumu (2023). Coğrafi İşaretler. https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/detay/37872 (Erişim tarihi: 01.09.2023).
• Türk Patent ve Marka Kurumu (2023). Coğrafi İşaretler. https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/detay/37873 (Erişim tarihi: 01.09.2023).
• Türk Patent ve Marka Kurumu (2023). Coğrafi İşaretler. https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/detay/378879 (Erişim tarihi: 01.09.2023).
• Türk Patent ve Marka Kurumu (2023). Coğrafi İşaretler. https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/detay/1922 (Erişim tarihi: 01.09.2023).
• Türk Patent ve Marka Kurumu (2023). Coğrafi İşaretler. https://ci.turkpatent.gov.tr/Files/GeographicalSigns/b67d120c-1f61-44c1-9cb6-9a4148a49eec.pdf (Erişim tarihi: 01.09.2023).
• Türk Patent ve Marka Kurumu (2023). Coğrafi İşaretler. https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/detay/1003 (Erişim tarihi: 01.09.2023).
• Türk Patent ve Marka Kurumu (2023). Coğrafi İşaretler. https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/detay/4668 (Erişim tarihi: 01.09.2023).
• Türk Patent ve Marka Kurumu (2023). Coğrafi İşaretler. https://ci.turkpatent.gov.tr/cografi-isaretler/detay/1922 (Erişim tarihi: 01.09.2023).
• Türk Patent ve Marka Kurumu (2023). Coğrafi İşaretler. https://ci.turkpatent.gov.tr/Files/GeographicalSigns/23298aaa-10b1-4412-8f80-29fbd2039f75.pdf (Erişim tarihi: 01.09.2023).
• Yalçınkaya, G. R. (2023). Sözlü görüşme: 10 Ağustos.
• Yalçınkaya, R. G. (2009). Keçeye ter düştü, halk plastik sanatlarından keçecilik ve Afyonkarahisar’da yansıması, Uşak: Elik Yayınları.
• Yalçınkaya, R. G. (2011). Afyonkarahisar’da keçecelik, Turkish Studies, 6, 1931-1939. Doi: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.1922