Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Sermaye Birikimi Açısından Bankacılık

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 100. Yılında Cumhuriyet Özel Sayısı - 100. Yılında Cumhuriyet Özel Sayısı, 447 - 462, 29.11.2023

Kemalettin Çonkar

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1350106

Öz

Ülkemiz iki yüzyılı aşkın bir süreden beri Avrupa karşısında geri kalmış olmanın maddi ve manevi ezikliğiyle yaşamakta. Avrupa ve ardından ABD’nin sanayi devrimini gerçekleştirip hızla kalkınmasını izleyen aydınlarımız, bizim niçin onları yakalayamadığımız ve yakalayabilmek için neler yapmamız gerektiği hususunda bu süreç içinde sürekli tartışmışlardır. Biz de bu çalışmamızda büyüme ve kalkınma konusuna sermaye birikimi perspektifinden yaklaşmaya çalıştık. Sanayileşme ve sonuçta kalkınma, toplumun ekonomik olduğu kadar sosyal, kültürel ve siyasal alanlarda da daha iyi duruma ulaşması, refah toplumu haline gelmesi çabasını ifade eder. Sanayileşme, kalkınma sürecinin en önemli unsurudur. Sanayileşmeyi hızla gerçekleştirebilmek açısından ise sermaye birikiminin sağlanması ve birikimin üretken yatırımlara en etkin ve yeterli biçimde aktarılması, başarılması gereken en temel süreçtir. Çalışmamız, sanayi devrimini gerçekleştiren ülkelerde bu işin, etkin çalışan finansal aracı kurumlarla, bu arada bankacılık sistemiyle başarılmış olduğu noktasına bizi ulaştırmaktadır. Osmanlı’nın hem tasarrufları artırma hem de bunları kalkınmayı sağlayacak yatırımlara aktarma hususunu başaramayarak sürekli gerilemekten kurtulamamış olduğu ve bu durumun Cumhuriyet’in kurucuları tarafından da en başta tespit edilerek çözüm çabalarının hemen başlatıldığı çalışmamızın özeti olarak ifade edilebilir.

Anahtar Kelimeler

Kalkınma, sermaye birikimi, bankacılık, bankacılık tarihi

Banking in Terms of Capital Accumulation from the Ottoman Empire to the Republic

Öz

For more than two centuries, our country has been living with the experience of lagging behind Europe, facing the challenges of development both in material and spiritual realms. Our intellectuals, observing Europe's rapid industrial revolution followed by the United States' development, have continuously debated why we haven't been able to catch up with them and what we need to do in order to achieve that. In this study, we attempt to approach the subject of growth and development from the perspective of capital accumulation. Industrialization and consequently development signify the society's aspiration to attain a better position not only economically, but also socially, culturally, and politically – aiming for a welfare state. Industrialization stands as the most crucial element of the developmental process. Facilitating rapid industrialization hinges on achieving capital accumulation and effectively and adequately channeling this accumulation into productive investments, constituting the fundamental process to be accomplished. Our study points us towards the fact that in countries that accomplished the industrial revolution, this process was successful through efficiently functioning financial intermediaries, including the banking system. The Ottoman Empire, unable to succeed in both increasing savings and channeling them into investments that would enable development, has remained unable to escape from continuous decline. This situation was identified primarily by the founders of the Republic, and solution efforts were immediately initiated. In summary, it can be expressed as the essence of our study that the Ottoman Empire, by failing to achieve the dual objectives of increasing savings and directing them towards development-facilitating investments, could not break free from its continuous decline, a reality promptly acknowledged and addressed by the Republic's founders.

Anahtar Kelimeler

Development, capital accumulation, banking, history of banking

Kaynakça

• Akgüç, Ö. (1989). 100 soruda Türkiye’de bankacılık. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Artun, T. (1980). Türkiye’de bankacılık. İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Berber, M. (2017). İktisadi büyüme ve kalkınma. Trabzon: Celepler Matbaacılık.
• Boskey, S. (1961). Problems and practices of development banks. Baltimore: The John Hopkins Press.
• Çonkar, M. K. (1988). Kalkınma bankacılığı ve Türkiye’deki uygulama. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Debbağoğlu, A. (1979). İslam iktisadına giriş. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Erdem, E. (2008). Para, banka ve finansal sistem. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Gordon, D. L. (1983). Develoment finance companies. state and privately owned. Washington DC: WB Staff WP.
• İlkin, A. (1988). Kalkınma ve sanayi ekonomisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Karabıyık, L. E. (2001). Türkiye’de finans tarihi. Bursa: Uludağ Üniversitesi Yayınları.
• Karaduman, E. (1993). Ekonomik kalkınmada finansman ve organizasyonu. Ankara: Maliye ve Gümrük Bakanlığı APK Yayınları.
• Karan, M. B. (2022). Para, banka ve finansın sırları. İstanbul: Scala Yayıncılık.
• Kazgan, H. (1997). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türk bankacılık tarihi. İstanbul: Creative Yayıncılık.
• Keskin, A. (2010). Paranın, bankacılğın ve merkez bankacılığının kısa tarihi. Ankara: Gazi Yayınevi.
• Kuran, T. (2018). Yollar ayrılırken. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kurtoğlu, R. (2012). Türkiye ekonomisi (1838-2010). Ankara: Sinemis Yayın Grup.
• Küçüksavaş, N. (1980). Kalkınma bankalarında finansal analiz ve rantabilite denetimi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Öztürk, N. (2011). Para, banka, kredi. Bursa: Ekin Yayınları.
• Pamuk, Ş. (2022). Türkiye’nin 200 yıllık iktisadi tarihi. İstanbul: İşbankası Kültür Yayınları.
• Parasız, İ. (2005). Kalkınma ekonomisi. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Savaş, V. F. (1998). İktisatın tarihi. İstanbul: Avcıol Basım Yayın.
• Tekeli, İ. ve İlkin, S. (1997). Para ve kredi sisteminin oluşumunda bir aşama,T.C. Merkez Bankası. Ankara: TCMB Yayını.
• Ulutan, B. (1957). Bankacılığın tekamülü. Ankara.