Sivil Toplum Kuruluşlarında Finansal Şeffaflık: Türkiye ve ABD Uygulamalarının Karşılaştırmalı Analizi

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 39 - 51, 31.01.2020

Mehmet Fatih Güner

https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.658182

Öz

İyi yönetişim, sürdürülebilir finansman ve toplumsal destek Sivil Toplum Kuruluşlarının (STK) varlıklarını devam ettirebilmeleri açısından çok önemlidir. Başarılı STK’lar faaliyetleri ve finansal durumları hakkında paydaşlarını bilgilendirmekte, bir anlamda paydaşlarına hesap vererek sürdürülebilir başarıyı gerçekleştirmektedirler. Bu araştırmanın amacı STK’lardaki hesap verebilirliğin neden gerekli olduğunu kuramsal açıdan ortaya koyarak hesap verebilirlik bağlamında Türkiye ve ABD uygulamalarını karşılaştırmalı olarak incelemektir. Bu çerçevede iki ülkenin mevzuatı karşılaştırılmış, özellikle ABD’deki Form 990 uygulamasının Türkiye’deki beyannamelerden farkı araştırılmıştır. ABD’deki hesap verebilirlik uygulamalarının Türkiye’deki uygulamalara kıyasla daha kapsamlı finansal bilgiler sunduğu ve bu bilgilerin kamuoyuna daha açık olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sivil Toplum Kuruluşları, hesap verebilirlik, finansal şeffaflık, form 990

Financial Transparency in Nonprofit Organizations: The Comparative Analysis of Turkish and US Practices

Öz

Good governance, sustainable finance and public support are essential for Nonprofit Organizations (NPOs) in order to exist. Successful NPOs perform sustainable success by providing information to stakeholders, in other words accountability to stakeholders. The aim of this study is to compare Turkish and US practices in the context of accountability by presenting why accountability is necessary for NPOs. In this context, the legislation of the two countries has been compared and the Form 990 in the USA has been reviewed and the differences between the Turkish forms and Form 990 have been revealed. It has been concluded that accountability practices of NPOs in U.S. provides more comprehensive financial information than their Turkish counterparts; and in the US, more stakeholders have access to it.

Anahtar Kelimeler

Nonprofit Organizations, accountability, financial transparency, form 990

Kaynakça

• ÇARKOĞLU, A. ve AYTAÇ, S.E. (2016), Türkiye'de Bireysel Bağışçılık ve Hayırseverlik, İstanbul: TUSEV.
• ÇELİK, N. ve BEDÜK, A. (2014), Vekâlet Teorisi Yaklaşımı ile İşlem Maliyeti Arasındaki İlişki, Sakarya İktisat Dergisi, 3(1), 43-67.
• ÇINARLI, İ. (2014), Stratejik İletişim Yönetimi Bağlamında Paydaş Kuramının Eleştirel Bir Değerlendirmesi, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 1(46), 23-36.
• ERTUĞRUL, F. (2008), Paydaş Teorisi ve İşletmelerin Paydaşları ile İlişkilerinin Yönetimi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi (31), 199-223.
• FG. (2019) What is a 501(c)(3)? Foundation Group: Erişim tarihi 15.02.2019, https://www.501c3.org/what-is-a-501c3/
• FRITZ, J. (2019, 2 16), How the IRS Classifies Nonprofit Organizations. Small Business: https://www.thebalancesmb.com/how-the-irs-classifies-nonprofit-organizations-2501798
• GORDON, T., KHUMAWALA, S.B., KRAUT, M.A. ve MEADE, J.A. (2007), The Quality and Reliability of Form 990 Data: Are Users being Mislead. Academy of Accounting and Financial Studies, 11, 27-79.
• ILG (2010), Pondering Public/Nonprofit Collaborations: What a Form 990 Says about a Nonprofit. Institute for Local Government.
• KEYMAN, F. (2006), Türkiye'de Sivil Toplumun Serüveni. İstanbul: Sivil Toplum Geliştirme Merkezi.
• KURT, S. ve TAŞ, H.Y. (2015), Toplum Örgütlerinde Profesyonel ve Gönüllü Çalışma İlişkileri: Tehditler ve Fırsatlar. Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 4(8), 199-214.
• KUSİF (2017), Sosyal Finansman Rehberi, Koç Üniversitesi Sosyal Etki Forumu Yayınları, İstanbul
• LEE, J. (2004), NGO Accountability: Rights and Responsibilities. Genneva: CASIN.
• LLOYD, R. (2005), The Role of NGO Self-Regulation in Increasing Stakeholder Accountability. London: One World Trust.
• MALAMUT, M.E. ve RUNQUIST, L.A. (2018, 12 11), Governance Challenges for Nonprofits Posed by the New IRS Form 990. http://apps.americanbar.org/buslaw/newsletter/0074/materials/pp2.pdf
• McCONVILLEA, D. ve CORDERYB, C. (2018), Charity performance reporting, regulatory approaches and standard-setting. Journal of Accounting and Public Policy(37), 300-314.
• McKEEVER, B.S. (2019), The Nonprofit Sector in Brief 2018: Public Charites, Giving, and Volunteering. Urban Institute: Erişim tarihi, 16.02.2019, https://nccs.urban.org/publication/nonprofit-sector-brief-2018#the-nonprofit-sector-in-brief-2018-public-charites-giving-and-volunteering
• MİRZE, K. ve ÜLGEN, H. (2013), İşletmelerde Stratejik Yönetim. İstanbul: Beta Yayınları.
• MOORE, J. (2018, 12 11), James Moore. James Moore Certified Public Accountans and Auditors: https://www.jmco.com/how-to-review-the-form-990/
• MURTAZA, N. (2012), Putting the Lasts First: The Case for Community-Focused and Peer-Managed NGO Accountability Mechanisms, VOLUNTAS: International Journal of Voluntary and Nonprofit Organizations, 23, 109-125. doi:10.1007/s11266-011-9181-9
• RODRIGUEZ, M.d., PEREZ, M.d., ve GODOY, M. (2012), Determining Factors in Online Transparency of NGOs: A Spanish Case Study, Voluntas, 661-683.
• ROSS, S. (2018, 12 16), Examining Page One of the Form 990. https://www.kahnlitwin.com/blogs/mission-matters-blog/examining-page-one-of-the-form-990
• SHERLOCK, M.F. ve GRAVELLA, J.G. (2009), An Overview of the Nonprofit and Charitable Sector. Congressional Research Service.
• ŞAHİN, L. ve ÖZTÜRK, M. (2008), Küreselleşme Sürecinde Sivil Toplum Kuruluşları ve Türkiye'deki Durumu, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi (54), 3-29.
• Vakıflar Yönetmeliği (2008, 27 Eylül), Resmi Gazete.
• YALÇIN, A.S., EMİROĞLU, T. ve GÜNER, D. (2016), Fon Veren Kurumlar İçin Sosyal Etki Ölçümleme Rehberi, İstanbul: Koç Üniversitesi Sosyal Etki Forumu.
• YUESTI, A., NOVITASARI, L. ve RUSTIARINI, N. (2016), Accountability of Non-Government Organization from the Perspective of Stakeholder Theory. International Journal of Accounting and Taxation, 4(2), 98-119, doi: 10.15640/ijat.v4n2a7