Alturistik Liderlik Algısının Sosyal Tembellik Davranışı Üzerindeki Etkisinde Sosyal Karşılaştırma Yöneliminin Rolü: Konaklama İşletmelerinde Bir Uygulama

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 529 - 546, 31.01.2023

Okan Türk , Nuray Türkoğlu

https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.1202967

Öz

Bu araştırmanın amacı konaklama işletmelerindeki çalışanların alturistik liderlik algılarının sosyal tembellik davranışları üzerindeki etkisinde sosyal karşılaştırma yönelimlerinin rolünü belirlemektir. Araştırmanın evrenini 4 ve 5 yıldızlı konaklama işletmelerindeki işgörenler oluştururken kolayda örnekleme yöntemi ile Antalya’da 437 kişiden veri toplanarak Yapısal Eşitlik Modeli kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda katılımcıların alturistik liderlik algılarının sosyal tembellik davranışlarını negatif yönde, sosyal karşılaştırma yönelimlerinin sosyal tembellik davranışlarını ve alturistik liderlik algılarının sosyal karşılaştırma yönelimlerini pozitif yönde etkilediği tespit edilmiştir. Ayrıca konaklama işletmelerinde çalışan işgörenlerin sosyal karşılaştırma yönelimlerinin, alturistik liderlik algılarının sosyal tembellik davranışları üzerindeki etkisinde kısmi aracılık ve düzenleyicilik rolüne sahip olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Alturistik Liderlik Algısı, Sosyal Tembellik Davranışı, Sosyal Karşılaştırma Yönelimi, Konaklama İşletmeleri Çalışanları

Teşekkür

Prof. Dr. Burçin Cevdet ÇETİNSÖZ

The Role of Social Comparative Order in The Effect of Altruistic Leadership Perception on Social Lazy Behavior: An Applicatıon in Hospitality Businesses

Öz

The aim of this research is to determine the role of social comparison orientations in the effect of altruistic leadership perceptions of employees in accommodation businesses on social laziness behaviors. While the population of the research was composed of employees in 4 and 5 star accommodation enterprises, data were collected from 437 people in Antalya with convenience sampling method and analyzed using Structural Equation Model. As a result of the research, it was determined that the altruistic leadership perceptions of the participants affected their social laziness negatively, their social comparison orientations affected their social laziness behaviors and their altruistic leadership perceptions positively affected their social comparison orientations. In addition, it has been determined that the social comparison orientations of the employees working in the accommodation establishments have a partial mediation and regulatory role in the effect of their altruistic leadership perceptions on their social laziness behaviors.

Anahtar Kelimeler

Alturistic Leadership Perception, Social Laziness Behavior, Social Comparison Orientation, Hospitality Employess

Kaynakça

• ANDERSON, J. C., & GERBING, D. W. (1988). “Structural Equation Modeling in Practice: A Review and Recommended Two-Step Approach”, Psychological Bulletin, 103(3), 411-423.
• AVOLIO, B. J., & LOCKE, E. E. (2002). “Contrasting Different Philosophies of Leader Motivation: Altruism Versus Egoism”, The Leadership Quarterly, 13(2): 169-191.
• AYDINLI, S. (2014). “Ergenlerin Öfke İfade Biçimleri, Sosyal Karşılaştırma Düzeyleri, Umutsuzluk Seviyeleri ve Çatışma Çözme Yaklaşımlarının İncelenmesi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi, İstanbul.
• BAKER, E., & THOMPSON, R. (2014). “Impacts of Organizationa; Behavior on IT Project Teams: Leadership's Impact on Social Loafing”, Twentieth Americas Conference on Information Systems, Savannah.
• BARON, R. M., & KENNY, D. A. (1986). “The Moderator–Mediator Variable Distinction in Social Psychological Research: Conceptual, Strategic and Statistical Considerations”, Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182.
• BARROW, J. C. (1977). “The Variables of Leadership: A Review and Conceptual Framework”, Academy Of Management Review, 2 (2): 231-251.
• BAYRAM, N. (2016). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş Amos Uygulamaları, Ezgi Kitabevi, Bursa.
• BİLGİN, N. (2003). Sosyal Psikoloji Sözlüǧü: Kavramlar, Yaklaşımlar, Bağlam Yayınları, İstanbul.
• BİLGİN, N. (2007). Kimlik İnşası, Aşina Yayınları, İzmir.
• CAN, H., AŞAN, Ö., & AYDIN, E. M. (2006). Örgütsel Davranış, Arıkan Basım Yayın Dağıtım, İstanbul.
• CERİT, Y. (2012). “Paternalist Liderlik ile Yöneticiden ve İşin Doğasından Doyum Arasındaki İlişki”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2 (31): 35-56.
• CHANKO, B. O., & RAHMAT, A. (2022). “Altruistic Leadership and Organizational Citizenship Behavior: Mediating Role of Leader-Member Exchange”, Sains Organisasi, 1(1): 1-9.
• COHEN, J. (1988). Statistical Power Analysis for the Behavioral Sciences (2nd Ed.). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• COŞKUN, R., ALTUNIŞIK, R., BAYRAKTAROĞLU, S., & YILDIRIM, E. (2015). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri-SPSS Uygulamalı (8. Baskı), Sakarya Kitabevi, Sakarya.
• ÇAKMAK, C., BİÇER, İ., & UĞURLUOĞLU, Ö. (2019). “Alturistik (Özgeci) Liderlik Ölçeğinin Türkçe Uyarlaması: Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(3): 785-802.
• ÇETİNKAYA, H. (2004). “Beden İmgesi, Beden Organlarından Memnuniyet, Benlik Saygısı, Yaşam Doyumu ve Sosyal Karşılaştırma Düzeyinin Demografik Değişkenlere Göre Farklılaşması”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, Mersin.
• ÇOPUROĞLU, F. (2019). “Sosyal Karşılaştırmanın Marka Tutumu ve Yeniden Satın Alma Davranışı Üzerindeki Etkisinin Kültür Bağlamında İncelenmesi”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep.
• DİLEK, H. (2005). “Liderlik Tarzlarının ve Adalet Algısının; Örgütsel Bağlılık, İş Tatmini ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerine Etkilerine Yönelik Bir Araştırma”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gebze Üniversitesi, Kocaeli.
• DOĞAN, D. (2018). SmartPLS ile Veri Analizi, US: Charleston SC.
• EREN, E. (2012). Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi, Beta Basım Yayım, İstanbul.
• ESCRIG, E. D., BROCH, F. F. M., GÓMEZ, R. C., & ALCAMÍ, R. L. (2016). “How Does Altruistic Leader Behavior Foster Radical İnnovation? The Mediating Effect of Organizational Learning Capability”, Leadership & Organization Development Journal, 37(8): 1056-1082.
• ERÖZKAN, A. (2011). “Lise Öğrencilerinin Sosyal Karşılaştırma ve Depresyon Düzeylerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi”, Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1(13): 1-18.
• FESTINGER, L. (1954). “A Theory of Social Comparison Processes”, Human Relations, 7 (2): 117–140.
• FORNELL, C., & LARCKER, D. F. (1981). “Evaluating Structural Equation Models with Unobservable Variables and Measurement Error”, Journal of Marketing Research, 18 (1): 39-50.
• GEMLİK, N., SIĞRI, Ü., & SUR, H. (2007). “Sosyal Karşılaştırma ve Öğrenilmiş Güçlülük İlişkisinin Yönetsel Etkileri Hastane Yöneticileri ve Çalışanları Üzerine Bir Çalışma”, İÜ İşletme İktisadi Enstitüsü Dergisi, 18 (57): 55-66.
• GEORGE, J. M. (1992). “Extrinsic and Intrinsic Origins of Perceived Social Loafing in Organizations”, Academy of Management Journal, 35 (1): 191-202.
• GIBBONS, F. X., & BUUNK, B. P. (1999). “Individual Differences in Social Comparison: Development of A Scale of Social Comparison Orientation”, Journal of Personality and Social Psychology, 76 (1), 129-142.
• GÜL, E. (2016). “Ergenlerde Sosyal Görünüş Kaygısı ve Sosyal Karşılaştırmanın Fonksiyonel Olmayan Tutum ve Bilişsel Çarpıtmalarla İlişkisi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Üsküdar Üniversitesi, İstanbul.
• GÜRBÜZ, S., & ŞAHİN, F. (2015). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• HAIR, E., HALLE, T., TERRY-HUMEN, E., LAVELLE, B., & CALKINS, J. (2006). “Children's School Readiness in The ECLS-K: Predictions to Academic, Health and Social Outcomes in First Grade”, Early Childhood Research Quarterly, 21 (4): 431-454.
• HAIR, J. F., HULT, G. T. M., RINGLE, C. M., SARSTEDT, M., & THIELE, K. O. (2017). “Mirror, Mirror on The Wall: A Comparative Evaluation of Composite-Based Structural Equation Modeling Methods”, Journal of The Academy of Marketing Science, 45 (5): 616-632.
• HENSELER, J., RINGLE, C. M., & SARSTEDT, M. (2015). “A New Criterion for Assessing Discriminant Validity in Variance-Based Structural Equation Modeling”, Journal of The Academy of Marketing Science, 43(1): 115-135.
• HOGG, M. A., & VAUGHAN, G. M. (2011). Sosyal Psikoloji (Çev. İbrahim Yıldız-Aydın Gelmez), Ütopya Yayınevi, Ankara.
• İPEK, M. (2014). “Prososyal Davranışta Liderlik Tarzının Rolü: Milletvekili-Danışman İlişkisi Üzerine Bir Araştırma”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Türk Hava Kurumu Üniversitesi, Ankara.
• KALAYCI, Ş. (2010). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, Dinamik Akademi, Ankara.
• KARAGÖZ, Y. (2017). SPSS ve AMOS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri ve Yayın Etiği, Nobel Yayıncılık, Ankara.
• KARADAĞ, E., & MUTAFÇILAR, İ. (2009). “Prososyal Davranış Ekseninde Özgecilik Üzerine Teorik Bir Çözümleme”, FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, (8): 41-69.
• KARAHALİLÖZ, O., & ÇELEBİ, N. (2021). “Öğretmenlerin Algılarına Göre Okul Müdürlerinin Alturistik (Özgeci) Liderlik Davranışları”, Yıldız Journal of Educational Research, 6 (2): 122-135.
• KARAU, S.J. & WILLIAMS, K.D. (1993). “Social Loafing: A Meta-Analytic Review and Theoretical Integration”, J. Pers. Soc. Psychol., 65 (4), 681–706.
• KEKLİK, B. (2012). “Sağlık Hizmetlerinde Benimsenen Liderlik Tiplerinin Belirlenmesi”, Afyon Kocatepe Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,14 (1): 73-93.
• KILINÇ, M., YİĞİT, V., & DOĞANŞAH, Y. (2019). “Sağlık Çalışanlarında Örgütsel Muhalefet ve Örgütsel Prososyal Davranışlar Arasındaki İlişkinin Tespit Edilmesine Yönelik Bir Araştırma”, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 6 (12): 143-158.
• KIM, C. Y. (2021). “Perceived Social Loafing Congruence Between Leaders and Members: Effect on Performance”, Social Behavior & Personality: An International Journal, 49(6): 1–13.
• KLEHE, U., & ANDERSON, N. (2007). “The Moderating Influence of Personality and Culture on Social Loafing in Typical versus Maximum Performance Situations”, International Journal of Selection and Assessment, 15 (2): 250-262.
• KOÇEL, T. (2018). İşletme Yöneticiliği, Beta Yayıncılık, İstanbul.
• KONAN, N., & GEDİK, A. (2019). “Özgeci Liderlik Ölçeğinin Eğitim Örgütleri İçin Türkçeye Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”, E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 10 (3): 76-92.
• KUGIHARA, N. (1999). “Gender and Social Loafing in Japan”, The Journal of Social Pscyhology, 139 (4): 516-526.
• LIDEN, R. C., WAYNE, S. J., JAWORSKI, R. A., & BENNETT, N. (2004). “Social loafing: A field investigaton”, Journal of Management 30 (2): 285-304.
• MILLER, L. M. (2003). “Qualitative Investigation of Intercollegiate Coaches’ Perceptions of Altruistic Leadership”, Unpublished Doctoral Dissertation, The Ohio State University, U.S.A.
• MILLER, L. M., FINK, J. S., PASTORE, D. L., BAKER, R. E., & MASON, G. (2005). “Defining Altruistic Leadership in The Management of Intercollegiate Coaching”, The Smart Journal, 2 (1): 4−16.
• ÖCAL, H., & SARNIÇ, A. (2017). “Dönüştürücü Liderliğin Prososyal Örgütsel Davranış Üzerindeki Etkileri ve İmalat Endüstrisinde Bir Araştırma”, Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(2): 107-125.
• ÖZKAYNAR, G. K. (2017). “Çağdaş Liderlik Yaklaşımlarında Kamu Çalışanlarının Tercihi”, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (2): 157-180.
• PSAILLA, G., & ROLAND, W. (2007). “E-Commerce and Web Technologies: 8th International Conference”, Regensburg, Germany, Proceedings, (4655), 3-7.
• POPPER, M., & LIPSHITZ, R. (1993). “Putting Leadership Theory to Work: A Conceptual Framework For Theory-Based Leadership Development”, Leadership and Organization Development Journal, 14 (7): 23−27.
• ROBBINS, S. P., & JUDGE, T. A. (2011). Organizational Behavior, Fourteenth Edition, Global Edition, Pearson Education, Inc., New Jersey.
• ROY, M. C., GAUVIN, S., & LIMAYEM, M. (1996). “Electronic Group Brainstorming: The Role of Feedback on Productivity”, Small Group Research, 27 (2): 215-247.
• SALİH, A. A., & HIJAZIN, A. F. (2020). “Servant Leadership and It’s Impact on Social Loafing: Organizational Happiness As Moderating”, International Journal of Psychosocial Rehabilitation, 24 (10): 2544-2559.
• SHI, J., CHEN, Z., & ZHOU, L. (2011). “Testing Differential Mediation Effects of Subdimensions of Political Skills in Linking Proactive Personality to Employee Performance”, Journal of Business and Psychology, 26 (3): 359- 369.
• SIMMS, A., & NICHOLS, T. (2014). “Social Loafing: A Review of The Literature”, Journal of Management, 15 (1): 58-67.
• SOYDEMİR, S., ÖZDAŞLI, K., & ALPARSLAN, M. A. (2014). “Görev-İnsan Odaklı Liderlik Algılamasının Vatandaşa Yönelik Prososyal Hizmet Davranışlarına Etkisi: Kolluk Kuvvetleri Üzerine Bir Araştırma”, AKÜ İİBF Dergisi, 16 (2): 63-81.
• SOYLU, S. S. (2019). “The Effect of Perceived Task Visibility and Leadership Style on Social Loafing”, Master Thesis, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• SPREITZER, G. M. (1995). “Psychological Empowerment in The Workplace: Dimensions, Measurement and Validation”, Academy of Management Journal, 38 (5): 1442-1465.
• SULS, J., MARTIN, R., & WHEELER, L. (2002). “Social Comparison: Why, With Whom, and With What Effect?”, Current Directions İn Psychological Science, 11(5): 159-163.
• STOUTEN, J., & LIDEN, R. C. (2020). Social Loafing İn Organizational Work Groups: The Mitigating Effect Of Servant Leadership, In Individual Motivation within Groups (pp. 55-80), Academic Press.
• SÜNNETÇİOĞLU, S., KORKMAZ, H., & KOYUNCU, M. (2014). “A Study on The Effect of Percieved Organizational Culture Type on Perception of Employess Social Loafing Behaviours”, Mustafa Kemal Univ. J. Graduate Sch. Soc. Sci. 11 (28): 17–34.
• ŞİMŞEK, M. Ş., ÖZGENER, Ş., & İLHAN, İ. (2017). “Turizm Sektöründe Kadın Girişimciler ve Yöneticiler Açısından Otantik Liderliğin Sosyal Tembellik Üzerindeki Etkileri: Yaşam Tatmininin Düzenleyici Rolü”, Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 14 (3): 88-109.
• TAYLOR, S.E., PEPLAU, L.A., & SEARS, D.O. (2010). Sosyal Psikoloji, Çeviren: Ali Dönmez, İmge Kitabevi, İstanbul.
• TAYLOR, S. E., & LOBEL, M. (1989). “Social Comparison Activity Under Threat: Downward Evaluation and Upward Contacts”, Psychological Review, 96 (4): 569-575.
• TEKOZEL, İ. M. (2000). “Sosyal Karşılaştırma Süreçlerinde Benliğin Olumlu Değerlendirilmesi İhtiyacının İncelenmesi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
• TUNCER, P. (2012). Yönetim ve Organizasyon, Beta Yayıncılık, İstanbul.
• TWEMLOW, S. W. (2001). “Modifying Violent Communities by Enhancing Altruism: A Vision of Possibilities”, Journal of Applied Psychoanalytic Studies, 3 (4): 431−462.
• WAGNER, S.L., & RUSH, M.C. (2000). “Altruistic Organizational Citizenship Behavior: Context, Disposition, and Age”, The Journal of Social Psychology, 140 (3): 379- 391.
• WILLIAMS, K.D., & KARAU, S. J. (1991). “Social Loafing and Social Compensation: The Effects of Expectations of Co-Worker Performance”, Journal of Personality and Social Psychology , 61 (4): 570-581.
• YILDIZ, H. (2015). “Pozitif Psikolojik Sermaye, Örgütsel Güven ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Bir Alan Araştırması”, Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir.
• YUKL, G. (2013). Leadership in Organizations, Upper Saddle River; Prentice Hall.
• ZHELTOUKHOVA, K. (2016). “Developing and Validating A Scale of Altruistic Leadership”, Unpublished Doctoral Dissertation, Lancaster University, İngiltere.