MEDYA ETİĞİ VE MEDYA OKURYAZARLIĞI EĞİTİMİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 153 - 175, 31.05.2022

Sevda Katıtaş , Elif Seylim , Songül Demirkan

Öz

Medyanın etki gücünün doğru kavranması ve yönetilmesi kapsamında medya etiği kavramının anlaşılması önemlidir. Bu çalışmada öncelikle medya etiği kavramı farklı yönleriyle ele alınarak bu konuda bireylerin bakış açısı geliştirmelerine ve farkındalıklarının artırılmasına katkı sağlamak amaçlanmıştır. Bu bağlamda medya etiği kavramı; medyanın işlevi ve etkileme gücü, medya etiği, medya etiğinin tarihsel gelişimi ve medya özdenetim sistemleri başlıkları altında ele alınmıştır. Çalışmada daha sonra medya etiği ve medya okuryazarlığı eğitimi arasındaki ilişki üzerinde durulmuştur. Medya okuryazarlığı eğitiminin hem yetişkinler hem de çocuklar için eleştirel farkındalık kazanma, bilinçli vatandaş olma ve medyayı etkin kullanma gibi birçok konudaki yararı ilgili literatür ışığında tartışılmıştır. Çalışmada ayrıca medya okuryazarlığı eğitiminin başarıya ulaşmasında ve çocukların bu eğitimden en üst düzeyde yararlanmalarında öğretmenlerin konuya ilişkin tutum ve yeterliklerinin belirleyici olduğu vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Medya, medya etiği, okuryazarlık, medya okuryazarlığı, medya okuryazarlığı eğitimi

A REVIEW ON MEDIA ETHICS AND MEDIA LITERACY EDUCATION

Öz

It is important to understand the concept of media ethics within the scope of proper understanding and managing the power of media influence. First of all, the concept of media ethics was handled with different aspects in this study and it was aimed to contribute to the development of individuals' perspectives and increase their awareness of this subject. In this regard, the concept of media ethics was discussed under the headings such as function and influence of media, media ethics, the historical development of media ethics, and media self-regulation systems. The study then focused on the relationship between media ethics and media literacy education. The benefits of media literacy education for both adults and children on many issues such as acquiring a critical consciousness, becoming a mindful citizen and using the media effectively were discussed in the light of the relevant literature. It was also emphasized in the study that the attitudes and competencies of teachers on the subject were determinative in the success of media literacy education and the maximum benefit of children from this education.

Anahtar Kelimeler

Media, media ethics, literacy, media literacy, media literacy education

Kaynakça

• Akbulutgiller, B. ve Erkan, G. (2016). Türkiye’de medya sistemleri: 1980’lerden günümüze yaşanan dönüşümler. Journal of Strategic Research in Social Science, 2(2), 97-114.
• Alia, V. (2004). Media ethics and social change. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Amadeo, K. (2021). How monopolies impact the economy. 05.12.2021 tarihinde https://www.thebalance.com/monopoly-4-reasons-it-s-bad-and-its-history-3305945 adresinden erişilmiştir.
• Atabek, Ü. (2013). Yeni medya ve yeni iletişim düzeni. Mülkiye Dergisi, 37(3), 175-182.
• Aufderheide, P. (1993). Media literacy: A report of the national leadership conference on media literacy. Queenstown, MD: Aspen Institute. 02.05.2022 tarihinde https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED365294.pdf adresinden erişilmiştir.
• Aydın, İ. (2016). Eğitim ve öğretimde etik. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Aydın, İ. (2016). Akademik etik. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Ayten, A. (2013). Bir özdenetim aracı medya etik konseyi. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 44, 1-17.
• Banar. F. S. (2013), Medyada temel ayrımlar ve etiğe ilişkin değerler. (Ed. Oğuz Ünlüer.) Medya ve etik (2-20) içinde. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Banks, W. C. (2003). And the wall came tumbling down: Secret surveillance after the terror. U. Miami L. Rev., 57(4), 1147-1194.
• Baynes, L. M. (2003). White out: The absence and stereotyping of people of color by the broadcast networks in prime time entertainment programming. Ariz. L. Rev., 45, 293-300.
• Belsey, A. ve Chadwick, R. (1998). Medya ve gazetecilikte etik sorunlar. (Çev. N. Türkoğlu). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bertrand, C. J. (2018). Media ethics and accountability systems. New York: Routledge.
• Bonner, M. D. (2009). Media as social accountability: The case of police violence in Argentina. The International Journal of Press/Politics, 14(3), 296–312.
• Bross, M. (1992). McLuhan’s theory of sensory funtions: A critique and analysis. Journal of Communication Inquiry, 16(1), 91–107.
• Buckingham, D. (2003). Media education: Literacy, learning and contemporary culture. Cambridge: Polity Press.
• Bulger, M. ve Davison, P. (2018). The promises, challenges and futures of media literacy. Journal of Media Literacy Education, 10(1), 1-21.
• Burr, S. (2017). Entertainment law in a nutshell. Minnesota: West Academic Publishing.
• Camaj, L. (2013). The media’s role in fighting corruption: Media effects on governmental accountability. The International Journal of Press/Politics, 18(1), 21–42.
• Chandler, D. (2003). Television and gender roles. 02.01.2022 tarihinde https://homepages.dsu.edu/huenersd/engl101/final%20exam/chandler.htm#E adresinden erişilmiştir.
• Chu, D. ve Lee, A. (2014). Media education initiatives by media organizations: The uses of media literacy in Hong Kong media. Journalism & Mass Communication Educator, 69(2), 127–145.
• Collins, R. L., Elliott, M. N., Berry, S. H., Kanouse, D. E., Kunsel, D., Hunter, S. B., ve Miu, A. (2004). Watching sex on television predicts adolescent initiation of sexual behavior. Pediatrics, 114(3), 280–289.
• Committee to Protect Journalists. (2017). 25 journalists killed in Turkey. 06.12.2021 tarihinde https://cpj.org/killed/europe/turkey/ adresinden erişilmiştir.
• Çaplı, B. (2002). Medya ve etik. Ankara: İmge Kitabevi.
• Çakır, H. (2017). Gazete haberlerinde okur temsilcisinin rolü üzerine karşılaştırmalı bir inceleme. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(1), 63-75.
• Demir, V. (2007). Medya etiği. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Derenne, J. L. ve Beresin, E. V. (2006). Body image, media, and eating disorders. Academic Psychiatry, 30(3), 257-261.
• Dwyer, T. (2012). Legal and ethical issues in the media. Red Globe Press.
• Eid, M. (2013). Thinking ethical. New Media & Society, 15(3), 433-439.
• Eid, M. ve Ward, S. J. A. (2009). Ethics, new media and social networks, Global Media Journal, 2(1), 1-4.
• Electronic Frontier Foundation. (2010). Government backs down in Yahoo! Email privacy case, avoids court ruling on important digital civil liberties issue. 09.02.2022 tarihinde https://www.eff.org/tr/deeplinks/2010/04/government-backs-down-yahoo-email-privacy-case adresinden erişilmiştir.
• Ercan, C. (2009). İnternet kullanımında etik kaygılar ve etik kaygıların giderilmesi yönünde organizasyonların sorumlulukları. Mevzuat Dergisi, 141, 1-11.
• Erdoğan, İ. (2006). Medya ve etik: Eleştirel bir giriş. İletişim ve Kuram Araştırma Dergisi, 23, 1-26.
• Evans, J. (2019). “Deeper than Rap”: Cultivating racial identity and critical voices through Hip-hop recording practices in the music classroom. Journal of Media Literacy Education, 11(3), 20-36.
• Evers, H. (2010). Medya etiği. 01.02.2022 tarihinde http://ilefarsiv.com/etik/wp-content/uploads/huub-evers-medya-etigi.pdf adresinden erişilmiştir.
• Farmanfarmaian, R. (2017). Media and the politics of the sacral: Freedom of expression in Tunisia after the Arab Uprisings. Media, Culture & Society, 39(7), 1043–1062.
• Friesem, Y. (2013). Review: Media literacy in the K-12 classroom (2012). Journal of Media Literacy Education, 5(2), 395-396.
• Frost, C. (2000). Media ethics and self-regulation. London: Longman Publishing Group.
• Galician, M. L. (2004). Sex, love, and romance in the mass media: Analysis and criticism of unrealistic portrayals and their influence. New York: Routledge.
• Genç. A (1998). Türk televizyon haberciliğinde etik sorunlar. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (7), 357-379.
• Girgin, A. (2006). Yazılı iletişimde meslek ilkeleri ve basın konseyi. İletişim Fakültesi Dergisi, (27), 47-62.
• Girgin, A. (2014). Gazeteciliğin temel ilkeleri. İstanbul: Der Yayınları.
• Gönenç, E. Ö. (2003). İnternet ve Türkiye'deki gelişimi. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (16), 87-98.
• Haraszti, M. (2008). Medya öz-denetimi rehber kitabı. (Çev. RTÜK Uluslararası İlişkiler Dairesi), AGİT Medya Özgürlüğü Temsilciliği Dairesi, Viyana.
• Harber, A. (2014). Accountability and the media, The Annals of The American Academy of Political and Social Science, 652, 206-221.
• Harris, M. (2014). EU and free expression: Threats against the media and journalists. 20.12.2021 tarihinde https://www.indexoncensorship.org/2014/01/eu-free-expression-threats-media-journalists/ adresinden erişilmiştir.
• Hawley, C. S. (1984). The thieves of academe: Plagiarism in the university system. Improving College and University Teaching, 32(1), 35-39.
• Hearne, J. (2003). ‘The cross-heart people': Race and inheritance in the silent western. Journal of Popular Film and Television, 30(4), 181–196.
• Henshall, P., Ingram, D., ve Browne, B. (2012). Ethics and the law. 23.01.2022 tarihinde https://www.thenewsmanual.net/Manuals%20Volume%203/volume3_00intro.htm adresinden erişilmiştir.
• Hobbs, R. (2010). Digital and media literacy: A plan of action (White paper). 01.05.2022 tarihinde https://www.aspeninstitute.org/wp-content/uploads/2010/11/Digital_and_Media_Literacy.pdf adresinden erişilmiştir.
• Huminskaya, A. (2013). Digital journalism, study by Oriella PR network. 16.02.2022 tarihinde https://showcase.pangea-cms.com/a/25088886.html adresinden erişilmiştir.
• İlkiz, F. ve Günaydın, B. (2006). Kişilik hakları-medyada etik ve yargı kararları. Küresel İletişim Dergisi, 1(2), 1-15.
• Jenkins, H., Purushotma, R., Weigel, M., Clinton, K., ve Robison, A. J. (2009). Confronting the challenges of participatory culture: Media education for the 21st century. MA: MIT Press.
• Jeong, S., Cho, H., ve Hwang, Y. (2012). Media literacy interventions: A meta-analytic review. Journal of Communication, 62(3), 454-72.
• Joseph, N. ve Boczkowski P. (2012). From principle to practice: Expanding the scope of scholarship on media ethics, Ethical Space: The International Journal of Communication Ethics, 9(4), 16-26.
• Kahne, J. ve Bowyer, B. (2017). Education for democracy in a partisan age: Confronting the challenges of motivated reasoning and misinformation. American Educational Research Journal, 54(1), 3-34.
• Klijn, E. H., van Twist, M., van der Steen, M., ve Jeffares, S. (2016). Public managers, media influence, and governance: Three research traditions empirically explored. Administration & Society, 48(9), 1036–1058.
• Kongar, E. (2003). Yozlaşan medya ve yozlaşan Türkçe. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Lancia, P. (2009). The ethical implications of monopoly media ownership. 22.01.2022 tarihinde https://www.ohio.edu/ethics/2001-conferences/the-ethical-implications-of-monopoly-media-ownership/index.html adresinden erişilmiştir.
• Literat, I. (2014). Measuring new media literacies: Towards the development of a comprehensive assessment tool. Journal of Media Literacy Education, 6(1), 15-27.
• Lowe, G. F. ve Yamamoto, N. (2017). Book notes. European Journal of Communication, 32(1), 62-68.
• Lumby, C. ve Probyn, E. (2003). Remote Control: New Media, New Ethics. Melbourne: Cambridge University Press.
• Martens, H. (2010). Evaluating media literacy education: Concepts, theories, and future directions. Journal of Media Literacy Education, 2(1), 1-22.
• Martens, H. ve Hobbs, R. (2013). How media literacy supports civic engagement in a digital age. Atlantic Journal of Communication, 23(2), 120-137.
• Martin, B. (1994). Plagiarism: A misplaced emphasis. Journal of Information Ethics, 3(2), 36-47.
• McGrew, S., Ortega, T., Breakstone, J. ve Wineburg, S. (2017). The challenge that’s bigger than fake news: Civic reasoning in a social media environment. American Educator, 3, 4-9. 03.05.2022 tarihinde https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1156387.pdf adresinden erişilmiştir.
• McLuhan, M. (1964). Understanding media: The extension of man. Cambridge: The MIT Press.
• Media Centar. (2016). Political pressures, economic ınsecurity biggest threats to media freedom in Balkans.10.12.2021 tarihinde http://www.media.ba/en/magazin-novinarstvo/political-pressures-economic-insecurity-biggest-threats-media-freedoms-balkans adresinden erişilmiştir.
• Media Smarts. (2021). Diversity in media. 11.12.2021 tarihinde http://mediasmarts.ca/digital-media-literacy/media-issues/diversity-media adresinden erişilmiştir.
• Milton, C. L. (2014). Ethics and social media. Nursing Science Quarterly, 27(4), 283-285.
• Mulder, A. (2006). Media. Theory, Culture & Society, 23(2–3), 289–296.
• Nalçaoğlu. H. (2003). Medya ve toplum ilişkisini anlamak üzerine bir çerçeve. (Ed. S. Alankuş) Medya ve toplum (51-64) içinde. İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yayınları.
• Neag, A. (2015). Media literacy and the Hungarian National Core Curriculum – A Curate’s Egg, Journal of Media Literacy Education, 7(1), 35-45.
• Newitz, A. (2010). 5 ways the Google book settlement will change the future of reading. 28.01.2022 tarihinde https://io9.gizmodo.com/5501426/5-ways-the-google-book-settlement-will-change-the-future-of-reading adresinden erişilmiştir.
• O’Malley, T. ve Soley C. (2000). Regulating the press. London: Pluto Press.
• O’Neill, B. (2010). Media literacy and communication rights. The International Communication Gazette, 72(4-5), 323-338.
• Öztürk, M. (2004). Avrupa’nın bütünleşmesi için kültürün önemi ve televizyonun Avrupalılaştırılması. Selçuk İletişim, 3(2), 122-125.
• Parents Television Council. (2022). Facts and TV statistics, 08.01.2022 tarihinde https://www.parentstv.org/ adresinden erişilmiştir.
• Park, C. (2003). In other (people’s) words: Plagiarism by university students – literature and lessons. Assessment & Evaluation in Higher Education, 28(5), 471-788.
• Potter, W. J. (2004). Theory of media literacy: A cognitive approach. Thousand Oaks, CA: SAGE.
• Pritchard, D. (2000). Structural flaws in press council decision-making. (Ed. D. Pritchard) Holding the media accountable: Citizens, ethics, and the law (90-108) içinde. Bloomingdale IN: University of Indiana Press.
• Quixada, C. (2006). Newspaper ombudsmanship in Canada: The rise and fall of an accountability system. (Unpublished PhD Thesis). Carleton University, Canada.
• Qvortrup, L. (2006). Understanding new digital media. Media theory or complexity theory? European Journal of Communication, 21(3), 345-356.
• Rao, S. ve Wasserman, H. (2007). Global media ethics revisited: A postcolonial critique. Global Media and Communication, 3(1), 29-50.
• Reichert, T. ve Lambiase, J. (2005). Peddling desire: Sex and the marketing of media and consumer goods. (Ed. T. Reichert ve J. Lambiase) Sex in consumer culture: The erotic content of media and marketing (1-10) içinde. New York: Routledge.
• RobbGrieco, M. ve Hobbs, R. (2013). A field guide to media literacy education in the United States. 01.05.2022 tarihinde https://mediaeducationlab.com/sites/default/files/Field%2520Guide%2520to%2520Media%2520Literacy%2520_0.pdf adresinden erişilmiştir.
• Rozendaal, E., Buijzen, M., ve Valkenburg, P. M. (2012). Think-aloud process superior to thought-listing in increasing children’s critical processing of advertising. Human Communication Research, 38(2), 199-221.
• Simons, M., Meeus, W., ve T’Sas, J. (2017). Measuring media literacy for media education: Development of a questionnaire for teachers’ competencies. Journal of Media Literacy Education, 9(1), 99-115.
• Sparks, C. (2000). Introduction: The panic over tabloid news. (Ed. C. Sparks, ve J. Tulloch) Tabloid tales: Global debates over media standards (1-40) içinde. Lanham, MD: Rowman and Littlefield.
• Starck, K. ve Eisele, J. (1999). Newspaper ombudsmanship as viewed by ombudsmen and their editors. Newspaper Research Journal, 20(4), 37-49.
• Steeves, V. (2014) Experts or amateurs? Gauging young Canadians’ digital literacy skills. 02.05.2022 tarihinde https://mediasmarts.ca/sites/default/files/pdfs/publication-report/full/YCWWIII_Experts_or_Amateurs.pdf adresinden erişilmiştir.
• Stevenson, N. (2008). Medya kültürleri: Sosyal teori ve kitle iletişimi. (Çev. G. Orhon ve B. E. Aksoy), Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Taş. O. (2010), Medya ve etik. (Ed. B. Çaplı ve H. Tuncel) Medya etiğinin tarihsel temelleri ve gelişimi (3-23) içinde. Ankara: Fersa Yayınevi.
• Tekvar, S. O. (2016). Yeni medya yeni halkla ilişkiler. Ankara: Karınca Yayınevi.
• Thoman, E. ve Jolls, T. (2008). Literacy for the 21st century: An overview & orientation guide to media literacy education. 01.05.2022 tarihinde https://www.medialit.org/reading-room/literacy-21st-century-overview-orientation-guide-media-literacy-education adresinden erişilmiştir.
• UNESCO. (1998). Gazeteciler için pratik kılavuz. İstanbul: İletişim Vakfı Yayınları. 16.01.2022 tarihinde https://bianet.org/files/static/bia_kitaplar/gazeteciler%20i%C3%A7in%20pratik%20klavuz-c.pdf adresinden erişilmiştir.
• Weber, I. ve Johnson J. (2016). Media self-regulation in the Pacific Islands: A survey of media professionals, Media International Australia, 158(1), 99-111.
• White, A. (2008). To tell you the truth: The ethical journalism initiative. Belgium: International Federation of Journalists. 09.02.2022 tarihinde https://ethicaljournalismnetwork.org/wp-content/uploads/2013/09/To-Tell-You-the-Truth-EthicalJournalism_Final-1.pdf adresinden erişilmiştir.
• Whitehouse, G. (2009). Why diversity is an ethical issue. (Ed. L. Wilkins ve C. G. Christians) The handbook of mass media ethics (101-114) içinde. New York: Routledge.
• Whitehouse, G. (2010). News gathering and privacy: Expanding ethics codes to reflect change in the digital media age. Journal of Mass Media Ethics, 25(4), 310-327.
• Wineburg, S., McGrew, S., Breakstone, J., ve Ortega, T. (2016). Evaluating information: The cornerstone of civic online reasoning. 02.05.2022 tarihinde https://purl.stanford.edu/fv751yt5934 adresinden erişilmiştir.
• Yılmaz, N. (2009). Yerel basının etik sorunları. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 1(36), 131-143.
• 6112 Sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanunu. 03.03.2022 tarihinde
• https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.6112.pdf adresinden erişilmiştir.
• http://www.basinkonseyi.org.tr/ Erişim Tarihi: 04.03.2022
• http://medyaetikkurulu.org/wordpress/index.php/gazetecilik-meslek-ilkeleri/ Erişim Tarihi: 23.01.2022
• http://tbv.org.tr/ Erişim Tarihi: 15.01.2022