SÖZLÜ GELENEKTE NESİR ANLATILARIN TÜR SORUNU

Yıl 2017, , 37 - 49, 12.12.2017

Mehmet Emin Bars

https://doi.org/10.30913/alinterisosbil.335463

Öz

Folklorda tür konusu en fazla sorgulanan
alanlardan biridir. Ülkemizde yapılan türsel tasniflerde, yöntemsel sorunlarla
birlikte, kendi içlerinde ve birbirleriyle çelişkili tanım ve yorumların
yapıldığı görülmektedir. Özellikle Türk halk bilimi araştırmacılarının belli
bir tür belirlemesinde Avrupalı-Amerikalı araştırmacılarının kendi ürünleri
üzerinde yaptıkları araştırmalara dayalı olarak yaptıkları tür tasnif ve
tanımlamalarına bakarak kendi kültürümüzün ürünlerini bunlara uydurmaya çalışıp
benzer tür tasnifleri yapmaları sorunu çözmek yerine daha da karmaşık bir
yapıya sokmaktadır. Türsel adlandırmalar hangi ölçütler göz önünde
bulundurularak yapılırsa yapılsın, yapılan her tanımlama bazı problemler
taşıyacaktır. Yapılan değerlendirmeler dış gerçekliği bire bir yansıtmaktan
çok, onu anlamlandırmaya yönelik bir soyutlama olmanın ötesinde bir anlam
taşımayacaktır. Bu çalışmada folklor ürünlerinin nesir anlatıları bağlamında
tür sorunu ele alınmıştır. Genetik olarak birbirine bağlı olan folklor nesir
ürünlerini kesin çizgilerle ayırmak çok güçtür, aslında bazı durumlarda da
gereksizdir. Folklor ürünlerinin formları ilk anlatıldığı toplumlarda belirgin
biçimde açıktır. Belli bir türsel sınıflandırma yapmak temelinde yanlış
değildir. Ancak her kültür için ortak bir tür tanımına ulaşmaya çalışmak yanlış
olabilmektedir. Bir ürünün tür kavramında değerlendirilmesi için belli bir
geleneğe sahip olması gerekir

Anahtar Kelimeler

tür, gelenek, folklor

Kaynakça

• AÇA, Mehmet. (2006). “Halk Şiirinde Tür ve Şekil”. Türk Halk Edebiyatı El Kitabı (ed. M. Öcal Oğuz). Ankara: Grafiker Yayıncılık. 263-314.
• BAHTİN, Mihail M. (2016). Söylem Türleri ve Başka Yazılar (çev. Okan N. Çiftci). İstanbul: Metis Yayınları.
• BASCOM, William R. (2006). “Folklorun Biçimleri: Nesir Anlatılar” (çev. R. Nur Aktaş vd.). Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 1 (yay. hzl. M. Öcal Oğuz vd.). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 113-132.
• BAUMAN, Richard. (2006). “Tür” (çev. Hülya Seyhan Sipahioğlu). Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 1 (yay. hzl. M. Öcal Oğuz vd.). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 109-112.
• BAUMAN, Richard. (2009). “Tür, Performans ve Metinlerarasılığın Üretimi” (çev. Işıl Altun). Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 3 (yay. hzl. M. Öcal Oğuz vd.). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 249-259.
• ÇOBANOĞLU, Özkul. (2007). Türk Dünyası Epik Destan Geleneği. Ankara: Akçağ Yayınları.
• DEGH, Linda. (2006). “Halk Anlatısı” (çev. Zerrin Karagülle). Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 1 (yay. hzl. M. Öcal Oğuz vd.). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 133-152.
• HONKO, Lauri. (2006). “Ağıtlar: Yeniden Yaratma, Yapı ve Tür Problemleri” (çev. İsmail Görkem). Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 1 (yay. hzl. M. Öcal Oğuz vd.). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 92-99.
• LUTHI, Max. (2006). “Masalın Efsane, Menkabe, Mit, Fabl ve Fıkra Gibi Türlerden Farkı” (çev. Sevengül Sönmez). Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 1 (yay. hzl. M. Öcal Oğuz vd.). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 220-222.
• OĞUZ, M. Öcal. (2001). Halk Şiirinde Tür, Şekil ve Makam. Ankara: Akçağ Yayınları.
• SYDOW, Carl Wilhelm V. (2010). “Coğrafya ve Masal Ekotipleri”. Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2 (yay. hzl. M. Öcal Oğuz, Selcan Gürçayır). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 61-70.
• TAFTALI, Oktay. (2015). Edebi Söylem ve Varoluş. İstanbul: Mühür Kitaplığı.
• TITON, Jeff Todd. (2009). Metin. Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 3 (yay. hzl. M. Öcal Oğuz vd.). Ankara: Geleneksel Yayıncılık. 260-277.
• ULUSOY ARANYOSİ, Ezgi. (2011). “Halk Hikâyelerinde Tür Sorunu Üzerine”. Millî Folklor, 92, 13-18.