Demir Emir Abdurrahman Dönemi ve Modern Afgan Devleti’nin Doğuşu (1880-1901)

Yıl 2018, , 119 - 143, 26.07.2018

Sibel Kundakçı , Oğuz Hamşioğlu

https://doi.org/10.30913/alinterisosbil.422998

Öz

1880 ile 1901 yılları arasında Afganistan’a hâkim olan “Demir Emir”
lakaplı Abdurrahman Han dönemi, modern Afganistan’ın başlangıcı olarak kabul
edilmektedir. Afganistan’da ilk büyük ve kapsamlı reform yapma çabası 1880’den
sonra bu emir zamanında gerçekleşmiştir. Bu dönemde özellikle siyasî, sosyal,
ekonomik ve dinî alanlarda reformlar yapılarak Afgan Devleti’nin bir kabile
devletinden modern bir merkezî devlete dönüştürülmesi amaçlanmıştır. Bunun için
toplumdaki geleneksel güç gruplarının, hükümdarlık soyunun, kabile liderlerinin
ve dinî kurumların özerkliğinin ve ekonomik güçlerinin ortadan kaldırılması
gerekliydi. Ayrıca dönemin en önemli özelliği, Afganistan’da merkezî yönetimin
hiç olmadığı kadar güçlenmesidir. Bu çalışmada, Emir Abdurrahman Han dönemi
işlenmeye çalışılacaktır. Çalışmada, dönemin siyasî ve askeri olaylarından çok Emir
Abdurrahman’ın modern ve merkezî bir Afganistan kurmak için siyasi¸ sosyal,
ekonomik, dinî ve kültürel alanlarda gerçekleştirdiği bir dizi reform ve bu
reformların sonuçları anlatılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Demir Emir, afganistan

Kaynakça

• KAYNAKÇA Adamec, Ludwig W.; Afghanistan 1900-1923 A Diplomatic History, University of California Press, Los Angelos California 1967.
• Ahmad, N. D.; The Survival of Afghanistan 1747-1979: A Diplomatic History, Institute of Islamic Culture, Lahore 1990.
• Banuazizi, Ali and Myron Weiner (ed.); The State, Religion, and Ethnic Politics: Afghanistan, Iran, and Pakistan, Syracuse University Press, Syracuse 1988
• Başbakanlık Osmanlı Arşivleri; Dosya Nu: 5, Gömlek Nu: 6, Tarih: 1885.3.11;
• Başbakanlık Osmanlı Arşivleri; Dosya Nu: 5, Gömlek Nu: 7, Tarih: 1885.3.15.
• Bayur, Y. Hikmet; Hindistan Tarihi, C.3, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1987.
• Bayur, Y. Hikmet; Türkiye Devleti’nin Dış Siyasası, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1995.
• Bayur, Y. Hikmet; XX. Yüzyılda Türklüğün Tarih ve Acun Siyasası Üzerindeki Etkileri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1989.
• Bellew, H. W.; Afghanistan and the Afghans, Shree Publishing House, Delhi 1982.
• Canfield, Robert L.; “Ethnic, Regional, and Secretarian Alignments in Afghanistan”, Ali Banuazizi, – Myron Weiner (ed.); The State, Religion, and Ethnic Politics: Afghanistan, Iran, and Pakistan, Syracuse University Press, Syracuse N.Y. 1986.
• Cevat, Mehmet; Afganistan, Ankara 1934.
• Dupree, Louis; Afghanistan, Oxford University Press, Oxford 1997.
• Durak, Neslihan; “Gaznelilerin Kuruluşuna Kadar Afganistan’da Türkler”, Ali Ahmetbeyoğlu, (Yay.Haz.), Afganistan Üzerine Araştırmalar, Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları, İstanbul 2002.
• Ewans, Martin; Afghanistan: A Short History of Its People and Politics, HarperCollins Publishers, New York, N.Y. 2002.
• Fedoseyev, P.N. (ed.); Afghanistan: Past and Present, Institute of Oriental Studies, USSR Academy of Sciences, Moscow 1981.
• Fraser-Tytler, W.K.; Afghanistan: A Study of Political Developments in Central and Southern Asia, Oxford University Press, London 1953.
• Gankovsky, Yu.V. (ed.); A History of Afghanistan, Progres Publishers, Moscow 1982.
• Gregorian, Vartan; The Emergence of Modern Afghanistan: Politics of Reform and Modernization 1880-1946, Stanford University Press, Stanford CA 1969.
• Hanifi, M. Jamil; “Editing the Past: Colonial Production of Hegemony Through the “Loya Jerga” in Afghanistan”, Iranian Studies C.37, No:2, June 2004.
• Hunter, Shireen T.: Modernization and Democratization in the Muslim World: Obstacle and Remedies, Center for Strategic and International Studies, Washington, D.C. 2004.
• Naby, Eden; “The Changing Role of Islam as a Unifying Force in Afghanistan”. Ali Banuazizi, – Myron Weiner (ed.), The State, Religion, and Ethnic Politics: Afghanistan, Iran, and Pakistan, Syracuse University Press, Syracuse N.Y. 1986.
• Newel, Richard S.; “The Prospects for State Building in Afghanistan”, Ali Banuazizi, – Myron Weiner (ed.), The State, Religion, and Ethnic Politics: Afghanistan, Iran, and Pakistan, Syracuse University Press, Syracuse N.Y. 1986.
• Newell, Richard S.; The Politics of Afghanistan, Cornell University Press, Ithaca N.Y. 1972.
• Olesen, Asta; Islam and Politics in Afghanistan, Curzon Press Ltd., Surrey 1995.
• Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi, “Afganistan ve Pakistan’da Yaşanan Gelişmeler ve Uluslararası Güvenliğe Etkileri”, Rapor No: 31, Mart 2011.
• Özcan, Azmi; “II. Abdülhamid Döneminde Afganistan ile İlişkiler ve İngiltere”, Ali Ahmetbeyoğlu, (Yay.Haz.), Afganistan Üzerine Araştırmalar, Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları, İstanbul 2002.
• Poullada, Leon B.; Reform and Rebellion in Afganistan, 1919-1929; King Emanullah's Failure to Modernize A Tribal Society, Cornell University Press, Ithaca N.Y. 1973
• Rasuly-Paleczek, Gabriele; “Afganistan’da Devlet Kurma Mücadelesi: Merkezileşme, Milliyetçilik ve Huzursuzluklar”; Williem Van Schendel ve Erik J. Zürcher (ed.); Orta Asya ve İslâm Dünyasında Kimlik Politikaları, İletişim Yayınları, İstanbul 2004.
• Roy, Olivier; Afganistan’da Direniş ve İslam, Yöneliş Yayınları, İstanbul 1990.
• Rubin, Barnett R.; The Fragmentation of Afghanistan, Yale University Press, New Haven 1995.
• Saikal, Amin; Modern Afghanistan: A History of Struggle and Survival, I.B. Tauris&Co Ltd., London 2004.
• Saray, Mehmet; Afganistan ve Türkler, Kitabevi Yayınları, İstanbul 1997.
• Saray, Mehmet; Dünden Bugüne Afganistan, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1981.
• Shahrani, M. Nazif; “State Building and Social Fragmentation in Afghanistan”, Ali Banuazizi, – Myron Weiner (ed.), The State, Religion, and Ethnic Politics: Afghanistan, Iran, and Pakistan, Syracuse University Press, Syracuse N.Y. 1986.
• Tarzi, Mahmud; “What Is To Be Done?”, Charles Kurzman (ed.), Modernist Islam 1840-1940; Oxford University Press, New York 2002.
• Watkins, Mary Bradley; Afghanistan Land in Transition, D. Van Nostrand Company, Inc., New York N.Y. 1963.
• Yazıcı, Orhan; “Birinci İngiliz-Afgan Savaşı ve Sonuçları”, Ali Ahmetbeyoğlu (Yay.Haz.), Afganistan Üzerine Araştırmalar, Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları, İstanbul 2002.