Diplomat ve Encümen-İ Dâniş Üyesi Sahak Abro’nun [Sahag Abroyan/Սահակ Ապրօեան] Batılı Dillerden Yaptığı Çeviri Faaliyetleri

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 13 - 27, 01.07.2021

Yıldız Deveci Bozkuş

https://doi.org/10.30913/alinterisosbil.838402

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nun kuruluş, yükseliş dönemlerinin ardından yaşadığı önce duraklama daha sonra ise gerileme dönemleri devletin birçok alanda ihtiyaç duyduğu reformların gerçekleştirilmesi konusunu gündeme getirmiştir. Bu ihtiyaçların giderilmesi konusunda askerî alanda başlayan reform adımlarının tek başına yeterli olmayacağı anlaşılarak zamanla köklü bir reform yapılmasının kaçınılmazlığı ortaya çıkmıştır. Bu noktada özellikle Tanzimat ve Islahat Fermanları ile birlikte birçok alanda köklü reformlar yapılmış, ancak devletin içine düştüğü gerileme süreci durdurulamamıştır. Bu anlamda gerçekleştirilen köklü reformların gayrimüslimler üzerinde de birtakım yansımaları olmuştur. “Modernleşme dönemi” olarak da anılan bu süreçte, devlet özellikle ihtiyaç duyduğu alanlarda yurtdışına eğitim amaçlı öğrenci göndermeye başlamıştır. Bu öğrencilerin ağırlıklı olarak gittikleri Avrupa devletlerinde edinmiş oldukları deneyimler zamanla yurda dönüşleriyle birlikte ülke içinde etkisini göstermeye başlamıştır. Bunun yanı sıra farklı dillerden çok sayıda eser de Türkçeye çeviri yoluyla kazandırılmıştır. Bu çevirilerin Türkçeye kazandırılmasında gayrimüslimlerin önemli bir etkisi olmuştur. Gerek yabancı dillere olan ilgi ve yetenekleri gerekse yurtdışında edinmiş oldukları deneyimleri aracılığıyla dönemin çok sayıda önemli eserleri Ermeni münevverleri aracılığıyla Türkçeye kazandırılmıştır. Bu çevirileri yapan isimlerden biri de daha ziyade diplomasi ve bürokrasi alanındaki üstün başarıları ile tanınan Sahak Abro’dur. Bu makalede Abro’nun hayatı ve eserlerine kısaca yer verildikten sonra, Abro’nun yapmış olduğu çevirilerin Osmanlı modernleşme tarihi açısından önemi üzerinde durulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Modernleşme, Entelektüel, Sahak Abro, Ermeniler, Encümen-i Dâniş

Destekleyen Kurum

Bu makaleye temel oluşturan araştırma 2019 yılı TÜBİTAK 2219-Yurt Dışı Doktora Sonrası Araştırma Burs Programı kapsamında gerçekleştirilmiştir. TÜBİTAK’a desteği için teşekkür ederiz.

Proje Numarası

2219 Doktora Sonrası Araştırma Bursu, İngiltere

Translation Activities of Diplomat and Encümen-i Dâniş Member Sahak Abro [Sahag Abroyan/Սահակ Ապրօեան] from Western Languages

Öz

The period of stagnation and then the decline of the Ottoman Empire after the establishment and rise periods brought up the issue of reforms that the state needed in many areas. It has been understood that the reform steps initiated in the military field alone will not be enough to meet these needs, and it has emerged that a radical reform is inevitable over time. At this point, fundamental reforms were made in many areas, especially with the Tanzimat and Islahat, but the regression process that the state fell into could not be stopped. The radical reforms carried out in this sense had some repercussions on non-Muslims as well. In this process, also known as the "modernization period", the state started to send students abroad for educational purposes, especially in the fields it needed. The experiences of these students in the European countries they mostly go to have started to show their effects in the country after they return home. In addition, many works from different languages have been translated into Turkish. Non-Muslims had an important effect on the translation of these translations into Turkish. Many important works of the period were translated into Turkish through Armenian intellectuals, thanks to their interests and skills in foreign languages and their experiences abroad. One of the names who made these translations is Sahak Abro, who is better known for his outstanding achievements in diplomacy and bureaucracy. After giving a brief overview of Abro's life and works in this article, the importance of Abro's translations for the history of Ottoman modernization will be emphasized.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Modernisation, Intellectual, Sahak Abro, Armenians

Proje Numarası

2219 Doktora Sonrası Araştırma Bursu, İngiltere

Kaynakça

• Adalian, R. P. (1992). From Humanism to Rationalism Armenian Scholarship in the Nineteenth Century. Georgia: Scholars Press.
• Akarçay P. and Ak, G. (1993). 1940’lı Yıllarda Türkiye’de Entelijansiya, Basın ve Siyaset İlişkisi Üzerine. R&S-Research Studies Anatolia Journal. 1(2), 126-141.
• Artinian, V. (2004). Osmanlı Devleti’nde Ermeni Anayasası’nın Doğuşu 1839-1863. İstanbul: Aras Yayınları.
• Balcı, S. (2009). Bir Osmanlı-Ermeni Aydın ve Bürokratı: Sahak Abro (1825–1900). İbrahim Erdal and Ahmet Karaçavuş (Ed.). Osmanlı Siyasal ve Sosyal Hayatında Ermeniler içinde. İstanbul: IQ Kültür Sanat.
• Birkök, M. C.(1996). Intellectuals and Their Characteristics. Journal of Human Sciences. 1(1), 1-16.
• Budak, A. (2006). Ermeniler'in XIX. Yüzyılda Yeni Bir Hayatın ve Edebiyatın Oluşum Sürecine Katkıları. Journal of Academic Studies. 8(30), 137-156.
• Charon, J-M. (1992). Medya Dünyası. Tatlıpınar, O. (Çev.), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çark, Y. G. (1953). Türk Devleti Hizmetinde Ermeniler. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Denoyer, P. (1963). Modern Basın. Cemgil, A. (Çev.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Gençoğlu, M. (2014). Sultan II. Abdülhamid’in Yurt Dışı Eğitim Politikası. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 4(2), 33-73.
• İnuğur, M.N. (1993). Basın ve Yayın Tarihi, 3.b., İstanbul: Der Yayınları.
• Kayaoğlu, T. (2013). Osmanlı Hâriciyesinde Gayr-i Müslimler (1852–1925). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kılıçdağı, O. (2010). “The constitutional truths” Hovsep Vartanian. Ersoy, A., Maciej, G., & Kechriotis, V. (Eds.). Modernism: Representations of National Culture: Discourses of Collective Identity in Central and Southeast Europe 1770? 1945: Texts and Commentaries, (Vol.3, No.2) içinde (s.333-342), Central European University Press.
• Kılıçdağı, O.(2010). The Armenian Community in Constantinople. Richard G. Hovannisian, & S. Payaslian (Eds.). Armenian Constantinople içinde. USA: Mazda Publishers.
• Kırmızı, A. (2018). European Educational Backgrounds of Armenian Officials in the Ottoman Empire. Andreas Schmoller (Ed.). Middle Eastern Christians and Europe: Historical Legacies and Present Challenges içinde. Zurich: LIT.
• Lugatım, (E.T. 24.12.2019) http://www.lugatim.com/s/ENTEL%C4%B0JANS%C4%B0YA
• Panossian, R. (2006). The Armenians, From Kings and Priests to Merchants and Commissars. New York: Columbia University Press.
• Sahak Abro, Osmanlı Devlet Adamı. http://www.biyografi.net/kisiayrinti.asp?kisiid=4483 E.T.06.06.2019.
• Somel, S. A. (2011). Osmanlı Ermenilerinde Kültür Modernleşmesi, Cemaat Okulları ve Abdülhamid Rejimi. Fahri Aral (Yay. Haz.). İmparatorluğun Çöküş Döneminde Osmanlı Ermenileri: Bilimsel Sorumluluk ve Demokrasi Sorunları içinde. İstanbul: Bilgi Üniv. Yayınları.
• Türk Dil Kurumu, 2019, (E.T.23.12.2019) https://sozluk.gov.tr/?kelime=TETEBBU
• Zekiyan, B. L. (1999). The Armenian Way to Enlightenment: The Diaspora and Its Role. Richard G. Hovannisian and David N. Myers (Edt:). Enlightenment and Diaspora, The Armenian and Jewish Cases içinde. Atlanta, Georgia: Scholor Press.
• Zekiyan, B. L. (2001). Ermeniler ve Modernite: Gelenek ve Yenileşme/Özgüllük ve Evrensellik Arasında Ermeni Kimliği. İstanbul: Aras Yayınları.
• (1989). Webster's Encyclopedic Unabridged Dictionary of the English Language. NY: Gramercy Books.