Demokrasi Bağlamında Referandum Uygulaması: Türkiye Örneği

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 29 - 50, 01.07.2021

Hüseyin Sevinç

https://doi.org/10.30913/alinterisosbil.885641

Öz

Tarihsel süreç içerisinde temsili demokrasinin karşılaşmış olduğu sorunların çözümü için önerilen doğrudan demokrasi araçlarından en önemlisi referandumlardır. Referandum bağlamında öne çıkan ülkeler ise Amerika Birleşik Devletleri ve İsviçre’dir ve bunun dışında pek çok ülkede referandum aracı kullanılmakla birlikte kullanımı tamamen ülkelerin kendi toplumsal ve siyasal kültür özelliklerine göre değişmektedir. Bundan dolayı referandum noktasında belli bir uygulama standardından bahsetmek mümkün değildir. Son yıllarda referandum uygulamalarının dünya genelinde hızlı bir şekilde arttığı gözlemlenmektedir. Bununla birlikte özellikle Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra Doğu Avrupa ve Latin Amerika ülkelerinin yeni anayasa oluşturma süreçlerinde referandum kavramına yer vermeleri ve anayasalarını referandum yoluyla kabul etmeleri demokratikleşen veya demokratikleşme çabası içerisinde olan ülkelerin referandum yoluyla toplumsal mutabakat ve meşruiyet aramaları yaygın uygulama haline gelmiştir. Referandumların bu kadar yaygın uygulama alanı bulması referandum ile ilgili yayınların artmasını sağlamış ve sonuç olarak da referandum üzerine çalışanlar ve politikacılar tarafından referandumlar, sorunların çözümü için iyi bir uygulama aracı haline dönüşmüştür. Yapılan çalışmada ilk olarak demokrasi kavramından bahsedilmiştir. Demokrasi kavramı tarihsel süreç içerisinde doğrudan ve temsili demokrasi başlıkları çerçevesinde ele alınmıştır. Sonrasında referandum kavramı teorik açıdan incelenmiştir. Sonraki bölümde Türkiye’de demokrasinin gelişim süreci ele alınmıştır. Çalışmanın son bölümünde Türkiye’de 1961 yılından itibaren yapılmış olan yedi referandum değerlendirilmiştir. Sonuç olarak referandumun hem demokrasinin hem de hem de siyasetin bir uygulama aracı olabileceği gözlemlenmiştir. Bu nedenden dolayı referandumun demokrasinin bir aracı ve demokratikleşme sürecinin bir safhası olarak değerlendirebilmek için gündem konusunun belirlenmesi ve şekillenmesi aşamalarında temsilcilerin ve seçmenlerin karşılıklılık ilişkisi çerçevesinde sürece dâhil olmaları gerekmektedir. Bunun aksine bir süreçte gerçekleşen referandum için demokrasinin bir uygulama aracı yerine siyasetin bir uygulama aracı olarak bakmak daha anlamlı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Referandum, Demokrasi, Doğrudan Demokrasi, Temsili Demokrasi

Referendum in the Context of Democracy: Turkey Example

Öz

Referendums are the most important tools of the direct democracy in order to solve the problems of representative democracy that faced in historical process. United States of America and Switzerland stand out in the context of the referendum and apart from these countries referendum is used by many countries but the usage of referendum depends on the social and political cultural characteristics of the countries. Therefore, it is not possible to talk about a certain implementation standard at the referendum point. In recent years, it has been observed that referendum practices have increased rapidly around the world. At the same time, especially after the dissolution of the Soviet Union, Eastern European and Latin American countries include the concept of referendum in the process of creating a new constitution and adopt their constitutions through referendum, and the democratizing countries or those who are trying to democratize seek social consensus and legitimacy through referendum. The widespread use of referendums has led to an increase in publications about the referendum and as a result, referendums by those working on the referendum and politicians have turned into a good practice tool for solving problems. Firstly, the concept of democracy was mentioned in the study. The concept of democracy has been discussed in the historical process within the framework of direct and representative democracy titles. After then the concept of referendum was examined theoretically. The next section focuses on the development of the democracy in Turkey. In the last part of the study seven referendums that made in turkey since 1961 is evaluated. As a result, it has been observed that the referendum can be a tool for both democracy and politics. For this reason, in order to evaluate the referendum as an instrument of democracy and a phase of the democratization process, representatives and voters should be involved in the process of determining and shaping the agenda subject within the framework of reciprocity. On the contrary, it would be more meaningful to look at the referendum held in a process as an implementation tool of politics rather than as a tool of implementation of democracy. 

Anahtar Kelimeler

Referendum, Democracy, Direct Democracy, Representative Democrasy

Kaynakça

• Akbulut, O. (2010). “Bir Doğrudan Demokrasi Kurumu Olarak Referandum”, Prof. Dr. Ali Güzel’e Armağan, C: II., , Beta Yayıncılık, İstanbul, s. 1543-1565.
• Aktan, C. C. (1997). Yeni Sivil Toplum Sözleşmesi. Yeni Türkiye Dergisi-Sivil Toplum, S. 18, Kasım-Aralık.