Organ Bağışı Tutumları ve Dindarlık İlişkisi

Yıl 2020, Sayı: 15, 493 - 516, 30.12.2020

Sezai Korkmaz

https://doi.org/10.18498/amailad.790564

Cited By: 3

Öz

Dünyada organ bağışı, milyon başına düşen kadavra donör sayısı (pmp) olarak beklenilenin altında seyretmektedir. Dünyada milyon başına düşen kadavra donör sayısı en fazla olan ülke İspanya’dır. 2019 yılında, İspanya’da milyon başına düşen kadavra donör sayısı 48,9 olarak tespit edilmiştir. Türkiye’de ise 2019 yılında milyon başına düşen kadavra donör sayısı 7,54 olarak belirlenmiştir. Ülkemizdeki organ bağışçı sayısının düşük olmasının altında birçok neden yatmaktadır. Dini gerekçelerle organ bağışı yapılmaması ve bu konuda yeteri kadar bilinçli ve bilgili olunmaması en başta gelen nedenlerdendir. Yapılan çalışmalara bakıldığında organ bağışı tutumlarında dindarlık veya din belirleyici ve büyük bir etken olarak görülmektedir. Ülkemizdeki dindarlık oranı değerlendirildiğinde organ bağışı tutumlarına yönelik davranışlar daha da önem kazanmaktadır. Bu nedenle literatürde din ile organ bağışı ilişkisini araştıran çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu çalışmanın yapılma amacı literatürdeki dindarlık ile organ bağışı arasındaki ilişkiye yönelik ihtiyacı karşılamaktır. Buna bağlı olarak araştırmada şu hipotezler test edilmiştir: 1. Cinsiyete göre organ bağışı tutumlarında farklılaşma vardır. 2. Cinsiyete göre dini ibadet ve bireysel dindarlıkta farklılaşma vardır. 3. Yardımseverlik ve ahlak/inanç değerleri boyutu ile dini ibadet ve bireysel dindarlık arasında pozitif yönde korelasyon ilişkisi bulunmaktadır. 4. Yardımseverlik ve ahlak/inanç değerleri boyutuyla tıbbi ihmal korkusu ve bedensel yaralanma korkusu arasında negatif yönde ilişki vardır. 5. Dini ibadet, yardımseverlik ve ahlak/inanç değerlerini, tıbbi ihmal korkusunu ve bedensel yaralanma korkusunu yordamaktadır. 6. Bireysel dindarlık, yardımseverlik ve ahlak/inanç değerlerini, tıbbi ihmal korkusunu ve bedensel yaralanma korkusunu yordamaktadır. 7. Yardımseverlik ve ahlak/inanç değerleri boyutu, tıbbi ihmal korkusu ve bedensel yaralanma korkusunu yordamaktadır.
Bu çalışmada dindarlık ile organ bağışı tutumları arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Dindarlık, bireysel dindarlık ve dini ibadetler olarak iki ayrı değişken olarak ele alınmıştır. Organ bağışı tutumlarının ise pozitif ve negatif olmak üzere iki yönü bulunmaktadır. Organ bağışı tutumunun pozitif yönünü; yardımseverlik ve ahlak/inanç değerleri, negatif yönünü ise tıbbi ihmal korkusu ve bedensel yaralanma korkusu temsil etmektedir.
Çalışmanın örneklemi 205 (E: 26,3%, K: 73,7%) üniversite öğrencisinden oluşmaktadır. Örneklemin yaş ortalaması 21.56’dır. Çalışmada organ bağışı tutum ölçeği, dini ibadet ölçeği ve bireysel dindarlık ölçeği kullanılmıştır. Organ Bağışı Tutum Ölçeği, Parisi ve Katz (1986) tarafından geliştirilmiş, Kent ve Owens (1995) tarafından tekrar revize edilmiştir. Sayın (2016) ise organ bağışı tutum ölçeğini Türkçe’ye uyarlamıştır. Dini İbadet ölçeği Ayten (2012) tarafından geliştirilmiştir. Bireysel Dindarlık Ölçeği ise Zagumny vd. (2012) tarafından geliştirilmiş, Ayten (2012) tarafından Türkçe’ye uyarlanmıştır. Çalışmada kullanılan ölçeklerin tümü istatistiki olarak güvenilir ve geçerlilik testlerinden geçmiştir.
Çalışmanın sonuçlarına bakıldığında; cinsiyet farklılaşmasına göre organ bağışı tutum ölçeğinin olumsuz alt boyutu olan bedensel yaralanma korkusu boyutunda istatistiki olarak anlamlı düzeyde farklılaşma bulunmuştur. Ayrıca cinsiyete göre dini ibadet konusunda da gruplar arasında farklılaşma tespit edilmiştir. Bireysel dindarlık ile yardımseverlik ve ahlak/inanç değerleri arasında korelasyon ilişkisi bulgulanmıştır. Dahası organ bağışı tutum ölçeğinin kendi alt boyutları arasında da anlamlı düzeyde korelasyon ilişkisi saptanmıştır. Bireysel dindarlık ile organ bağışının olumlu alt boyutu olan yardımseverlik ve ahlak/inanç değerleri boyutu arasında regresyon ilişkisi olduğu ortaya koyulmuştur. Organ bağışı tutumu ölçeğinin ahlaki, dini ve pro-sosyal boyutunu oluşturulan yardımseverlik ve ahlak/inanç değerleri boyutu ile organ bağışı tutumu ölçeğinin olumsuz alt boyutları olan tıbbi ihmal korkusu boyutu ve bedensel yaralanma korkusu boyutu arasında ise negatif yönde regresyon ilişkisi olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Organ Bağışı Tutumları, Dindarlık, Dini İbadetler, Bireysel Dindarlık

The Relationship between Organ Donation Attitudes and Religiosity

Öz

Organ donation is below the expected number of cadaver donors (ppm) per million population in the world. The country with the highest number of cadaver donors per million in the world is Spain. In 2019, it was determined the number of cadaver donors per million as 48,9 in Spain. At the same year, in Turkey, the number of cadaver donors per million was determined as 7,54. There are many reasons why number of cadaver donors in Turkey is low. Main reasons are religious ground and insufficient knowledge. A large number of studies, the major factor for determining the attitudes towards organ donation is seem to be religion and religiosity. With the religiosity level of people in Turkey, the attitudes towards organ donation are becoming more important. For this reason, there is a need in literature for new studies that related to the relation between organ donation and religion. Therefore, the aim of this research is to fill the gap on the relation religiosity among organ donation in the literature. Under the guidance of studies dealing with the relationship between individual religion, religious practices and organ donation attitudes, the following hypotheses were tested: 1. The attitudes towards organ donation differentiated by gender. 2. The religious practices and individual religiosity differentiated by gender. 3. There is a positive correlation between the dimension of benevolence & moral values/belief values, and religious practices & individual religiosity. 4. There is a negative correlation between the dimension of benevolence & moral/belief values, and fear of medical neglect & bodily injury. 5. Religious practice predicts the values of benevolence, moral/belief values, fear of medical neglect, and fear of bodily injury. 6. Individual religiosity predicts the values of benevolence, moral/belief values, fear of medical neglect, and fear of bodily injury. 7. The value of benevolence and the dimension of moral/belief values predict both the fear of medical neglect and bodily injury.
In this study, religiosity and the attitudes towards organ donation was examined. Religiosity was examined as religious practices and individual religion. The attitudes towards organ donation have two aspects called as positive and negative. The positive aspect of attitudes towards organ donation consists of the value of charity and moral/belief, at the same time the negative aspect of it consists of the fear of medical neglect and bodily injury.
The sample of research consisted of 205 (M: 26,3%, F: 73,7%) university students. The average age of the participants was determined to be 21.56. In this research, the scale of attitudes towards organ donation, the scale of religiosity practices and the inventory of individual religiosity were used to measure the variable of religiosity. The scale of attitudes towards organ donation was developed by Parisi and Katz. The scale of religious practices was developed by Ayten and the inventory of individual religiosity was developed by Zagumny et al. The scales used in the study were statistically reliable and validity.
In this study's results, it was seen that a statistically significant level of differentiation was found in the dimension of bodily injury fear, which represents the negative level of attitudes towards organ donation by gender. Moreover, the level of religious worship was also differated by gender. In the considering the relations, the individual religiosity was correlated with the values of benevolence and moral/belief. Additionally, a significant correlation was also found between the sub-dimensions of attitudes toward organ donation. In study, it was also found that there was a statistical regression relation between individual religiosity and sub-dimension of attitudes towards organ donation which are the value of benevolence and moral/belief. According to the findings of this study, it is possible to say that the dimension of benevolence and moral/belief values that constitute the positive aspect of the attitudes towards organ donation were negatively regression relations with the fear of medical neglect and bodily injury that constitute the negative aspect of attitudes towards organ donation.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Organ Donation Attitudes, Religiosity, Religious Practices, Individual Religion

Kaynakça

• Arisal, Ibrahim - Atalar, Tarik. “Influence Of Knowledge, Bodily Integrity, Religion and Media On Attitudes Toward Organ Donation on The University Campus”. International Journal of Nonprofit and Voluntary Sector Marketing 25/1 (23 Şubat 2020), e1647. https://doi.org/10.1002/nvsm.1647.
• Ayten, Ali. “Din ve Sağlık: Bireysel Dindarlık, Sağlık Davranışları ve Hayat Memnuniyeti İlişkisi Üzerine Bir Araştırma”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 13/1 (01 Şubat 2013), 7-31.
• Ayten, Ali. “Kimlik ve Din: İngiltere’deki Türk Gençleri Üzerine Bir Araştırma”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 12/2 (01 Haziran 2012), 101-119.
• Ayten, Ali - Korkmaz, Sezai. “The Relationships Between Religiosity, Prosociality, Satisfaction With Life And Generalised Anxiety: A Study On Turkish Muslims”. Mental Health, Religion and Culture 22/10 (26 Kasım 2019), 980-993. https://doi.org/10.1080/13674676.2019.1695246.
• Bodur, Hüsnü - Korkmaz, Sezai. “İlahiyat Öğrencilerinde Sosyal Medya Kullanımı ve Dindarlık İlişkisi”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 30 (2017), 329-351.
• Burra, P. vd.. “Changing Attitude to Organ Donation and Transplantation in University Students During The Years of Medical School in Italy”. Transplantation Proceedings 37/2 (1 March 2005), 547–550. Elsevier USA, 2005. https://doi.org/10.1016/j.transproceed.2004.12.255.
• Can, Fatma. “Organ Bağışında Aile Onayı Üzerine Bir Gözden Geçirme”. Nesne-Psikoloji Dergisi 5/09 (2017), 131-149.
• Demir, Sıla - Sakallı-Uğurlu, Nuray. “Ölüm Belirginliği ve Yardım Hatırlatıcısı ile Organ Bağışını Teşvik Etme”. I. Sosyal Psikoloji Kongresi. 431-446. Ankara: Başkent Üniversitesi, 2016.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. Türkiye’de Dini Hayat Araştırması (Religious Life Survey in Turkey). Ankara: Tüik, 2014.
• Güder, Emel vd.. “Attitudes and Behaviors Regarding Organ Donation: a Study on Officials of Religion in Turkey”. Journal of Religion and Health 52 (2013), 439-449. https://doi.org/10.1007/s10943-011-9490-8.
• Gürler, Hesna - Topal Hançer, Ayşe. “Bir Aile Sağlığı Merkezine Başvuran Bireylerin Organ Bağışı Konusundaki Tutumları”. Turkiye Klinikleri Journal of Medical Ethics-Law and History 28/1 (2020), 90-98. https://doi.org/10.5336/mdethic.2019-71012.
• Irodat. “Donation 102 Countries Reported since 1996”. DTI. 2020. Erişim 27 Haziran 2020. https://www.irodat.org/?p=database&c=TR&year=2019.
• Keçecioǧlu, N. vd.. “Attitudes of religious people in Turkey regarding organ donation and transplantation”. Transplantation Proceedings 32/3 (Mayıs 2000), 629-630. https://doi.org/10.1016/S0041-1345(00)00923-4.
• Kent, Bridie - Owens, R. Glynn. “Conflicting attitudes to corneal and organ donation: a study of nurses’ attitudes to organ donation”. International Journal of Nursing Studies 32/5 (1995), 484-492. https://doi.org/10.1016/0020-7489(95)00009-M.
• Korkmaz, Sezai. “Dindarlık ile Ego Sağlamlığı ve Empati Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi”. Bilimname 2018/2 (31 Ekim 2018), 587-607. https://doi.org/10.28949/bilimname.439858.
• Korkmaz, Sezai - Mehmedoğlu, Ali Ulvi. “Dindarlık, Siber Zorbalık ve Problemli İnternet Kullanımı İlişkisine Dair Nicel Bir Araştırma”. Dini Araştırmalar 21/53 (15 Haziran 2018), 35–54. https://doi.org/10.15745/da.433507.
• Krupic, Ferid. “The Impact of Religion and Provision of Information on Increasing Knowledge and Changing Attitudes to Organ Donation: An Intervention Study”. Journal of Religion and Health 58/3 (14 Aralık 2019), 1-14. https://doi.org/10.1007/s10943-019-00961-0.
• Krupic, Ferid vd.. “The Influence of Age, Gender and Religion on Willingness to be an Organ Donor: Experience of Religious Muslims Living in Sweden”. Journal of Religion and Health 58/3 (2019), 847-859. https://doi.org/10.1007/s10943-018-0670-7.
• Linden, Peter K. “History of Solid Organ Transplantation and Organ Donation”. Critical Care Clinics 25/1 (2009), 165-184. https://doi.org/10.1016/j.ccc.2008.12.001.
• Özbolat, Abdullah. “‘Organlarımla Dirilmek İstiyorum.’- Organ Bağışının Dini-Toplumsal Arkaplanı”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 17/1 (30 Haziran 2017), 61-87. https://doi.org/10.30627/cuilah.326050.
• Parisi, N. - Katz, I. “Attitudes toward posthumous organ donation and commitment to donate”. Health psychology : official journal of the Division of Health Psychology, American Psychological Association 5/6 (1986), 565-580. https://doi.org/10.1037/0278-6133.5.6.565.
• Randhawa, G. - Neuberger, J. “Role of Religion in Organ Donation - Development of the United Kingdom Faith and Organ Donation Action Plan”. Transplantation Proceedings 48/3 (01 Nisan 2016), 689-694. https://doi.org/10.1016/j.transproceed.2015.10.074.
• Ríos, A. vd.. “Do Religious Factors Influence the Attitude Toward Organ Donation Among Medical Students? A Spanish Multicenter Study”. Transplantation Proceedings 51/2 (01 Mart 2019), 250-252. https://doi.org/10.1016/j.transproceed.2018.11.003.
• Ryckman, Richard M. vd.. “Intrinsic-Extrinsic Religiosity and University Students’ Willingness to Donate Organs Posthumously”. Journal of Applied Social Psychology 34/1 (01 Ocak 2004), 196-205. https://doi.org/10.1111/j.1559-1816.2004.tb02544.x.
• Uysal, Veysel. “Gençlerde Empati, Anne-Baba Tutumları ve Dindarlık”. Dokuz Eylül Ünivesitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi-Din Psikolojisi Özel Sayısı (15 Nisan 2016), 7-40. https://doi.org/10.21054/deuifd.282803.
• Wakefield, Claire E. vd.. “Religious and ethnic influences on willingness to donate organs and donor behavior: An Australian perspective”. Progress in Transplantation 21/2 (01 Haziran 2011), 161-168. https://doi.org/10.7182/prtr.21.2.2071rgn834573152.
• www.irodat.org. International Registry In Organ Donation and Transplantation. Barcelona, 2020. 1-16. www.irodat.org.
• Yalçın Balçık, Pınar vd.. “Üniversite Öğrencilerinin Organ Bağışına ve Nakline Yönelik Tutumları”. SDÜ Sağlık Bilimleri Dergisi 10/3 (20 Eylül 2019), 314-319. https://doi.org/10.22312/sdusbed.568312.
• Yapıcı, Asım. Türk Toplumunda Cinsiyete Göre Dindarlık Farklılaşması: Bir Meta-Analiz Denemesi. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2 (2012), 1-34.
• Yazici Sayin, Yazile. “Turkish validity and reliability of Organ Donation Attitude Scale”. Journal of Clinical Nursing 25/5-6 (01 Mart 2016), 642-655. https://doi.org/10.1111/jocn.12943.
• Zagumny, M. J. vd.. “Psychometric analysis of the Religious Identity Index”. Presentation at the 24th Annual Convention of the Association for Psychological Science. 107. (May 2012).