Caynizm’de Manastır Hayatının Tartışmalı Öznesi Kadın ve Kurtuluş/Mokşa

Yıl 2022, Sayı: 18, 429 - 461, 30.06.2022

Nuh Yılmaz

https://doi.org/10.18498/amailad.1092042

Öz

Caynizm, ataerkil yapının egemen olduğu bir coğrafyada ortaya çıkmakla beraber ahimsa prensibi gereği canlı kategorisindeki bütün varlıklara zihinsel, sözel ve eylemsel olarak eşit bir şekilde muamele etmeyi telkin eden dini bir gelenektir. Ancak kadının mokşaya erişimi noktasında Caynistlerin buna tam anlamıyla riayet ettiklerini söylemek pek mümkün görünmemektedir. Zira iki ana Caynist mezhebinden biri olan Digambaralar (Çıplaklar) kadının kendi bedeniyle kurtuluşunu imkânsız görmektedir.
Kurtuluş fenomeni bütün dini geleneklerin temel öğretilerinden birini oluşturur. Ancak bu olgu bazen dine inananların tamamını kapsayabileceği gibi bazen belli bir kesimine hatta belli bir cinsiyete de hasredilebilmektedir. Nitekim Caynizm’de de kurtuluşun cinsiyet bakımından kısmen erkeklere tahsis edildiğini görmek mümkündür. Öyle ki Mahavira döneminde kurtuluş anlayışı konusunda cinsiyet ayrımı söz konusu değilken ilerleyen dönemlerde özellikle Digambaralar tarafından sonraki yaşamlarında erkek olarak doğmadıkları müddetçe kadının kendi bedeninde kurtuluşunun mümkün olmadığı tezi ileri sürülmüştür. Svetambaralar (Beyaz Elbise Giyinenler) ise her iki cinsiyet için kurtuluşu mümkün görmekle beraber derece bakımından kadınların erkeklerden daha aşağı olduklarını öne sürmüşlerdir.
Caynizm’de kişinin mokşaya erişmesi, tirthankaralar gibi manastırda sıkı bir riyazet hayatı yaşamasına bağlıdır. Ancak bu durum, bütün Caynistleri kapsamamaktadır. Zira Caynist toplumsal yapısı manastır hayatı yaşayan keşiş ve keşişeler ile laik yaşam süren kadın ve erkeklerden oluşur. Bu durum ise kurtuluşun sadece manastır hayatı yaşayan keşiş ve keşişeler için geçerli olduğu anlamına gelir. Ancak bu noktada Svetambaralar kurtuluşu hem keşişler hem de keşişeler için mümkün görürken, Digambaralar onu sadece keşişlerle sınırlandırırlar.
Kadının mokşaya erişip erişmemesi konusunda hem Digambaralar hem de Svetambaralar bazı gerekçeler ileri sürmektedirler. Nitekim Digambaralar temel inanç esasları olan üç mücevheri/triratna kurtuluş için gerekli görürler; ancak bunun yeterli olmadığını vurgularlar. Bunun yanı sıra bütün tirthankaraların cinsiyet olarak erkek oluşunu ve çıplak bir şekilde mokşaya erişmesini gerekçe gösterirler. Ancak keşişelerin bazı sebeplerden dolayı çıplak bir şekilde yaşamaları mümkün görünmemektedir. Kıyafet giydikleri takdirde ise aparigraha ilkesi gereği bir nesneye bağımlı kalacaklardır. Ayrıca özel halleri nedeniyle keşişelerin kaygıdan uzak bir meditasyon icra etmeleri pek mümkün değildir. Son olarak Digambaralar kadınların yedinci cehenneme düşmemelerini, en yüksek cennetsel mekâna erişememelerine gerekçe gösterirler. Keşişelerin ruhsal açıdan kurtuluşunu mümkün gören Svetambaralar ise ilk tirthankara Rişabha’nın annesi Marudevi’nin kurtuluşa eren ilk kadın olmasını, on dokuzuncu tirthankara Malli’nin kadın oluşunu, Mahavira’nın evlilik yapmasını ve bir kız çocuğu babası olmasını gerekçe gösterirler. Bunun yanı sıra Mahavira’nın çıplak bir şekilde nirvanaya erişmesini tarihsel olarak yorumlarlar. Bu anlamda Svetambaralar basit elbiseler giymenin kişide sahiplenme duygusu oluşturmadığı müddetçe kurtuluş için engel oluşturmadığını dile getirirler. Yine kadınların kusurlu bir tabiata sahip olmalarını küçük kusur olarak yorumlamakla beraber bu durumu onların mokşaya erişmelerine engel görmezler. Ayrıca kadınların yedinci cehenneme düşmemeleri ile mokşaya erişememeleri arasında nedensel bir ilişki olmadığı açıklamasında bulunurlar ve kadınların üç mücevhere iman edip gereklerini yerine getirmelerini kurtuluşları için yeterli görürler.
Bu makale, Hint toplumunda kadın algısına genel hatlarıyla yer verdikten sonra, Caynizm’de manastır hayatının tartışmalı öznesi olan kadın ve kurtuluş meselesini iki ana Caynist mezhebi olan Digambaralar ve Svetambaralar perspektifinden incelemektedir. Makale, kadının kurtuluşu noktasında her iki mezhebin gerekçelerini tespit etmesi ve ahimsa prensibinin her iki grup tarafından ihlal edildiğini göstermesi açısından önemlidir. Bu makalenin amacı, Caynizm’de kadının kurtuluşu meselesinin Digambaralar ve Svetambaralar tarafından nasıl yorumlandığını objektif bir şekilde ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Dinler Tarihi, Caynizm, Kadın, Manastır, Kurtuluş

Woman as the Controversial Subject of Monastic Life in Jainism and Salvation/Moksha

Öz

Jainism is a religious tradition that, in accordance with the principle of ahimsa, suggests the equal treatment of all beings in the category of living beings mentally, verbally and in action, although it emerged in a geography dominated by patriarchy. However, it does not seem possible to say that the Jainists fully comply with this in terms of women’s access to moksha. Because the Digambaras (Sky-clad), one of the two main Jainist sects, consider it impossible for the woman to be liberated with her own body.
The phenomenon of salvation constitutes one of the basic teachings of all religious traditions. However, this phenomenon can sometimes apply to all people who believe in religion, and sometimes it can be limited to a certain category or even to a certain gender. As a matter of fact, it is possible to see that salvation is partly dedicated to men in terms of gender in Jainism. So much so that while there was no gender discrimination in the understanding of salvation in the Mahavira period, it was argued by the Digambaras in later periods that it was not possible for women to be liberated in their own body unless they were born as men in their later lives. The Svetambaras (White-clad), on the other hand, considered salvation possible for both sexes, but argued that women were inferior to men in terms of degree.
In Jainism, one’s attainment of moksha depends on living a life of strict asceticism in a monastery, like tirthankaras. However, this does not involve all Jainists. Because the Jainist social structure consists of monks and nuns living a monastic life, and women and men living a secular life. This means that salvation only applies to monks and nuns who live a monastic life. At this point, however, the Svetambaras consider salvation possible for both monks and nuns, while the Digambaras limit it only to monks.
Both Digambaras and Svetambaras put forward some reasons for whether a woman can achieve moksha or not. As a matter of fact, the Digambaras consider the three jewels/triratna, which are their basic belief, necessary for salvation; but they emphasize that this is not sufficient. In addition, they justify that all tirthankaras are male in terms of gender and reach moksha nakedly. However, it does not seem possible for nuns to live naked for some reasons. If they wear clothes, they will be dependent on an object according to the principle of aparigraha. Also, due to their special circumstances, nuns are unlikely to practice anxiety-free meditation. Finally, Digambaras justify that women do not fall into the seventh hell is the reason for their fail to reach at the highest heavenly place. The Svetambaras, who see the spiritual salvation of the nuns as possible, justify their opinions with that Marudevi, the mother of the first tirthankara Rishabha, was the first woman to be liberated, the nineteenth tirthankara Malli was a woman, Mahavira was married and had a daughter. In addition, they interpret Mahavira’s naked attainment of Nirvana historically. In this sense, the Svetambaras state that wearing simple clothes does not constitute an obstacle to salvation as long as it does not create a sense of ownership. Again, although they interpret women’s imperfect nature as a minor flaw, they do not see this situation as an obstacle for them to reach moksha. They also explain that there is no causal relationship between women’s not falling into the seventh hell and their inability to reach moksha, and they consider it sufficient for women to believe in the three jewels and fulfill their requirements for their salvation.
This article, after giving an overview of the perception of women in Indian society, examines the issue of women and salvation, which is the controversial subject of monastic life in Jainism, from the perspective of the two main Jainist sects, Digambaras and Svetambaras. The article is important in terms of identifying the reasons for both sects at the point of women’s salvation and showing that the principle of ahimsa has been violated by both groups. The purpose of this article is to reveal objectively how the issue of women’s salvation/moksha in Jainism is interpreted by Digambaras and Svetambaras.

Anahtar Kelimeler

History of Religions, Jainism, Woman, Monastery, Salvation

Kaynakça

• Arslan, Hammet. “Budizm’de Kadının Konumu”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/39 (2014), 147-179.
• Balbir, Nalini. “Gender and Religion: Gender and Jainism”. Encyclopedia of Religion. ed. Lindsay Jones. 5/3326- 3330. United States of America: Thomson Gale, 2. Edition, 2005.
• Balbir, Nalini. “Women and Jainism in India”. Women in Indian Religions. ed. Arvind Sharma. 70-107. New Delhi: Oxford University Press, 2002.
• Çakar, Ayşen Seymen. “Kadının İnsan Haklarından Bir Sapma Örneği: Hindistan’da Sati Geleneği”. TBB Dergisi (2015), 74-86.
• Deniz, Şeyma Nur. “Dünyadaki ve Hindu Toplumundaki Çocuk Evliliklerine Dair Bir İnceleme”. Edebali İslamiyat Dergisi 5/1 (Mayıs 2021), 27-45.
• Dundas, Paul. The Jains. London: Routledge, 2. Edition, 2002.
• Erdoğan, Emine. Hinduizm’in Kutsal Metinlerinden Manu Kanunnamesi (Manusmriti). Konya: Palet Yayınları, 2015.
• Fohr, Sherry E. Jainism: A Guide for the Perplexed. London: Bloomsbury, 2015.
• Fohr, Sherry E. “Restrictions and Protection: Female Jain Renouncers”. Studies in Jaina History and Culture Disputes and Dialogues. ed. Peter Flügel. 157-180. London: Routledge, 2006.
• Gaina Sutras Part I. trans. Hermann Jacobi. The Sacred Books of the East. ed. F. Max Müller. 22. In Fifty Volumes. Oxford: Clarendon Press, 1884.
• Gaina Sutras Part II. trans. Hermann Jacobi. The Sacred Books of the East. ed. F. Max Müller. 45. In Fifty Volumes. Oxford: Clarendon Press, 1895.
• Goldman, Robert P. “Foreword”. Gender and Salvation Jaina Debates on the Spiritual Liberation of Women. ed. Padmanabh S. Jaini. 7-24. Oxford: University of California Press, 1991.
• Jain, Vijay K. (ed.). Acharya Umasvami’s Tattvarthsutra with Hindi and English Translation. Dehradun: Vikalp Printer, 2011.
• Jaini, Padmanabh S. Gender and Salvation Jaina Debates on the Spiritual Liberation of Women. Oxford: University of California Press, 1991.
• Karataş, Hüsamettin. “Budizm’in Erken Döneminde Kadın”. The Journal of Academic Social Science 8/102 (Mart 2020), 233-247.
• King, Ursula. “World Religions, Women and Education”. Comparative Education 23/1 (1987), 55-56.
• Kutlutürk, Cemil. “Hint Dinleri Cina Dharma/Caynizm”. Dünya Dinleri. ed. Şinasi Gündüz. 216-222. İstanbul: MilelNihal Yayınları, 2019.
• Parshwanath, Prathibha - K. Ramachandra. “Socio-economic Status of Women in Jainism: Then and Now”. International Journal of Humanities and Social Science Research 3/9 (Eylül 2017), 10-14.
• Ramaswamy, Vijaya. Walking Naked Women, Society, Spirituality in South India. New Delhi: Indian Institute of Advanced Study Rashrapati Nivas, Shimla, 2. Edition, 2007.
• Reynell, Josephine. “Women and the Reproduction of the Jain Community”. The Assembly of Listeners Jains in Society. ed. Michael Carrithers - Caroline Humphrey. 41-65. Cambridge: Cambridge University Press, 1991.
• Sethi, Manisha. “Chastity and Desire: Representing Women in Jainism”. South Asian History and Culture 1/1 (December 2009), 42-59.
• Sethi, Manisha. Escaping the World Women Renouncers among Jains. New Delhi: Routledge, 2012.
• Susuz Aygül, Merve. Orta Çağ Sōtō Zen Budizminde Manastır Hayatı ve Dindarlık. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Tezokur, M. Hadi. Hinduizm ve Kadın. Ankara: Akademisyen Kitabevi, 2021.
• Tezokur, M. Hadi. “Manu Yasalarında Kadın”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/1 (2006), 83-107. The Laws of Manu. trans. Wendy Doniger - Brian K. Smith. London: Penguin Books, 1991.
• Vallely, Anne Marie. Women and the Ascetic Ideal in Jainism. Toronto: University of Toronto, Department of Anthropology, Doktora Tezi/Ph.D. Dissertation, 1999.
• Williams, R. “Before Mahavira”. The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland 1/2 (April 1966), 2-6.
• Yılmaz, Nuh. “Caynizm’de Ahlâk”. Ahlâk ve Din Disiplinlerarası Bir Yaklaşım. ed. Hasan Yerkazan. 341-383. Ankara: Sonçağ Akademi, 2021.
• Yitik, Ali İhsan. Doğu Dinleri. İstanbul: İSAM Yayınları, 2004.