MERSİN'DE SOMUT KÜLTÜREL MİRAS BİLİNCİ VE KORUMA ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 8, 156 - 177, 27.06.2020

Lale Yılmaz

Öz

Türkiye, birçok ülkeden daha fazla sayıda kültürel çeşitliliğe sahip ören yerlerine ve sit alanlarına sahiptir. Somut kültürel mirası oluşturan sit alanları ve ören yerleri güncel yerleşmelerle bir arada varlığını sürdürmektedir. Son yıllarda tarihi eserlere ve alanlara yönelik ilgi ve merak, koruma konusunu da beraberinde getirmektedir. Tarihi eserleri, yapıları ve kalıntıları korumayla ilgili yasaların yürürlüğe girmesi, Türkiye’de Avrupa ülkelerinden daha geç dönemlerde gerçekleştirilmiştir. Ancak son yıllarda yapılan çalışmalarla birlikte tüm ülkede tarihsel değer taşıyan mimari yapıların korunması, tanıtılması ve yeni işlevler kazandırılması söz konusudur.

Mersin, kentsel ve kırsal alanda çok sayıda ören yeri ve sit alanının mevcut olduğu bir Doğu Akdeniz kentidir. Çalışmada Mersin ilinde kent merkezi ile kırsal kesimdeki tarihi kalıntılara ait olan ve günümüzde devşirme (spoli) malzeme biçiminde kullanılan veya “benimsenen” mimari öğeler konu alınmıştır. Ayrıca geçmişte ve günümüzde gerçekleşen tahribat durumu araştırılmıştır. Çağdaş Mersin kentinde tarihi buluntulara yaklaşımın ve koruma üzerine yaşanan sorunların belirlenmesi amaçlanmış, çözüm önerileri sunulmuştur. Nitel araştırma yöntemlerinden keşifçi araştırmanın yoluyla gerçekleştirilen çalışmada gözlem ve görüşme yoluyla veri toplanmıştır. Mersin merkez ve kırsal yerleşmelerde mimari parçaların yeniden kullanım alanları bulduğu alanlar belirlenerek fotoğrafla belgelenmiş, gözlem sürecinde ilgili kişilerin görüşleri alınmıştır.

Mersin’de farklı yerleşmelerde tarihi mimari parçaların devşirme olarak benimsendiği ancak bu eserlerin kültürel miras bakımından değer bilincinin yeteri kadar yerleşmediği anlaşılmaktır. Bu konuda halka yönelik eğitim projelerinin gerçekleştirilmesi ve sürdürülmesinin yararlı olabileceği açıktır.

Anahtar Kelimeler

UNESCO, somut kültürel miras, , mimari, , koruma

Kaynakça

• Akkuş, Z. - Efe, T. 2014, “Tarı̇hsel ve Kültürel Çevrenı̇n Korunması Bakımından Türkı̇ye ve İtalya’dakı̇ Kolluğun Görev ve Yetkı̇lerı̇”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 5, 2, 313-365.
• Albayrak, M. 1995, “Osmanlı-Alman İlişkilerinin Gelişimi ve Bağdat Demiryollarının Yapımı”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 6, 1-38.
• Boniface, P., Fowler, P. J. 1993, Heritage and Tourism in the Global Village, Routledge, New York.
• Cezar, M. 1971, Sanatta Batıya Açılış ve Osman Hamdi, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul.
• Dedehayır, H. 2010, Yerelden Ulusala, Ulusaldan Evrensele Koruma Bilincinin Gelişim Süreci, ÇEKÜL Vakfı, İstanbul.
• Develi, Ş. 2008, Dünden Bugüne Mersin: 1836-2008, 4. Baskı, Mersin Büyükşehir Belediyesi Yayını, Mersin.
• Erman, E. 2019, “Defineciler Mersin’de Adamkayaları Parçalıyor”, https://arkeofili.com/defineciler-mersinde-adamkayalari-parcaliyor/, Erişim Tarihi: 12.04.2020.
• Güçhan, N. Ş. - Kurul, E. 2009, “A history of the development of conservation measures in Turkey: from the mid 19th century until 2004”, METU Journal of Faculty of Architecture, 26, 2, 19-44.
• Güvenç, B. 2019, Kültürün ABC’si, YKY, İstanbul. Işık, C. - Turan, N., Özdemir, M., Subaşı, İ., Çanga, M., Akça, E., Kösekul, Y., Ergürer, N., Tekerek, A. 2003, Yitik Miras’ın Dönüş Öyküsü, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• İrkin, Ö. M. 2010, Kültür Varlığı Kaçakçılığının Önlenmesinde Eğitim Faaliyetleri, Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi, Ankara.
• Karaduman, H. 2007, Türkiye’de Eski Eser Kaçakçılığı, ICOM Türkiye Milli Komitesi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Karaduman, H. 1999, “Eski Eser Kaçakçılığı” 1998 Yılı Anadolu Müzesi Konferansları. T. C. Kültür Bakanlığı, Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Ankara, 5-58.
• Merzeci, A. M. 2003, “Hagios Georgios Kilisesi”, İçel Sanat Kulübü Bülteni, Mersin, http://www.yumuktepe.com/hagios-georgios-kilisesi-ali-murat-merzeci, Erişim Tarihi: 13.04.2020.
• Mumcu, A. 1971, “Eski Eserler Hukuku ve Türkiye”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 28, 1, 41-76, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/637685, Erişim: 12.04.2020.
• Özdemir Dağıstan, M.Z. 2005, “Türkiye’de Kültürel Mirasın Korunmasına Kısa Bir Bakış”, Planlama, 31, 20-25.
• Özgenel, L. 2008, A Tale Of Two Cities: In Search For Ancient Pompeii and Herculaneum. METU Journal of Faculty of Architecture, 25, 1, 1-25.
• Özüşen, B., Beceren, E. 2019, “Kültür Varlıklarının Kaçakçılığı ve Arkeolojik Tahribat”, Cedrus, VII, 607-625.
• Richards, G. 2018, Cultural tourism: A Review Of Recent Research And Trends, Journal of Hospitality and Tourism Management, 36, 12-21.
• Timothy, D.J.- Nyaupane, G. P. 2009, Cultural Heritage and Tourism in the Developing World: A Regional Perspective, Routledge, New York.
• Timothy, D. J. - Boyd, S. W. 2006, “Heritage Tourism in the 21st Century: Valued Traditions and New Perspectives”, Journal of Heritage Tourism, 1, 1, 1-16.
• Tunçer, M. 2018, “Kültürel Miras Olarak Değerlendirilen Türkiye ve Avrupa Kentleri”, psikeart, 59, 60-65.
• Tunçer, M. 2017, Dünden Bugüne Kültürel Miras ve Koruma, Gazi Kitabevi: Ankara.
• Ülkü, C. 2004, “Mersin Mersin”, Sırtı Dağ, Yüzü Deniz: Mersin, Haz. F. Özdem, YKY, İstanbul, 191-211.
• Vecco, M. 2010, “A Definition of Cultural Heritage”, Journal of Cultural Heritage, 11, 321-324.
• Yılmaz, Y. 2015, Anadolu’nun Gözyaşları, YEM Yayınları, İstanbul.
• İnternet Kaynakları
• Büyükşehir Belediyesi Kanunu, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5216.pdf, Erişim Tarihi: 17.03.2020.
• Culture, Cambridge Dictionary, https://dictionary.cambridge.org/tr/s%C3%B6zl%C3%BCk/temel-ingiliz-ingilizcesi/culture, 14.04.2020.
• ÇEKÜL, www.cekulvakfi.org.tr, Erişim Tarihi: 15.03.2020.
• Dünya Mirası, http://www.unesco.org.tr/Home/Page/149?slug=UNESCO-Dünya-Mirası Erişim: 15.03.2020.
• Dünya Mirası Listesinde Türkiye, http://www.icomos.org.tr/?Sayfa=Dunyamirasilistesindeturkiye&dil=tr, 20.04.2020.
• Köy Okullarında Arkeoloji Dersleri, http://kaam.mersin.edu.tr/page9.html, Erişim Tarihi: 15.04.2020.
• Kültür, TDK Türkçe Sözlük, https://sozluk.gov.tr/, Erişim Tarihi: 14.04.2020.
• Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2863.pdf, Erişim Tarihi: 17.03.2020.
• Mersin’de İş Makinesiyle Kaçak Kazı, https://www.hurriyet.com.tr/gundem/mersinde-is-makinesi-ile-kacak-kazi-41493979, Erişim Tarihi: 14.04.2020.
• Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention, WHC 08/01. 2008, http://whc.unesco.org/archive/opguide08-en.pdf, Erişim Tarihi: 15.03.2020.
• Somut Olmayan Kültürel Miras İhtisas Komitesi, http://www.unesco.org.tr/Pages/52/19/Somut-Olmayan-Kültürel-Miras-İhtisas-Komitesi Erişim Tarihi: 15.03.2020.
• Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi, 2003, https://ich.unesco.org/doc/src/00009-TR-PDF.pdf, Erişim Tarihi: 15.03.2020.
• TAY Projesi, www.tayproject.org, Erişim Tarihi: 19.04.2020.
• Tourism and Culture, https://www.unwto.org/tourism-and-culture, Erişim Tarihi: 05.03.2020.
• Türkiye Dünya Mirası Geçisi Listesi, http://www.icomos.org.tr/?Sayfa=Turkiyedunyamirasigecicilistesi&dil=tr, 20.04.2020.
• UNESCO Dünya Mirası Listesine Giren Mersin’deki Kültür Varlıkları, https://mersin.ktb.gov.tr/TR-73385/unesco-dunya-mirasi-gecici-listesine-giren-mersinde-ki-.html, Erişim Tarihi: 20.04.2020.
• What is Intangible Heritage?, https://ich.unesco.org/en/what-is-intangible-heritage-00003, Erişim Tarihi: 15.03.2020.
• World Heritage Information Kit, UNESCO. 2008, http://whc.unesco.org/uploads/activities/documents/activity-567-1.pdf, Erişim Tarihi: 16.03.2020.