TRALLEIS HAMAM-GYMNASION LATRINASI'NDAN BİR GRUP KORINTH PLASTER BAŞLIĞI

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 8, 51 - 74, 27.06.2020

Aydın Erön

Öz

Tralleis antik kentinde 2006-2008 yılları arasında gerçekleştirilen kazı çalışmaları sırasında Hamam-Gymnasion yapı kompleksinin içerisinde bir latrina yapısı açığa çıkarılmıştır. Latrina, palaestranın kuzeyinde, sütunlu caddeye açılan propylon batısında, basilica thermarum bölümünün ise doğusunda yer almaktadır. Anıtsal boyutlardaki yapının kazısı üç yıl sürmüştür. Yapı, peristil planlı latrinalar grubu içerisine girmektedir. Latrinanın inşa ve kullanım evrelerinin saptanmasında bezemeli mimari parçalar oldukça önemlidir. Yapıda gerçekleştirilen kazı çalışmaları sırasında çok sayıda bezemeli mimari parça ortaya çıkarılmıştır. Çalışma içerisinde incelenen bir grup Korinth plaster başlık parçası da söz konusu çalışmalar sırasında bulunmuştur. Plaster başlık parçalarının önemli bir bölümü latrina kananlizasyon kanalları içerisinde ele geçirilmiştir. Latrina’da gerçekleştirilen kazı çalışmaları sırasında bir yazıt bulunamamıştır. Bu nedenle yapının tarihinin tespitinde bezemeli mimari parçalar önemli bir yer tutmaktadır. Çalışma içerisinde incelenen plaster başlık parçalarının işçilik olarak benzerleri genel olarak Hadrianus ile Antoninus Pius dönemlerine tarihlendirilen yapılarda karşımıza çıkmaktadır. MS II. yüzyıl içerisinde, Batı Anadolu’da imar faaliyetlerinin sayısındaki artış dikkat çekicidir. Özellikle Hadrianus Dönemi bu açıdan oldukça özeldir. Söz konusu dönem ile başlayan imar faaliyetlerinin Antoninus Pius Dönemi’nde de devam ettiği anlaşılmaktadır. Tralleis Hamam-Gymnasion yapı kompleksi latrinasının Geç Hadrianus-Erken Antoninus Pius dönemlerinde inşa edildiği düşünülmektedir. Çalışma içerisinde incelenen plaster başlık parçalarının bezeme özellikleri de bu tarih önerisini destekler niteliktedir.

Anahtar Kelimeler

Tralleis, Hamam-Gymnasion, Latrina, Plaster Başlık, Hadrianus, Antoninus Pius

Kaynakça

• Alzinger, W. 1970, “Ephesos B”, RE Suppl. 12, 1970, 1588-1704.
• AJA, American Journal of Archaeology. The Journal of the Archaeological Institute of America
• Akkan, Y. - Öztürk, N. - Karaosmanoğlu, M. 2019, “2017 Yılı Tralleis Antik Kenti Kazı ve Restorasyon Çalışmaları, 40. KST 3, Ankara, 173-184.
• AM, Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts, Athenische Abteilung
• BABesch, Bulletin antieke beschaving. Annual Papers on Classical Archaeology
• BARIntSer, British Archaeological Reports (International Series)
• BCH, Bulletin de correspondance hellénique
• Boatwright, M. T. 2000, Hadrian and the Cities of the Roman Empire, New Jersey.
• Boulanger, A. 1914, “Note sur les fouilles exécutées à Aphrodisias en 1913”, CRAI 58-1, 46-53.
• CRAI, Comptes rendus des séances de l’Académie des inscriptions et belles-lettres [Paris]
• Dillon, S. 1997, “Figured Pilaster Capitals from Aphrodisias” AJA 101/4, 731-769.
• Dinç, R. 1998, “Tralleis Kazısı (1996)”, XIX. KST 2, Ankara, 205-236.
• Dinç, R. - Özkan, H. - Takaoğlu, T. 2000, “Tralleis Kazı Çalışmaları. 1997-1998”, Arkeoloji ve Sanat 95, 2-14.
• Dinç, R. 2003, Tralleis Rehberi/Guide, İstanbul.
• Dinç, R. - Dede, E. 2003, “Tralleis (2000) Kazı Raporu”, 24. KST 1, Ankara, 405-418.
• Dinç, R. - Dede, E. 2004, “Tralleis 2002 Yılı Kazı ve Restorasyon Çalışmaları”, 25. KST 1, Ankara, 339-354.
• Edhem Bey, 1904, “Fouilles de Tralles (1902-1903)”, BCH 28, 54-92.
• Farrington, A. 1995, The Roman Baths of Lycia, An Architectural Study/Likya’daki Roma Hamamları Mimari Araştırmaları, Exeter.
• Fellows, C. 1841, An Account of Discoveries in Lycia, Being A Journal Kept During A Second Excursion in Asia Minor, London.
• FiE, Forschungen in Ephesos
• Foss, C. 1979, Ephesus after Antiquity: A late antique, Byzantine and Turkish City, Cambridge.
• Gülbay, O. 2003a, Eskiçağ’da Tuvalet Kültürü, İstanbul.
• Gülbay, O. 2003b, Batı Anadolu ve Metropolis Hamam-Gymnasium Örneğinde Latrinalar, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı.
• Gülbay, O. 2006, “Western Anatolian Public Latrines”, G. Wiplinger (ed.), Cura Aquarum in Ephesus, Proceedings of the Twelfth International Congress on the History of Water Management and Hydraulic Engineering in the Mediterranean Region, Ephesus/Selçuk, Turkey, October 2-10, 2004, BABesch Supplemets 12/2, 461-466.
• Gülbay, O. 2009, Anadolu’da İmparator Hadrianus Dönemi İmar Faaliyetleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı.
• Heilmeyer, W. D. 1970, Korintische Normalkapitelle: Studien zur Geschichte der Römischen Architekturdekoration, Heidelberg.
• Hist. Aug. Pius, The Scriptores Historie Augustae, Çev. D. Magie, London, 1991.
• Humann, C. - Doerpfeld, W. 1893, “Ausgrabungen in Tralles”, AM XVIII, 395-413.
• IstMitt, Istanbuler Mitteilungen
• IstMitt-BH, Istanbuler Mitteilungen. Beiheft
• Karaosmanoğlu, M. 1987, Anadolu Mimari Bezekleri III. Roma Çağı Yumurta Dizisi, Yayınlanmış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı.
• Keil, J. 1929, “XIII. Vorläufiger Bericht über die Ausgrabungen in Ephesos”, Öjh 24, 5-68.
• Knibbe, D. 1978, “Ephesos-nicht nur die Stadt der Artemis: Die ‘Anderen’ Ephesischen Götter”, S. Şahin - E. Schwertheim - J. Wagner (eds.), Studien zur Religion und Kultur Kleinasiens, Volume 2, 489-503.
• Koyuncu, C. 2017, “Scriptores Historiae Augustae: Roma İmparatoru Antoninus Pius’un Çevirisi”, Archivum Anatolicum-Anadolu Arşivleri 11/1, 111-128.
• KST, Kazı Sonuçları Toplantısı
• La Torre, M. - Steskal, M. 2012, “Das Vediusgymnasium in Ephesos, Ein kaiserzeitlicher Bad-Gymnasium-Komplex”, R. Kreiner - W. Letzner (eds.), SPA. Sanitas Per Aquam, Tagungsband des Internationalen Frontinus-Symposiums zur Technik- und Kulturgeschichte der antiken Thermen, Aachen, 18.-22. März 2009, BABesch Supplements 21, 283-288.
• Magie, D. 1950, Roman Rule in Asia Minor: to the End of the Third Century After Christ, New Jersey.
• Mansel, A. M. 1963, Die Ruinen von Side, Berlin.
• Miltner, F. 1955, “XX. Vorläufiger Bericht über die Ausgrabungen in Ephesos”, Öjh 42, 23-60.
• Neudecker, R. 1994, Die Pracht der Latrine: Zum Wandel öffentlicher Bedürfnisanstalten in der kaiserzeitlichen Stadt, München.
• Öjh, Jahreshefte Des Österreichischen Archäologischen Institutes In Wien
• Plattner, G. A. 2008, “Bauornamentik”, Das Vediusgymnasium in Ephesos, Archäologie und Baubefund, FiE XIV/1, Wien, 275-282.
• Pülz, S. 1989, Untersuchungen zur kaiserzeitlichen Bauornamentik von Didyma, IstMitt-BH 35, Tübingen.
• Radt, W. 2002, Pergamon: Antik Bir Kentin Tarihi ve Yapıları, Çev. S. Tammer, İstanbul.
• RE, Pauly-Wissowa, Real-Encyclopädie der klassischen Altertumswissenschaft (1893– )
• Rohmann, J. 1995, “Einige Bemerkungen zum Ursprung des feingezahnten Akanthus” IstMitt 45, 109-121.
• Steskal, M. 2008, “The Bath-Gymnasium Complex of Vedius in Ephesus”, BARIntSer 1739, 557-562.
• Steskal, M. 2011,“Erken Bizans Döneminde Ephesos’ta Yıkanma ve Hamam Mimarisi”, F. Daim - S. Ladstätter (eds.), Bizans Döneminde Ephesos, İstanbul, 77-94.
• Steskal, M. 2015, “Römische Thermen und griecische Gymnasien: Ephesos und Milet im Spiegel ihrer Bad-Gymnasien”, P. Scholz - D. Wiegandt (eds.), Das Kaiserzeitliche Gymnasion, Germany, 223-244.
• Steskal, M. - La Torre, M. 2002, “Das Vediusgymnasium in Ephesos, Die Geschichte der archäologischen Erforschung des Vediusgymnasiums und Seines Umfeldes, Bericht der Bauforschung 2000 am Vediusgymnasium”, Öjh 70, 221-244.
• Steskal, M. - La Torre, M. 2008, Das Vediusgymnasium in Ephesos, Archäologie und Baubefund, FiE XIV/1, Wien.
• Strabon, Antik Anadolu Coğrafyası (Geographika: XII, XIII, XIV), Çev. A. Pekman, İstanbul, 2000.
• Strocka, V. M. 1988, “Wechselwirkungen der stadrömischen und kleinasiatischen Architektur unter Trajan und Hadrian”, IstMitt 38, 291-307.
• Syme, R. 1988, “Journeys of Hadrian”, ZPE 73, 159-170.
• Topaloğlu, A. 2010, Tralleis Latrinası Işığında Antik Dönemde Latrinalar ve Tralleis Latrinasının 3D Modellemesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı.
• Vandeput, L. 1997, The Architectural Decoration in Roman Asia Minor. Sagalassos: a Case Study, Leuven.
• Yaylalı, A. 2008, “2006 Yılı Tralleis Antik Kenti Kazı ve Restorasyon Çalışmaları”, 29. KST 1, Ankara, 555-576.
• Yaylalı, A. 2009, “2007 Yılı Tralleis Antik Kenti Kazı Çalışmaları”, 30. KST 3, Ankara, 17-40.
• Yaylalı, A. 2010, “2008 Yılı Tralleis Antik Kenti Kazı ve Restorasyon Çalışmaları”, 31. KST 2, Ankara, 375-386.
• Yegül, F. K. 1986, The Bath-Gymnasium Complex at Sardis, Cambridge.
• Yegül, F. 1992, Baths and Bathing in Classical Antiquity, New York.
• Yener, E. - Saraçoğlu, A. 2014, “2012 Yılı Tralleis Kurtarma Kazıları”, 35. KST 2, Muğla, 52-61.
• Yener, E. - Saraçoğlu, A. - Civelek, A. - Gülçin, Y. - Aydın, O. - Atıcı, Ş. - Tokgöz, M. N. 2014, “2013 Yılı Tralleis Kazıları”, 36. KST 1, Ankara, 425-440.
• ZPE, Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik