İSTANBUL ARKEOLOJİ MÜZELERİ’NDE YER ALAN HİNDİSTAN PERSONİFİKASYONLU BİR TABAĞIN İKONOGRAFİK DEĞERLENDİRMESİ

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 11, 321 - 334, 26.12.2021

Berna Yıldırım Ateş

https://doi.org/10.48122/amisos.1030100

Öz

Bu çalışmada, Çanakkale’nin Lapseki ilçesinde bulunan ve kilise hazinesi’ ne ait bir gümüş tabağın üzerinde yer alan personifikasyon tasvirinin farklılaşan yönleri üzerine durulmuştur. Konusu itibariyle geniş bir yelpazeye sahip olan bu eserde “Hindistan’ın” kişiselleştirildiği görülür. M.S. 6. yüzyıla tarihlendirilen eser antik çağın uzun zamandır bilinen görsel temsillerinin gecikmiş bir görünümünü sunmaktadır. Personifikasyon olgusunun daha iyi anlaşılabilmesi için öncelikle kavramın Antik Çağ’daki Hindistan algısı açıklanmıştır. Bu algının, belirli bir ideolojiyi ve felsefeyi aktarma amacıyla seçilen kavramların temelini oluşturduğu gözlemlenmiştir. Dönemin sosyo-kültürel yapısını, toplumun bakış açısını, önem verdikleri değerleri ve dini inançları karşılayan algı temsil ettiği kavramla uyumlu bir şekilde gelişmiştir. Bu bilgiler ışığında, Lapseki Hazinesi’ne ait gümüş tabakta yer alan Hindistan personifikasyonu belirli bir amaç doğrultusunda kullanılmıştır. Dolayısıyla, esere bakan kişiye felsefik ve/veya ideolojik bir mesajın verilmesi amaçlanmıştır. Hindistan’ın Roma’nın bir parçası olduğu fikri gizli bir mesajla tabakta örtük bir biçim olarak karşımıza çıkmaktadır. Askeri fetih ilkesi kadın figürü dışında, boyun eğme jestleriyle eğilmiş yetişkin erkeklerin mevcudiyetiyle de vurgulanmıştır. Bunun yanı sıra, Afrika ile Hindistan'ı ilişkilendiren unsurlarda yer almaktadır. Bağlantılı bir bölge olarak alt kıta ile aynı coğrafi birim içinde düşünülmesi ise şaşırtıcı bir durum değildir. Hindistan ve Afrika'nın sözde karıştırılmasından veya birleştirilmesinden bir sonuç çıkartıldığında, bu durumun bir yanılgıdan ziyade bilinmeyeni bilinenden hareketle açıklama amacını taşır. Ayrıca kiliseye maddi değeri yüksek olduğu için sunulduğu ve/veya hediye edildiği düşünülen bu eserin kilisede bir paten olarak kullanıp kullanmadığı sorusunun cevabını verebilmek oldukça zordur.

Anahtar Kelimeler

Personifikasyon, Lapseki Hazinesi, Geç Antik Çağ, Hindistan, Roma, Gümüş Tabak, İstanbul Arkeoloji Müzeleri

Kaynakça

• Referans1 Acara Eser, M. 2020, “Bizans Maden Sanatı: Dini Törenlerde Kullanılan (Liturjik) Eşyalar”, Bilgin Kültür Sanat, Ankara.
• Referans2 Breckenridge, J. D. 1979, “Portraiture”, Age of Spirituality: Late Antique and Early Christian Art, Third to Seventh Century, (Ed. K. Weitzmann), The Metropolitan Museum Of Art, Princeton University Press, New York, 2-54.
• Referans3 Coomaraswamy, A. K. 1971, “Yaksas”, Munshiram Manoharlal, New Delhi.
• Referans4 Dodson, J. R. 2008, “The "Powers" of Personification”, Walter de Gruyter, Berlin.
• Referans5 Carandini, A., Ricci, A. and De Vos, M. 1982, “Filosofiana, The Villa of Piazza Armerina: The Image of a Roman Aristocrat at The Time of Constantine”, Flaccovio, Palermo.
• Referans6 Czuma, S. J. and Morris R. 1985, “Kushan Sculpture: Images from Early India”, Cleveland Museum of Art, Cleveland.
• Referans7 Erim, K. T. 1982, “A New Relief Showing Claudius and Britannia from Aphrodisias”, Britannia, Vol. 13, Society for the Promotion of Roman Studies, London, 277-281.
• Referans8 Graeven, H. 1900, “Darstellungen Der Inder In Antiken Kunstwerken”, Jahrbuch des Kaiserlich Deutschen Archäologischen Instituts, Band XV, Georg Reimer, Berlin.
• Referans9 Henig, M. 1986, “Britannia”, Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae III, Artemis, Zürich, 167-169.
• Referans10 Huntington, S. L. 1985, “The Art of Ancient India: Buddhist, Hindu, Jain”, Weatherhill, New York.
• Referans11 Kaufmann-Heinimann, A. 2003, “Decannalienplatte des Constans”, Der Spätrömische Silberschatz Von Kaiseraugst: Die Neuen Funde: Silber im Spannungsfeld von Geschichte, Politik, und Gesellschaft Der Spätantike, (Ed. Guggisberg, M. A.), Forschungen In August 34, Römerstadt Augusta Raurica, Bern, 117-164.
• Referans12 Le Glay, M. 1981, “Africa”, Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae I, Artemis, Zürich, 250-255.
• Referans13 Mayerson, P. 1993, “A Confusion of Indias: Asian India and African India in The Byzantine Sources”, JAOS 113, 169-174.
• Referans14 Melion, W. S. and Ramakers, B. 2016, “Personification: Embodying Meaning and Emotion”, Brill, Leiden.
• Referans15 Parker, G. 2008, “The making of Roman India”, Cambridge University Press, Cambridge.
• Referans16 Peirce, H. and Tyler, R. 1934, “L’Art Byzantin”, Librairie de France, 110, Germain, Paris.
• Referans17 Rice, D. T. 1959, “Kunst aus Byzanz”, Hirmer Verlag, Germany.
• Referans18 Rice, D. T. 1968, “Byzantine Art”, Penguin Books, U.K.
• Referans19 Stafford, E. 2000, “Worshipping Virtues :Personification and Divine in Ancient Greece”, The Classical Press of Wales, Swansea.
• Referans20 Stafford, E. and Herrin J. 2005, “Personification in the Greek World: From Antiquity to Byzantium”, London.
• Referans21 Van Den Broek, R. 1972, “The Myth of The Phoenix, According to Classical and Early Christian Traditions”, Brill, Leiden.
• Referans22 Vollkommer, R. 1997, “Phoinix III”, Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae VIII, Artemis, Zürich.
• Referans23 Vryonis, S. 1967, “Byzantium and Europe”, Harcourt, Brace & World, Inc., London.
• Referans24 Yıldırım-Ateş, B. 2021, “İstanbul Arkeoloji Müzelerinde Bulunan Bizans Dönemi Litürjik Eserler”, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi ABD, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Eskişehir.
• Referans25 Yılmaz, C. A. 2016, “Büyük İskender Hindistan’da”, The Journal of Academic Social Science Studies, 501-517.
• Referans26 Whittaker, C. R. 2004, “Rome and Its Frontiers: The Dynamics of Empire”, Routledge.