MANCINIK VE TÜRKİYE SELÇUKLULARINDA MANCINIK KULLANIMI

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: Prof. Dr. Ergin AYAN'A ARMAĞAN Özel Sayı, 105 - 137, 31.07.2024

Filiz Akçay

https://doi.org/10.48122/amisos.1476382

Öz

Orta Çağ’ın ünü günümüze ulaşan güçlü surlarının yıkılmasında en etkili yöntem hiç kuşkusuz silâh gücüydü.
Geçmişi antik çağlara dayanan mancınıklar, büyük taşlarla surları tahrip etmek veya düşmana ok atmak, neft ile
düşman ordugâhlarını yakmak gibi çeşitli amaçlar için kullanılırdı. Orta Çağ’da düşmanlardan korunmak için
güçlü surların arkasına gizlenmek yapılan en yaygın savunma şekli idi. Yıkılması nerede ise imkânsız olan bu
güçlü surları etkisiz hale getirmek için kullanılan yegâne alet ise mancınık idi. Kuşatma sırasında kalelerin dışına
yerleştirilen mancınıklardan yağdırılan gülleler kalelere doğru yoğun şekilde atılmakta idi. Mancınıklardan atılan
silahlar o kadar yoğun olmaktaydı ki, bu faaliyet sırasında müstahkem yerin savunucuları, burçlara bile
yaklaşamamaktaydılar. Bu arada, nakkâblar surları delme, lağımcılar da yer altından tünel açma faaliyetiyle
meşgul olmaktaydılar. Sipahilerin bir kısmı da baltalar, nacaklar ve koçbaşlarıyla sur kapısını kırmaya, diğer kısmı
da merdivenler ve ucunda demirden çengeller bulunan urganlarla kale burçlarına çıkmaya çalışmaktaydılar. Hangi
faaliyet sonuç vermişse, oradan surların içine girilmekteydi. Surların içine girilmesi, genellikle müstahkem yer
savunucularının savaşma azimlerini ve cesaretlerini kırmakta ve onların teslim olmalarını kolaylaştırmaktaydı.
Bundan sonra yüz yüze yapılan çarpışmalarla son direniş noktaları da bertaraf edilip, müstahkem yere tamamen
hâkim olunmaktaydı. Türkiye Selçukluları Devleti, Moğol istilasına uğrayıp aniden çöküşe geçene kadar Orta
Çağ’ın güçlü devletlerinden biri idi. Bu nedenle dönemin politikası gereği toprak elde etme yarışında üstünlük
sağlamak için izlediği fetih siyasetinde devrin güçlü silahlarını etkili şekilde kullanmıştır. Türkiye Selçukluları,
silâh güçlerini etkin kullandıkları kuşatmalarda genellikle çepeçevre sardıkları müstahkem yeri önce yağmur gibi
yağdırdıkları oklar ve mancınıklardan atılan güllelerle baskı altına almaktaydılar. Anadolu’ya geldikten sonra
mancınık kullanımını zamanla geliştiren Türkiye Selçuklularının mancınık gibi aletleri kullanarak başlattıkları kuşatmaların çoğundan başarı elde ederek ayrılmasından, Selçuklularının devrin önemli silahı olan mancınık vb.
silahları kullanma konusunda ne kadar mahir olduklarını anlamak mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Mancınık, Kale, Kuşatma, Türkiye Selçukluları, Orta Çağ

CATAPULT AND THE USE OF CATAPULT IN TURKISH SELJUKS

Öz

The most effective method in demolishing the strong walls of the Middle Ages, whose fame has survived to this day, was undoubtedly the force of arms. Dating back to ancient times, catapults were used for various purposes such as destroying the walls with large stones, shooting arrows at the enemy, and burning enemy camps with naphtha. In the Middle Ages, hiding behind strong walls to protect from enemies was the most common form of defense. The only tool used to neutralize these powerful walls, which were almost impossible to destroy, was the catapult. During the siege, cannonballs rained down from catapults placed outside the castles were intensely thrown towards the castles. The weapons fired from the catapults were so intense that the defenders of the fortified area could not even approach the bastions during this activity. Meanwhile, the painters were busy drilling the walls and the sewers werebusy digging underground tunnels. Some of the sipahis were trying to break the city gate with axes, hatchets and battering rams, while others were trying to climb the castle towers with ladders and ropes with
iron hooks at the end. Whatever activity yielded results, one could enter the walls from there. Entering the walls generally broke the fortified defenders' determination and courage to fight and made it easier for them to surrender.
After this, the last points of resistance were eliminated through face-to-face combat and the fortified area was completely dominated. The Turkish Seljuk State was one of the powerful states of the Middle Ages until it was invaded by the Mongols and suddenly collapsed. For this reason, in accordance with the policy of the period, he effectively used weapons, which were among the powerful weapons of the period, in the policy of conquest he pursued in order to gain superiority in the race to acquire land. In the sieges in which they used their armed forces effectively, the Turkish Seljuks generally surrounded the fortified areas and first suppressed them with arrows that rained down like rain and with cannonballs fired from catapults. The Turkish Seljuk, who developed these uses over time, achieved success in most of the sieges they started using tools such as catapults, and the Seljuks used catapults, etc., which were the important weapons of the period. It is possible to understand how skilled they are in using weapons.

Anahtar Kelimeler

Catapult, Castle, Siege, Turkish Seljuks, Midle Ages.

Kaynakça

• Abû’l-Farac. 1999, Abû’l-Farac Tarihi, Çev. Ömer Rıza Doğrul, Ankara.
• Abû’l-Farac. 1950, Abû’l-Farac Tarihi, Çev. Ömer Rıza Doğrul, Ankara.
• Ahmed bin Mahmûd. 1977, Selçuk-Name, I, Çev. Erdoğan Merçil, İstanbul.
• Aknerli Grigor. 1954, Moğol Tarihi, Çev. Hrand D. Andreasyan, İstanbul.
• Akropolites. G. 2007, The History, Trans. Macrides, New York.
• Anna Komnena. 1996, Alexiad, Malazgird’in Sonrası, Çev. Bilge Umar, İstanbul. Ayan, E. 2018, “Moğolların Ortadoğu’daki İlk Noyanı Cormagun”, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 13/2, 179-196.
• Altan, E. 2008, “Anadolu’da Haçlılara Karşı Savaş”, Tarih Dergisi, 47, 75-104.
• Anonim. 2013, Haçlı Tarihi, Çev. Ergin Ayan, İstanbul.
• Anonim. 2014, Tarîh-i Âl-i Selçuk (Selçuknâme), Çev. Halil İbrahim Gök, Fahrettin Coşguner, Ankara.
• Aguilers, R. 2019, Haçlılar Kudüs’te, Çev. S. Genç, İstanbul.
• Aksarayî. 1943, Selçuklu Devletleri Tarihi, Aksaraylı Kerimeddin Mahmûd’un Müsameret-al Ahyar Adlı Farsça Tarihinin Tercümesi, Çev. M. Nuri Gençosman, Ankara.
• Aksarayî. 2000, Müsmeretü’l-Ahbar, Çev. Mürsel Öztürk, Ankara.
• Bakır, A. 2008, Orta Çağ Tarih ve Medeniyetine Dair Çeviriler II, Ankara.
• Bondârî. 1943, Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi, Çev. Kıvameddin Burslan, İstanbul.
• Bozkurt, N. 2003, “Mancınık”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 27, Ankara, 564 567.
• Câhiz. 1988, Hilâfet Ordusunun Menkıbeleri ve Türklerin Faziletleri, Çev. R. Şeşen, Ankara.
• Chamich. 1827, M. History of Armania, 2, Trans. J. Avdall, Calcutta.
• Demir, N. 2005, Danişmend Gâzî Destanı, Niksar.
• Demirkent, I. 2014, Türkiye Selçuklu Hükümdârı Sultân I. Kılıç Arslan, Ankara.
• Derry, T. K. - I. Williams T. 1961, A Short History of Technology from the Earliest Times to A.D. 1900, New York.