Tip 2 Diyabetli Bireylerin Hastalık Yönetiminde Karşılaştıkları Engellerin Değerlendirilmesi

Yıl 2021, , 514 - 533, 30.09.2021

Şuheda Üstündağ , Nuray Dayapoğlu

https://doi.org/10.46237/amusbfd.918810

Cited By: 3

Öz

Amaç: Araştırma Tip 2 diyabet hastalarının hastalık yönetiminde karşılaştıkları engelleri ve bu engelleri etkileyen faktörleri değerlendirmek amacıyla yapılmıştır.
Yöntem: Tanımlayıcı türde yapılan bu araştırmanın verileri, Atatürk Üniversitesi Sağlık Araştırma ve Uygulama Merkezinin Endokrinoloji klinik ve polikliniğinde, araştırma kriterlerine uyan 120 Tip 2 diyabet hastasından elde edilmiştir. Verilerin toplanmasında Hasta Tanıtıcı Formu ve Diyabette Engeller Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizi bilgisayar ortamında SPSS 22.00 istatistik paket programı ile yapılmıştır.
Bulgular: Çalışmaya alınan hastaların Diyabette Engeller Ölçeği alt boyutlarından aldıkları puan ortalamaları incelendiğinde; en yüksek puan ortalamasının 9.55±4.53 puan ile Diyabette Başa Çıkma Engelleri alt boyutuna, en düşük puan ortalamasının ise -1.76±6.13 puan ile İlaç Kullanım Engelleri alt boyutuna ait olduğu bulunmuştur. Hastaların cinsiyeti, yaşı, medeni durumu, eğitim durumu ve ekonomik durumu gibi sosyodemografik özellikleri ile tanı süresi, tedavi şekli, tedaviye uyum algısı, kan şekerine bakma durumu, diyete uyum algısı, egzersiz yapma durumu, doktora gitme sıklığı, diyabete bağlı komplikasyon gelişme durumu ve ek hastalık olma durumu gibi hastalığa ilişkin özellikleri ile Diyabette Engeller Ölçeği alt gruplarına ait puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğu tespit edilmiştir (p<0.05).
Sonuç: Tip 2 diyabet hastalarının bazı sosyodemografik ve hastalığa ilişkin özelliklerinin diyabet yönetiminde karşılaşılan engelleri etkilemektedir. Tip 2 diyabet hastalarının en fazla diyabetle başa çıkmada engel yaşadıkları ve ilaç kullanımında daha az engel yaşadıkları sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Diyabette engeller, Hemşirelik, Tip 2 diyabet

Evaluation of the Obstacles Encountered by the Patients with Type 2 Diabetes in Disease Management

Öz

Objective: The research was conducted to investigate the obstacles encountered by patients with Type 2 diabetes in disease management and to evaluate the factors affecting these obstacles.
Methods: The data for this descriptive type research were collected from 120 patients with Type 2 diabetes, who met the research inclusion criteria, in the Endocrinology clinic and outpatient clinic of Atatürk University Health Research and Application Center. Patient Introductory Information Form and Diabetes Obstacles Questionnaire were used for data collection. The analysis of the data was performed by SPSS 22.00 statistical program in computer environment.
Results: Considering the mean scores of the studied patients in the sub-scales of the Diabetes Obstacles Questionnaire, it was found that the highest mean score was 9.55±4.53 points in the Diabetes Coping Obstacles sub-scale, and the lowest mean score was -1.76±6.13 points in the Drug Use Obstacles sub-scale. A statistically significant difference was found between the mean Diabetes Obstacles Questionnaire sub-scale scores and patients' sociodemographic characteristics, such as gender, age, marital status, educational status, and economic status, and disease-related characteristics, such as the time of diagnosis, treatment modality, adherence to treatment perception, blood sugar control, adherence to diet perception, exercise status, frequency of doctor visits, diabetes-related complications, and comorbid diseases (p<0.05).
Conclusion: Some sociodemographic and disease-related characteristics of the patients with Type 2 diabetes affect the obstacles encountered in diabetes management. It was concluded that patients with Type 2 diabetes experience the most obstacles in coping with diabetes and have fewer barriers in drug use.

Anahtar Kelimeler

Obstacles in diabetes, nursing, type-2 diabetes

Kaynakça

• 1. Akalın, S. (2015). Diabetes Mellitus sınıflaması ve tanı. İçinde: İmamoğlu Ş., Satman İ., Akalın S., Salman S., Yılmaz C (Ed.), Geçmişten geleceğe Diabetes Mellitus (17-23). Ankara: Baty.
• 2. Tanrıverdi, M. H., Çelepkolu, T., & Aslanhan, H. (2013). Diyabet ve birinci basamak sağlık hizmetleri. Journal of Clinical & Experimental Investigations, 4(4).
• 3. İnternational Diabetes Federation, 2019 Diabetes Atlas. https://diabetesatlas.org/upload/resources/2019/IDF_Atlas_9th_Edition_2019.pdf. (Erişim Tarihi: 20 Kasım 2019).
• 4. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu. 2015-2020 Türkiye diyabet programı. 2.Baskı, 2014: 1-66.
• 5. Olgun, N., Aslan, F. E., Coşansu, G., Çelik, S. (2017). Diabetes Mellitus. Karadakovan A., Aslan F.E. (Ed.). Dahili ve cerrahi hastalıklarda bakım (ss. 767-804). Ankara: Akademisyen Kitabevi. ss. 767- 804).
• 6. Uluslararası Diyabet Liderler Zirvesi. Türkiye’de ve bölge ülkelerinde diyabet sorunu. http://www.diabetcemiyeti.org/c/turkiye-de-ve-bolge-ulkelerinde-diyabet-sorunu. (Erişim Tarihi: 15 Nisan 2019).
• 7. Özdemir, İ., Hocaoğlu, Ç. (2009). Tip 2 diabetes mellitus ve yaşam kalitesi: Bir gözden geçirme. Göztepe Tıp Dergisi, 24, 73-78.
• 8. Üren, Y., Karabulutlu, E. Y. (2018). Tip 2 diyabet hastalarında diyabet kontrolünü zorlaştıran faktörlerin incelenmesi. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 5(3), 376-386.
• 9. Chew, B. H., Khoo, E. M., Chia, Y. C. (2015) Social support and glycemic control in adult patients with type 2 diabetes mellitus. Asia Pacific Journal of Public Health, 27, 166-173.
• 10. Boussageon, R., Gueyffier, F., Cornu, C. (2014). Effects of pharmacological treatments on micro-and macrovascular complications of type 2 diabetes: what is the level of evidence? Diabetes & Metabolism, 40, 169-175.
• 11. Song, M. S., Kim, H. S. (2009). Intensive management program to improve glycosylated hemoglobin levels and adherence to diet in patients with type 2 diabetes. Applied Nursing Research, 22, 42-47.
• 12. Gergely, M. (1992). Effective diabetes education. IDF Bulletin, 37, 9-10
• 13. Kahraman, G., Tavşanlı, N. G., Baydur, H., Özmen, D., Özmen, E. (2016). Tip-2 diyabet hastalarında diyabette engeller ölçeğinin geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 17,33-44.
• 14. American Diabetes Association. (2016). Glycemic Targets. Diabetes Care, 39,39-46.
• 15. Polonsky, W. H., Fisher, L., Schikman, C. H., Hinnen, D. A., Parkin, C. G., Jelsovsky, Z. (2011). Structured self monitoring of blood glucose significantly reduces A1C levels in poorly controlled, noninsulin- treated type 2 diabetes: results from the structured testing program study. Diabetes Care, 34(2) ,262-267.
• 16. Aslan, D., Yılmaztürk, G. C., Akalın, N., Büyükbeşe, M. A., Sermez, Y., Fenkçi, S. (2011). Klinik laboratuvar test sonuçlarının uluslararası ve ulusal harmonizasyonu, standardizasyonu ve HbA1c örneği. Türk Biyokimya Dergisi, 36(4), 374-383.
• 17. İnkaya, V. B., Karadağ, E. (2017). Diyabetli bireyler ve onlara bakım veren hemşirelerin hastalık özyönetim stratejilerine bakışı: Kalitatif bir çalışma. HEAD, 14(1), 31-37.
• 18. American Diabetes Association. (2014). Standarts of medical care in diabetes. Diabetes Care, 37,14-80.
• 19. Kartal, A., Çağırgan, M. G., Tığlı, H., Güngör, Y., Karakuş, N., Gelen, M. (2008) Tip 2 diyabetli hastaların bakım ve tedaviye yönelik tutumları ve tutumu etkileyen faktörler. TAF Prev Med Bull, 7(3), 223- 230.
• 20. El-Kebbi, I. M., Bacha, G. A., Ziemer, D. C. (1996). Diabetes in urban African Americans: use of discussion groups to identify barriers to dietary therapy among low-income individuals with non- insulin dependent diabetes mellitus. Diabetes Educ, 22(5),488-492.
• 21. Maillet, N. A., Melkus, G. D., Spollett, G. (1996). Using focus groups to characterize the health beliefs and practices of black women with non-insulin-dependent diabetes. Diabetes Educ, 22(1), 39- 46.
• 22. Peyrot, M., Rubin, R. R., Lauritzen, T., Snoek, F. J., Matthews, D. R., Skovlund, S. E. (2005). Psychosocial problems and barriers to improved diabetes management: results of the cross‐national diabetes attitudes, wishes and needs (dawn) study. Diabetic medicine, 22(10),1379-1385.
• 23. Byers, D., Garth, K., Manley. D., Chlebowy, D. (2016). Facilitators and barriers to type 2 diabetes self-management among rural African American adults. Journal of Health Disparities Research and Practice, 9(1), 164-174.
• 24. Nagelkerk, J., Reick, K., Meengs, L. (2006). Perceived barriers and effective strategies to diabetes self-management. Journal of advanced nursing, 54(2), 151-158.
• 25. Ghimire, S. (2017). Barriers to diet and exercise among nepalese type 2 diabetic patients. International Scholarly Research Notices, 84, 1-9.
• 26. Özcan, Ş. (1999). Diyabetli hastalarda hastalığa uyumu etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• 27. Hearnshaw, H., Wright, K., Dale, J., Sturt, J., Vermeire, E., Royen Van, P. (2007). Development and validation of the Diabetes Obtacles Questionnaire (DOQ) to assess obstacles in living with type 2 diabetes. Diabetic Med, 24(8), 878-882.
• 28. Kara, K., Çınar, S. (2011). Diyabet bakım profili ile metabolik kontrol değișkenleri arasındaki ilișki. Kafkas J Med Sci, 1(2),57–63.
• 29. Al-Maskarı, F., El-Sadig, M., Al-Kaabi, J. M., Afandi, B., Nagelkerke, N., Yeatts, K. B. (2013). Knowledge, attitude and practices of diabetic patients in the United Arab Emirates. PloS one, 8(1), 1-8.
• 30. Herath, H., Weerasinghe, N. P., Dias, H., Weerarathna, T. P. (2017). Knowledge, attitude and practice related to diabetes mellitus among the general public in Galle district in Southern Sri Lanka: A pilot study. BMC Public Health, 17(1), 535-7.
• 31. Baradaran, H., Knill‐Jones, R. (2004). Assessing the knowledge, attitudes and understanding of type 2 diabetes amongst ethnic groups in Glasgow, Scotland. Practical Diabetes International, 21(4), 143-148.
• 32. Boccuzzi, S. J., Wogen, J., Fox, J., Sung, J. C. Y., Shah. A. B., Kim. J. (2001). Utilization of oral hypoglycemic agents in a drug-insured U.S. population. Diabetes Care, 24(8), 1411–1415.
• 33. Cunningham, V., Mohler, M. J., Wendel, C. S., Hoffman, R. M., Murata, G. H., Shah, J. H., et al. (2005). Reliability and validity of the DCP among hispanic veterans. Evaluation & the health professions, 28(4), 447-463.
• 34. Li, J., Li, Z., Zhao, W., Pan, H., & Halloran, E. J. (2015). The reliability and validity of the Diabetes Care Profile for Chinese populations. Evaluation & the health professions, 38(2), 200-218.
• 35. Günay, G., & Bener, Ö. (2011). Kadınların toplumsal cinsiyet rolleri çerçevesinde aile içi yaşamı algılama biçimleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 153(153).
• 36. Garay-Sevilla, M. E., Nava, L. E., Malacara, J. M., Huerta, R., de León, J. D., Mena, A., et al. (1995). Adherence to treatment and social support in patients with non-insulin dependent diabetes mellitus. Journal of Diabetes and its Complications, 9(2), 81-86.
• 37. Kim, K. C., Kim, J. T., Kim, J. S., Cho, H. S., Shim, J. Y., & Lee, H. R. (1999). Medication compliance in the elderly and the factors associated with compliance. Journal of the Korean Academy of Family Medicine, 20(10), 1216-1223.
• 38. Sweileh, W. M., Sa’ed, H. Z., Nab’a, R. J. A., Deleq, M. I., Enaia, M. I., Sana’a, M. N., et al. (2014). Influence of patients’ disease knowledge and beliefs about medicines on medication adherence: findings from a cross-sectional survey among patients with type 2 diabetes mellitus in Palestine. BMC public health, 14(1), 1-8.
• 39. Park, K. A., Kim, J. G., Kim, B. W., Kam, S., Kim, K. Y., Ha, S. W., et al. (2010). Factors that affect medication adherence in elderly patients with diabetes mellitus. Korean Diabetes Journal, 34(1), 55.
• 40. Canpolat, M. (2018). Diyabetik ayak gelişen hastalarda algılanan sosyal destek ile yaşam kalitesi arasındaki ilişkinin belirlenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, MALATYA.
• 41. Karakurt, P., Aşılar, R. H., & Yıldırım, A. (2013). Evaluation of the self-care agency and perceived social support in patients with diabetes mellitus. Meandros Medical and Dental Journal, 14(1), 1-9.
• 42. Atmaca, H. U., Akbaş, F., Şak, T., Şak, D. U., Acar, Ş., & Niyazoğlu, M. (2015). Diyabetik hastalarda hastalık bilinç düzeyi ve farkındalık. Istanbul Medical Journal, 16(3).
• 43. Casagrande, S. S., Burrows, N. R., Geiss, L. S., Bainbridge, K. E., Fradkin, J. E., & Cowie, C. C. (2012). Diabetes knowledge and its relationship with achieving treatment recommendations in a national sample of people with type 2 diabetes. Diabetes Care, 35(7), 1556-1565.
• 44. Kim, S. H., Lee, S. Y., Kim, C. W., Suh, Y. J., Hong, S., Ahn, S. H., et al. (2018). Impact of socioeconomic status on health behaviors, metabolic control, and chronic complications in type 2 diabetes mellitus. Diabetes & metabolism journal, 42(5), 380.
• 45. Yorulmaz, H., Tatar, A., Saltukoğlu, G., & Soylu, G. (2013). Diyabetli hastalarda hastalık algısını etkileyen faktörlerin incelenmesi. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 0(2), 367-387.
• 46. Özkan, S., Durna, Z. (2006). İnsüline bağımlı diyabetli hastalarda öz-bakım gücünün belirlenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 22(2), 121-135.
• 47. Kasznicki, J., Głowacka, A., & Drzewoski, J. (2007). Type 2 diabetic patients compliance with drug therapy and glycaemic control. Diabetologia Doświadczalna i Kliniczna, 7(4), 199-198.
• 48. Yildiz, E., Aşti, T. (2015). Determine the relationship between perceived social support and depression level of patients with diabetic foot. Journal of Diabetes & Metabolic Disorders, 14(1), 1-8.
• 49. Ibrahim, N. K. R., Attia, S. G., Sallam, S. A., Fetohy, E. M., & El-Sewi, F. (2010). Physicians’ therapeutic practice and compliance of diabetic patients attending rural primary health care units in Alexandria. Journal of Family and Community Medicine, 17(3), 121.
• 50. Gherman, A., Schnur, J., Montgomery, G., Sassu, R., Veresiu, I., & David, D. (2011). How are adherent people more likely to think? A meta-analysis of health beliefs and diabetes self-care. The Diabetes Educator, 37(3), 392-408.
• 51. Levesque, A., Li, H. Z., Pahal, J. S. (2012). Factors related to patients' adherence to medication and lifestyle change recommendations: Data from Canada. International Journal of Psychological Studies, 4(2), 42.
• 52. Murrock, C. J., Taylor, E., & Marino, D. (2013). Dietary challenges of managing type 2 diabetes in African-American women. Women & health, 53(2), 173-184.
• 53. Ustaalıoğlu, S., Tan, M. (2017). Tip 2 diyabetli hastaların bakım ve tedaviye yönelik tutum ve davranışlarının incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(4), 12-20.
• 54. Elkoca A. (2010). Tip 2 diyabetli hastaların hastalığa karşı tutumları ve problem alanları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, ERZURUM.
• 55. Hawthorne, K., & Tomlinson, S. (1999). Pakistani moslems with Type 2 diabetes mellitus: effect of sex, literacy skills, known diabetic complications and place of care on diabetic knowledge, reported self‐monitoring management and glycaemic control. Diabetic Medicine, 16(7), 591-597.
• 56. Kerr, E. A., Heisler, M., Krein, S. L., Kabeto, M., Langa, K. M., Weir, D., et al. (2007). Beyond comorbidity counts: how do comorbidity type and severity influence diabetes patients’ treatment priorities and self-management?. Journal of general internal medicine, 22(12), 1635-1640.