Şizofreni Hastalarının Primer Bakım Vericilerinin Yük ve Tükenmişliğini Etkileyen Faktörler

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 3, 593 - 613, 30.09.2023

Nilüfer Gök , Hülya Arslantaş

https://doi.org/10.46237/amusbfd.1257623

Öz

Amaç: Bu çalışma şizofreni hastalarının primer bakım vericilerinin bakım yükünü ve tükenmişlik düzeylerini etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla kesitsel olarak yapılmıştır.
Yöntem: Araştırma Aydın ilindeki bir üniversite hastanesi, devlet hastanesi ve Toplum Ruh Sağlığı Merkezinde şizofreni tanısıyla takip edilen 183 hastanın primer bakım vericileriyle Şubat 2019-Haziran 2022 tarihleri arasında yürütülmüştür. Verilerin toplanmasında hastaların ve bakım vericilerin sosyodemografik özelliklerine ilişkin formu,Algılanan Aile Yükü Ölçeği ve Maslach Tükenmişlik Ölçeği kullanılmıştır.Verilerin değerlendirilmesinde sayı, yüzde ve medyan dağılımları,Kolmogorov-Smirnov, Mann Whitney U, Kruskal Wallis H testi ve Spearman Korelasyon Analizi kullanılmıştır.
Bulgular: Araştırmada bakım vericilerin %73.2’sinin kadın, %42.6’ sının hastanın eşi, %73.8’inin ruhsal hastalığının olmadığı belirlenmiştir.Bakım vericilerin bakım yükü toplam puan ortalaması 20.77±15.13, Maslach Tükenmişlik Ölçeği Toplam puan ortalaması 58.59±15.49 olarak bulunmuştur.Bakım vericilerin en yüksek tükenmişlik düzeyi kişisel başarı alt boyutunda 25.33±5.23 görülmüştür.Bakım verilen yıl arttıkça yükün ve tükenmişliğin azaldığı, hasta ile geçirilen vakit arttıkça kişisel başarı puanının arttığı tespit edilmiştir.
Sonuç: Bakım vericilerin sorunlar karşısında uygun baş etme yöntemleri hakkında kapsamlı ve düzenli bir eğitim programı ve danışmanlık almalarının, tükenmişlik düzeylerini ve dolayısıyla bakım yükünü azaltabileceği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bakım verici, Şİzofreni, Tükenmişlik, Yük

Factors Affecting the Burden and Burnout of Primary Caregivers of Schizophrenia Patients

Öz

Objective: This cross-sectional study was conducted to determine the factors affecting the burden of care and burnout levels of primary caregivers of patients with schizophrenia.
Methods: This research was conducted between February 2019 and June 2022 with the primary caregivers of 183 patients with schizophrenia who were followed up in a university hospital, state hospital and Community Health Care Center in Aydın. The form of sociodemographic characteristics of patients and caregivers, Perceived Family Burden Scale(PFBS) and Maslach Burnout Scale(MBS) were used to collect data. Number, percentage and median distributions, Kolmogorov-Smirnov, Mann Whitney U, Kruskal Wallis H test and Spearman Correlation Analysis were used to evaluate the data.
Results: In the study, it was determined that 73.2% of the caregivers were female, 42.6% was the spouse of the patient and 73.8% had no other mental illness. The mean total score of caregivers' burden of care was found to be 20.77±15.13. The highest burnout level of caregivers was seen in the sub-dimension of personal achievement 25.33±5.23. It was observed that as the time spent with the patient increased, the burden of care increased and personal success scores increased.
Conclusion: It was concluded that a comprehensive and regular training program and counselling by caregivers about appropriate coping methods in the face of problems can reduce their burnout levels and thus the burden of care.

Anahtar Kelimeler

Burden, Burnout, Caregiver, Schizophrenia

Kaynakça

• 1. Summakoğlu, D., & Ertuğrul, B. (2018). Şizofreni ve tedavisi. Lectio Scientific Journal of Health and Natural Sciences, 2(1), 43-61.
• 2. Şevik, A. E., Özcan, H., & Uysal, E. (2012). İntihar girişimlerinin incelenmesi: risk faktörleri ve takip. Klinik Psikiyatri, 15, 218-225.
• 3. Randall, J. R., Walld, R., Finlayson, G., Sareen, J., Martens, P. J., & Bolton, J. M. (2014). Acute risk of suicide and suicide attempts associated with recent diagnosis of mental disorders: a population- based, propensity score- matched analysis. The Canadian Journal of Psychiatry, 59(10), 531-538.
• 4. Arslantaş, H. (2018). Psikiyatri hastalarının bakım vericilerinde yük ve başetme stratejileri. Türkiye Klinikleri Dergisi, 4(1), 39-47.
• 5. Arslantaş, H., & Adana, F. (2012). Şizofreni hastalarının bakım vericilerinin yük algısını ve duygu dışavurumunu etkileyen etkenler. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 13, 8-15.
• 6. Awad, A. G., & Voruganti, L. N. P. (2008) The burden of schizophrenia on caregivers. Pharmacoeconomics, 26(2), 149-162.
• 7. Gülseren, L., Çam, B., Karakoç, B., Yiğit, T., Danacı, AE., Çubukçuoğlu, Z., ve ark. (2010). Şizofrenide aile yükünü etkileyen etmenler. Türk Psikiyatri Dergisi, 21, 1-9.
• 8. Pitschel-Walz, G., Leucht, S., Bauml, J., Kissling, W., & Endel, R. R. (2001). The effect of family interventions on relapse ande rehospitalization in schizophrenia – a meta analysis. Schizophrenia Bulletin, 27(1), 73-92.
• 9. Sağlam-Arı, G., & Çına-Bal, E. (2008). Tükenmişlik kavramı: bireyler ve örgütler açısından önemi. Yönetim ve Ekonomi, 15(1), 131-148.
• 10. Tel, H., & Ertekin Pınar, Ş. (2013). Kronik ruhsal sorunlu hastalardın primer bakım vericilerinde tükenmişlik ve depresyon arasındaki ilişkinin incelenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 4(3), 145-152.
• 11. Angermayer, M. C., Bull, N., Bernert, S., Dietrich, S., & Kopf, A. (2006). Burnout of caregivers: a comparison between partners of psychiatric patients and Nurses. Arch Psychiatr Nurs, 20(4), 158-165.
• 12. Yılmaz, A., Turan, E., & Gündoğar, D. (2009). Predictors of burnout in the family caregivers of alzheirmer’ disease: evidence from Turkey. Australas J Ageing, 28(1), 16-21.
• 13. Almberg, B., Grafström, M., & Winblad, B. (1997). Caring for a demented elderly person- burden and burnout among caregiving relatives. J Adv Nurs, 25, 109-116.
• 14. Klarić, M., Frančišković, T., Pernar, M., Nemčić, M. I., Milićević, R., Obrdalj, E. Č., & et al. (2010). Caregiver burden and burnout in partners of war veterans with Post-traumatic Stress Disorder. Coll Antropol, 34(1), 15- 21.
• 15. Cuipers, P., & Stam, H. (2000). Burnout among relatives of psychiatric patients attending psychoeducational support groups. Psychiatr Serv, 5(3), 375-379.
• 16. Arslantaş, H., Adana, F., Dereboy, İ.F., Altınyazar, V., İnal, S., Ildırlı, S., ve ark. (2011). Algılanan Aile Yük Ölçeği’nin Türkçe sürümünün geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Nöropsikiyatri Arşivi, 48(1), 53-58.
• 17. Arslantaş, H., & Adana, F. (2011). Şizofreninin bakım verenlere yükü. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3(2), 251-277.
• 18. Etters, L., Goodall, D., & Harrison, B.E. (2008). Caregiver burden among dementia patient caregivers: a review of the literatüre. J Am Acad Nurse Prac, 20(8), 423-428.
• 19. Dixon, L. (1999). Providing services to families of persons with schizophrenia: present and future. J Ment Health Policy Econ, 2(1), 3-8.
• 20. Gournay, K. (2000). Role of the community psychiatric nurse in the management of schizophrenia. Advances in Psychiatric Treatment, 6(4), 243-249.
• 21. Goldstein, M. J. (2000). ABD’ de şizofreni tedavisi kapsamında ruhsal-eğitsel aile programları. Çeviren N. Şizofreni Yazıları Şizofreni Hastaları ve Yakınları Dayanışma Derneği Yayın Organı, 1(1), 20-26.
• 22. Gall, S., Atkinson, J., Eliot, L., & Johansen, R. (2002). Supporting carers of people diagnosed with schizophrenia: Evaluating change in nursing practice following training. J Adv Nurs, 41(3), 295-305.
• 23. Magliano, L., Marasco C., Fiorillo A., Malangone, C., Guarneri, M., & Maj, M. (2002). The impact of professional and social network support on the burden of families of patients with schizophrenia in Italy. Acta Psychiatr Scand Suppl, 106,291-298.
• 24. Kaya, Y. (2013). Şizofreni hastalarının sosyal işlevsellikleri ve hastalara bakım veren yakınlarının bakım yükü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, ANKARA.
• 25. Çabuk, M. (2014). Psikoeğitimin şizofreni ailelerinin yük algılarına olan etkisi. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, AYDIN.
• 26. Arslantaş, H., Sevinçok, L., Uygur, B., Balcı, V., & Adana, F. (2009). Şizofreni hastalarının bakım vericilerine yapılan psikoeğitimin hastalardaki klinik gidişe ve bakım vericilerin duygu dışavurumu düzeylerine olan etkisi. ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 10(2), 3-10.
• 27. Bulut, M., Arslantaş, H., & Dereboy, İ. F. (2016). Effects of psychoeducation given to caregivers of people with a diagnosis of schizophrenia. Issues Ment Health Nurs, 37(11), 800-810.
• 28. Ergin, C. (1992). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin uyarlanması, VII. Ulusal Psikoloji Kongresi, VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları El Kitabı, Hacettepe Üniversitesi, Ankara. 143-154.
• 29. Çetin, N. (2011). Şizofreni hastalarının günlük yaşam aktivite düzeyi ile aile üyelerinin bakım yükü ve dışa vuran duygu durumu ilişkisinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Genelkurmay Başkanlığı Gülhane Askeri Tıp Akademisi Komutanlığı Sağlık Bilimleri Enstitüsü, ANKARA.
• 30. Çınar, İ. (2011). Şizofreni hasta ailelerinin bakım yükleri ve sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İZMİR.
• 31. Tanrıverdi, D. (2008). Şizofreni hastalarının bakım vericilerine verilen psikoeğitimin bakım yüküne etkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, ERZURUM.
• 32. Urízar, A. C., Urzua, A., Jamett, P. R., & Irarrazaval, M. (2016). Objective and subjective burden in relatives of patients with schizophrenia and its in fluence on care relationships in Chile. Psychiatry Res, 237, 361-365.
• 33. Çunkuş-Köktaş, N., & Arslantaş, H. (2023). Needs of primary caregivers of schizophrenia patients and the effect on caregiving burden: a cross-sectional study. The Ethiopian Journal of Health Development,37(1).
• 34. Maldonado, J. G., Urizar, A. C., & Kavanagh, D. J. (2005). Burden of care and general health in families of patients with schizophrenia. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol, 40, 899- 904.
• 35. Aydın, A., Eker, S. S., Cangür, Ş., Şarandöl, A., & Kırlı, S. (2009). Şizofreni hastalarında bakım veren külfet düzeyinin, sosyodemografik değişkenler ve hastalığın özellikleri ile ilgili ilişkisi. Nöropsikiyatri Arşivi,46, 10-14.
• 36. Kızılırmak, B. (2014). Ruhsal bozukluğu olan bireylerin ailelerinde bakım yükü ve ruhsal sağlık durumu. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Ensititüsü, İSTANBUL.
• 37. Roıck, C., Helder, D., Bebbington, P. E., Angermayer, M. C., Azorin, J. M., Brugha, T. S., & et al. (2007). Burden on caregivers of people with schizophrenia: comparison between Germany and Britain. Journal of Psychiatry, 190, 333-338.
• 38. Cassidy, E., & O’callaghan, H. (2001). Efficacy of a psychoeducational intervention in improving relatives‟ knowledge about schizophrenia and reducing rehospitalisation. European Psychiatry, 16(8), 446-450.
• 39. Lim, Y. M., & Ahn, Y. H. (2003). Burden of family caregivers with schizophrenic patients in Korea. Appl Nurs Res, 16(2), 110-117.
• 40. Tel, H., Saraç, B., Günaydın, Y., Medik, K., & Doğan, S. (2010). Psikiyatrik hastalık tanılı hastaların primer bakım vericilerinin sosyal destek durumlarının belirlenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 1(3), 103-107.
• 41. Özlü, A. (2007). Şizofreni hastalarına bakım verenlerde yük ve travma sonrası gelişim ile ilgili özellikler. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kocaeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, KOCAELİ.
• 42. Ayhan, A.G.Y. (2013). Şizofreni hastalarına bakım verenlerin sağlık eğitimi gereksinimleri ile bakım yükleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, ANKARA.
• 43. Ukpong, D. (2012). Şizofreni hastalarına bakım veren Nijeryalılar arasında yük ve ruhsal sıkıntı: Pozitif ve negatif semptomların rolü. Türk Psikiyatri Dergisi, 23, 1-6.
• 44. Li, J., Lambert, C. E., & Lambert, V. A. (2007) Predictors of family caregivers’ burden and quality of life when providing care for a family member with schizophrenia in the People’s Republic of China. Nursing and Health Sciences, 9, 192-198.
• 45. Zahid, M. A. & Ohaeri, J. U. (2010). Relationship of family caregiver burden with quality of care and psychopathology in a sample Arab subject with schizophrenia. BMC Psychiatry, 10, 71.
• 46. Kokurcan, A. (2013). Şizofreni hastalarına bakım veren yakınlarında tükenmişlik. (Yayımlanmamış Tıpta Uzmanlık Tezi). Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, ANKARA.
• 47. Gülbol, S. (2020). Şizofreni hastalarına bakım veren yakınlarının depresyon, tükenmişlik ve psikolojik dayanıklılık düzeylerinin saptanması. (Yayımlanmamış Tıpta Uzmanlık Tezi). Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Tayfur Ata Sökmen Tıp Fakültesi, HATAY.
• 48. Atar, S. (2018). Şizofreni hastalarına bakım veren yakınlarının yükü, tükenmişlik ve sosyal uyum düzeylerinin saptanması. (Yayımlanmamış Tıpta Uzmanlık Tezi). Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Tayfur Ata Sökmen Tıp Fakültesi, HATAY.
• 49. Yılmaz, S. (2020). Increased burnout and caregiver burden levels in caregivers with declined active participation of patients in the community mental health center during the Covid-19 pandemic. Journal of Contemporary Medicine, 12(6), 839-845.
• 50. Demirbas, H., & Özel-Kizil, E.T. (2017). Burnout and related factors in caregivers of outpatients with schizophrenia. Insights Depress Anxiety, 1, 001-011.
• 51. Kokurcan, A., Yılmaz-Özpolat, A. G., & Göğüs, A. K. (2015). Burnout in caregivers of patients with schizophrenia. Turk Journal Medical Science, 45, 678-685.