Sea Beets [Beta vulgaris subsp. maritima (L.) Arcang.] Wild Edible Beets and Home Garden Beets of Turkey

Yıl 2017, Cilt: 27 Sayı: 2, 54 - 61, 15.12.2017

Ayfer Tan , Nese Adanacıoglu , Sevinc Karabak Nurcan Aysar Ahmet Semsettin Tan Lerzan Aykas

Öz

Beta (beet) species is included in Betoideae
subfamily in the Amaranthaceae family. This genus has several wild
species and cultivar groups, the sugar beet, the root vegetable known as the
beetroot or garden beet, the leafy vegetables chard and spinach beet and
mangel, which is a fodder crop. Beta (Beet) species are the important
genitors for cultivated beets. Turkey is being one of the centre of origin for
beet, has important genetic base of beets belong to section Beta and Section Corollinae.
So the most of the species of section Beta and all species of Section Corollinae
distributed in Turkey.
Most of the wild species are edible and used in local food by local people in
the distribution areas. Sea beet, Beta vulgaris subsp. maritima,
is most common edible among wild beet species and is the wild ancestor of all
cultivated beets, such as Sugar-beet, Swiss chard and Beetroot. Sea Beet grows
in coastal places at tidelines, on shingle beaches, cliffs and sea-walls, and
in saltmarshes. Leaf beet and beet root landraces are also grown by farmers and
in vegetable gardens. The diverse forms and landraces of vegetable, table and
fodder beets have been grown and used locally for generations in Turkey.
Different landraces for different uses are found. To assess the diversity of Beta
species survey, collection, ex-situ conservation at the National Seed
Gene Bank of the Aegean Agricultural Research Institute (AARI) and also
morphological evaluation studies were carried out. Result of morphological
characterization of Beta species in Turkey showed continuous variation
in most of the characteristics resulting from the gene flows between wild and
cultivated forms. Among section Beta, variation was observed in pigmentation,
hairiness, plant habit, flowering, flower and seed clusters, pollen fertility
and leaf types, whereas the section Corollinae samples exhibited broad
variation in flower and leaf characteristics. As priority species of
Biodiversity for Food and Nutrition Project of Turkey detailed survey and
socioeconomic surveys were conducted on sea beet. The socio-economic studies
were conducted for detail data with monography technic. The data recorded from
face to face questioners and analyzed. During surveys ethno-botanical
information and traditional farming systems were recorded. The food composition
of sea beets collected from Aegean Region was also determined to evaluate
nutritional value of sea beet. 

Anahtar Kelimeler

Beet, Beta, sea beets, Beta vulgaris ssp. maritima, morphological characters, diversity, variability, socio-economic study, traditional knowledge, food composition

Türkiye’nin Kıyı Pancarları [Beta vulgaris subsp. maritima (L.) Arcang.] Yabani Yenilebilir Pancarları ve Bahçe Pancarları

Öz

Beta (pancar) türleri Amaranthaceae familyasındaki Betoideae alt
familyasına dahildir. Bu cins yabani tür ve şeker pancarı, pancar veya bahçe
pancarı olarak bilinen kök sebze, yapraklı sebze pazı ve ıspanak pancarı ve
mangel gibi kültür formlarını içerir. Beta (Beet) türleri, kültür
pancarı için önemli genitördürler. Türkiye’nin pancarın olası orijin
merkezlerinden biri olarak, Beta ve Corollinae seksiyonlarına ait
türler içerdikleri genetik
varyasyon ve pek çok genle kültür pancarları için önemli bir genetik
potansiyele sahiptirler. Beta seksiyonundaki türlerin çoğu ve seksiyon Corollinae'nin
tüm türleri Türkiye'de yayılış göstermektedir. Yabani türlerin çoğu
yenilebilmekte ve dağıtım bölgelerindeki yerel halk tarafından yerel gıda
maddelerinde kullanılmaktadır. Kıyı pancarı, Beta vulgaris subsp. maritima,
yabani pancar türleri arasında en yaygın yenilebilir tür olup şeker pancarı ve
diğer kültür pancarlarının yabani atasıdır. Kıyı pancarı, kıyı bölgelerinde
deniz kenarlarında, kumsallarda, deniz kayalıkları ve deniz kıyıları, ve tuz
bataklıklarında yetişir. Yaprak pancarı ve kök pancarları çiftçiler tarafından sebze bahçelerinde
yetiştirilmektedir.  Sebze, sofra ve
yemlik pancar yerel çeşitleri Türkiye'de nesiller boyu yetiştirilmekte ve kullanılmaktadır. Farklı
yerel çeşitler yöresel olarak farklı şekillerde kullanıma sahiptir. Beta
türlerinin çeşitliliğini değerlendirmek için, toplama, Ege Tarımsal Araştırma
Enstitüsünün (ETAE) Ulusal Tohum Gen Bankası'ndaki ex situ koruma ve
morfolojik değerlendirme çalışmaları yapılmaktadır. Türkiye'de Beta türlerinin
morfolojik karakterizasyonu sonucu, yabani ve kültür formları arasındaki gen
akışından kaynaklanan sürekli bir varyasyon saptanmıştır. Beta seksiyonunda
pigmentasyon, tüylülük, bitki tipi, çiçeklenme, çiçek tohum kümeleri, polen
fertilitesi ve yaprak tiplerinde varyasyon gözlemlenirken, Corollinae
seksiyonunda çiçek ve yaprak özelliklerinde geniş varyasyon görülmüştür.
Türkiye'nin Gıda ve Beslenme Biyoçeşitlilik Projesi için öncelikli türlerinden
biri olarak kıyı pancarı üzerinde ayrıntılı etüdler ve sosyo-ekonomik
araştırmalar yapılmıştır. Sosyo-ekonomik çalışmalar, monografi tekniği ile
ayrıntılı veriler için yürütülmüştür. Veriler, yüz yüze yapılan anketlere
kaydedilmiş ve analiz edilmiştir. Anketler sırasında etno-botanik bilgi ve
geleneksel tarım sistemleri kaydedilmiştir. Ege Bölgesi'nden toplanan
pancarların gıda bileşimi de deniz pancarının besin değerini değerlendirmek
için belirlenmiştir.

 

Anahtar Kelimeler

Pancar, Beta, kıyı pancarı, Beta vulgaris ssp. maritima, morfolojik karakterler, çeşitlilik, değişkenlik, sosyo-ekonomik çalışma, geleneksel bilgi, gıda bileşimi

Kaynakça

• Anonymous. 1995. Descriptors for Beta (Beta ssp.). CPRO-DLO-CGN/ IPGRI. Rome, Italy.
• Anonymous. 2014a. Genebank Standards for Plant Genetic Resources for Food and Agriculture. Rev. ed. Rome.
• Anonymous. 2014b. AOAC. Official Methods of Analysis of the Association of Official Analytical Chemists. Association of Official Analytical Chemists, Washington, DC, USA. Retrieved December 12, 2014 from: http://www. eoma.aoac.org/.
• Biancardi E, L.W. Panella, R.T. Lewellen. 2012. Beta maritima: the origin of beets. Springer, New York, pp 293.
• Gokmen V, N. Kahraman, N. Demir, and J. Acar. 2000. Enzymatically validated liquid chromatographic method for the determination of ascorbic and dehydroascorbic acids in fruit and vegetables. J Chromatogr A 881: 309-316.
• Guarino, L., R. V. Rao, and R. Reid (eds.). 1995. Collecting plant genetic diversity. Technical guidelines, Wallingford, UK, CAB International.
• Tan, A. 1992. Türkiye' de yayılış gösteren Beta L. (Chenopodiceae) türlerinin sınıflandırılması üzerine araştırmalar. Doktora Tezi. Ege Üni. İzmir.
• Tan, A. 1993. A numerical taxonomic study on wild beets (Beta vulgaris L. s. lat.) in the Mediterranean. Anadolu, J. of AARI 3 (1): 1-12.
• Tan, A. 1994. Beta genetik kaynaklarının doğal varyasyonu ve ıslah yönünden potansiyeli (natural variation within Beta genetic resources and their potential to beeriding). Anadolu, J. of AARI 4 (2): 37-54.
• Tan, A. L. Aykas, and A. Inal. 2000. Status report of Beta genetic resources in Turkey. In: Maggioni, L., L. Frese, C. Germeier and E. Lipman, Comps. Reports of a Working Group on Beta. First Meeting, 9-10 September 1999. Broom’s Barn, Bury St. Edmunds, UK. IPGRI.
• Tan, A., L. G. Aykas, A. Inal. 2003a. Türkiye’de yayılış gösteren pancar (Beta L.) türlerinin değerlendirilmesi: Beta Seksiyon Beta. (Evaluation of beet (Beta) L. Species distrubuted in Turkey: Beta Section Beta). Anadolu, J. of AARI 13 (1): 1-16.
• Tan, A., L. G. Aykas, A. Inal. 2003b. Türkiye’de yayılış gösteren pancar (Beta L.) türlerinin değerlendirilmesi: Beta Seksiyon Corollinae. (Evaluation of beet (Beta) L. Species distrubuted in Turkey: Beta Section Corollinae). Anadolu, J.of AARI. 13 (2): 1-16.
• Tan, A., and A. Inal. 2004. Beta genetic resources actıvities in Turkey. In. Freese, L., C. Germeier, E. Lipman, and L. Maggioni (Comp.). Report of a Working Group on Beta and World Beta Network. Second Joint Meeting, 23-26 October 2002, Bologna Italy. International Plant Genetic Resources Institute, Rome, Italy. Pp. 66-70.
• Zohary, D., and M. Hopf. 2000. Domestication of Plants in the Old World. Oxford: University Press. ISBN 0198503571.