Batı Akdeniz Bölgesi Yerel Yulaflarının bazı Tarımsal ve Kalite Özellikleri Yönünden Değerlendirilmesi

Yıl 2020, Cilt: 30 Sayı: 2, 179 - 196, 15.12.2020

Murat Çalışkan Ali Koç Fatih Vuran , Fulya Yüceol Çetin Sayılgan

https://doi.org/10.18615/anadolu.834905

Cited By: 2

Öz

Bu çalışma Batı Akdeniz Bölgesi’nde yetiştirilen yerel yulaf çeşitlerinin bazı tarımsal ve kalite özelliklerinin belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Antalya, Isparta, Burdur ve Muğla illerinden 164 adet yerel yulaf çeşidi toplanmış ve tanımlamaları yapılmıştır. Yerel çeşitlerden 74 adedinin Avena byzantina K. Koch, 90 adedinin Avena sativa L. türüne ait olduğu belirlenmiştir. Yerel çeşitler yedi ticari yulaf çeşidi ile birlikte 2015-2016 yetiştirme sezonunda Antalya koşullarında Augmented deneme planında tarlaya ekilmiştir. Yerel çeşitlerin salkım gösterme süresi (SGS), fizyolojik olum süresi (FOS), salkımda başakçık sayısı (SBS), salkımda tane sayısı (STS), salkımda tane ağırlığı (STA), yatma (Y), biyolojik verim (BV), tane verimi (TV), kavuzsuz tane oranı (KTO), bin tane ağırlığı (BTA), tane protein oranı (TPO) ve tane yağ oranı (YO) özellikleri incelenmiştir. Populasyonlar arası varyasyonları belirlemek için ortalamaları, standart sapmaları ve değişim katsayıları hesaplanmıştır. Bazı özellikler bakımından yerel çeşitler arasında yüksek varyasyon olduğu tespit edilmiştir. Yerel çeşitler arasında SGS, FOS, SBS, STS, STA, TV ve BTA bakımından önemli farklar bulunurken; BV, KTO, TPO ve YO bakımından farklar önemli bulunmamıştır. Yerel çeşitlerin TPO’ları %7,56 ile %21,25 arasında, YO’ları ise %2,71 ile %8,57 arasında değişmiştir. Yerel çeşitlerin tane verimleri Faikbey ve Seydişehir çeşitleri hariç standart çeşitlerden daha düşük bulunmuş, bunun yatmaya ve hastalıklara karşı hassas olmalarından kaynaklanabileceği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yulaf, Avena sativa L., yerel çeşit, tarımsal özellikler, kalite, Batı Akdeniz Bölgesi.

Kaynakça

• Akan, K., Z. Mert, L. Çetin, A. Salantur, S. Yazar, E. Dönmez, B. Özdemir, S. Yalçın, Y. Özer ve R. Wanyera. 2012. Bazı buğday genotiplerinin lokal sarı pas ve kara pas ırklarıyla ug99 kara pas ırkına reaksiyonlarının belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi 21 (1): 22-31.
• Akay, H., Z. Mut, M. C. Bahadır ve Ö. D. Erbaş Köse. 2019. Yulafın insan beslenmesi ve sağlık açısından önemi. 5th Int. Eurasian Congress on ‘Natural Nutrition, Healthy Life & Sport. 02-06 October 2019. Ankara. s. 464-471.
• Anonim. 2007. Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Stratejisi ve Eylem Planı. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü. Baskı: Tasarım Ofset, 1. Baskı. Ankara.
• Anonim. 2016. Meteoroloji Genel Müdürlüğü, resmi istatistikler. https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendir me/il-ve-ilceler-istatistik. aspx?m=ANTALYA.
• Anonymous. 1990. Association of Official Analytical Chemists (AOAC): in: Official Methods of Analysis of the Association of Official Analytical Chemists, 15th ed., Protein Determination: Method 979.09. Arlington, VA, USA.
• Anonymous. 2005. Official Method of Analysis, Method 945.16. Oil in Cereal Adjuncts. 18th ed. AOAC International, Gaithersburg, MD. Anonymous. 2007. JMP® 7.0, Copyright © 2007, SAS Institute Inc., Cary, NC, USA.
• Anonymous. 2020. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Statistical Databases. Available at: http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC.
• Batalova, G. A., S. N. Shevchenko, M. V. Tulyakova, I. I. Rusakova, V. A. Zheleznikova., and E.M. Lisitsyn. 2016. Breeding of naked oats having high-quality grain. Russian Agricultural Sciences 42 (6): 407-410. Doi: 10.3103/S1068367416060045.
• Buerstmayr, H., N. Krenn, U. Stephan, H. Grausgruber., and E. Zechner. 2007. Agronomic performance and quality of oat (Avena sativa L.) genotypes of worldwide origin produced under Central European growing conditions. Field Crops Res. 101: 343-351. Doi: 10.1016/j.fcr. 2006.12.011.
• Ceyhan, M. 2015. Bazı yulaf çeşitlerinin Adana ve Kahramanmaraş lokasyonlarında verim ve verim unsurları bakımından değerlendirilmesi. Yüksek lisans tezi. K.S.Ü. Fen Bil. Ens. Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı, Kahramanmaraş.
• Davis, P. H., R. R Mill, and K. Tan. 1985. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol. 9, Edinburgh University Press. Edinburgh, Scotland.
• Doehlert, D. C., M. S. Mcmullen., and J. J. Hammond. 2001. Genotypic and environmental effects on grain yield and quality of oat grown in North Dakota. Crop Sci. 41: 1066-1072. Doi: 10.2135/cropsci2001.4141066x.
• Dokuyucu, T., A. Akkaya, Z. Dumlupınar ve R. Kara. 2010. Türkiye orijinli yulaf genotiplerinde morfolojik ve agronomik özellikler yönünden varyasyonların belirlenmesi. TÜBİTAK TOVAG 106O583 no’lu proje sonuç raporu.
• Dreccer, M. F., A. F. Herwaarden., and S. C. Chapman. 2009. Grain number and grain weight in wheat lines contrasting for stem water soluble carbohydrate concentration. Field Crops Res. 112 (1): 43-54. Doi: 10.1016/j.fcr.2009.02.006.
• Dumlupınar, Z. 2010. Türkiye orijinli yerel yulaf genotiplerinin avenin proteinleri ile morfolojik, fenolojik ve agronomik özellikler yönünden karakterizasyonu. Doktora tezi. K.S.Ü. Fen Bil. Ens. Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı, Kahramanmaraş.
• Dumlupınar, Z., T. Dokuyucu ve Y. Bölek. 2015. Farklı gen bankalarından elde edilen yulaf hatlarının, tarımsal ve moleküler karakterizasyonu. TÜBİTAK TOVAG 112O138 no’lu proje sonuç raporu.
• Dumlupınar, Z., A. Tekin, S. Herek, A. Tanrıkulu, T. Dokuyucu ve A. Akkaya. 2017. Türkiye kökenli yulaf genotiplerinin bazı tarımsal özellikler bakımından değerlendirilmesi. Türk Tarım – Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi 5 (7): 763-772. Doi: 10.24925/turjaf.v5i7.763-772.1181.
• Erbaş, Ö. D. 2012. Yulaf (Avena sativa L.) genotiplerinin tarımsal ve bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi. Yüksek lisans tezi. Bozok Ün. Fen Bil. Ens. Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı, Yozgat.
• Ercan K., A. Tekin, S. Herek, A. Kurt, E. Kekeç, M.F. Olgun, T. Dokuyucu ve A. Akkaya. 2016. Yerel yulaf hatlarının Kahramanmaraş koşullarındaki performansı. K.S.Ü Doğa Bilimleri Dergisi 19(4): 438-444.
• Ergün, N. ve H. H. Geçit. 2008. İleri kademe arpa (Hordeum vulgare L.) hatlarında verim ve verime etkili bazı karakterlerin incelenmesi. Ülkesel Tahıl Sempozyumu. 2-5 Haziran 2008. Konya. s. 14-23.
• Geçit, H. H. ve M. S. Adak. 1988. Osman Tosun Gen Bankasındaki 1-96 sıra numaralı arpa materyalinde bazı morfolojik ve fizyolojik özelliklerin belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 39: 326-335.
• Geçit, H. H. ve N. Şahin, 1999. Yulafta ekim sıklıklarına göre anasap ve çeşitli kademedeki kardeşlerde bazı verim öğelerinin değişimi. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi. 15-18 Kasım 1999. Adana. s. 192-197.
• Gül, İ., C. Akıncı, ve M. Çölkesen. 1999. Diyarbakır koşullarına uygun tane ve ot amaçlı yetiştirilebilecek yulaf çeşitlerinin belirlenmesi. Orta Anadolu’da Hububat Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları Sempozyumu. 8-11 Haziran 1999. Konya. s. 117-125.
• Güner, A., S. Aslan, T. Ekim, M. Vural ve M. T. Babaç. 2012. Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği yayını. İstanbul. ISBN: 978-605-60425-7-7.
• Güngör, H., T. Dokuyucu, Z. Dumlupınar ve A. Akkaya. 2017. Yulafta (Avena spp.) tane verimi ile bazı tarımsal özellikler arasındaki ilişkilerin korelasyon ve path analizleriyle saptanması. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi 14 (01): 61-68.
• Hışır, Y. 2009. Türkiye yulaf genotiplerinin fizyolojik, morfolojik ve tarımsal özellikler yönünden genetik farklılıklarının ve ilerlemelerinin belirlenmesi. Doktora tezi. K.S.Ü. Fen Bil. Ens. Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı, Kahramanmaraş.
• Kahraman, T., R. Avcı ve C. Kurt. 2015. Trakya- Marmara Bölgesinde bazı yulaf (Avena sativa L.) genotiplerinin tane verimi, kalite ve tarımsal özelliklerinin araştırılması. 11. Tarla Bitkileri Kongresi. 7-10 Eylül 2015. Çanakkale. s. 204-207.
• Kahraman, T., R. Avcı ve C. Kurt. 2017. Bazı yulaf (Avena sativa L.) genotiplerinin tane verimi, kalite ve tarımsal özelliklerinin belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi 26 (Özel Sayı): 74-79. Doi: 10.21566/tarbitderg.359164.
• Kara, R., Z. Dumlupınar, Y. Hışır, T. Dokuyucu ve A. Akkaya. 2007. Kahramanmaraş koşullarında yulaf çeşitlerinin tane verimi ve verim unsurları bakımından değerlendirilmesi. Türkiye VII. Tarla Bitkileri Kongresi. 25-27 Haziran 2007. Erzurum. s. 121-125.
• Kün, E. 1988. Serin İklim Tahılları. Ankara Üniv. Zir. Fak. Yay. No: 1032, Ders Kitabı No: 299. Ankara.
• Malzew, A.I. 1930. Wild and cultivated oats (Sectio Euavena Griseb). Bul. Appl. Bot., Gen. and Plant Breeding. Suppl. 38. s. 473-517, Leningrad.
• Maral, H. 2009. Yulaf çeşitlerinin azotlu gübrelemeye tane verimi, azot kullanımı ve verim özellikleri yönünden tepkisi. Yüksek lisans tezi. K.S.Ü. Fen Bil. Ens. Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı, Kahramanmaraş.
• Mut, Z., A. Gülümser ve İ. Sezer. 2011. Karadeniz Bölgesi yerel yulaf çeşitlerinin toplanması, tanımlanması, bazı tarımsal ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. TÜBİTAK TOVAG 107O802 no’lu proje sonuç raporu.
• Naneli, İ. ve M.A. Sakin. 2017. Bazı yulaf çeşitlerinin (Avena sativa L.) farklı lokasyonlarda verim ve kalite parametrelerinin belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi 26 (Özel Sayı): 37-44. Doi: 10.21566/tarbitderg.359057.
• Narlıoğlu, A. 2015. Bazı yulaf genotiplerinin verim ve kalite kriterleri ile silaj özellikleri bakımından değerlendirilmesi. Yüksek lisans tezi. K.S.Ü. Fen Bil. Ens. Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı, Kahramanmaraş. Nawaz, N., A. Razzaq, Z. Ali, G. Sarwar., and M. Yousaf. 2004. Performance of different oat (Avena sativa L.) varieties under the agro-climatic conditions of Bahawalpur-Pakistan. Int. J. Agri. Biol. 6 (4): 624-626.
• Petersen, R.G. 1994. Agricultural Field Experiments: Design and Analysis. Marcel Dekker, Inc. ISBN 0824789121. NY, USA. Peterson, D. M., D. M. Wesenberg, D. E. Burrup., and C. A. Erickson. 2005. Relationships among agronomic traits and grain composition in oat genotypes grown in different environments. Crop Sci. 45:1249-1255. Doi:10.2135/cropsci2004.0063.
• Rechinger, K. H. 1970. Flora Iranica: Gramineae. Vol. 70: 322-331. Akademische, Druck und Verkagsanstalt Graz, Austria.
• Sabandüzen, B. ve M. Akçura. 2017. Bazı yulaf genotiplerinin Çanakkale koşullarında verim ve verim unsurlarının incelenmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi 4 (2): 101-108.
• Sainio, P. P., and P. Jarvinen. 1995. Seeding rate effects on tillering, grain yield, and yield components of oat at high latitude. Field Crops Res. 40: 49-56.
• Sarı, N. 2012. Yulafta (Avena sativa L.) verim ve verim komponentleri arasındaki ilişkiler. Yüksek lisans tezi. Adnan Menderes Ün. Fen Bil. Ens. Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı, Aydın.
• Sarı, N. ve A. Ünay. 2015. Yulafta (Avena sativa L.) tane verimini etkileyen özelliklerin belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi 24 (2): 115-123. Doi:: 10.21566/tbmaed.76925.
• Sarı, N., A. İmamoğlu, S. Pelit, Ö. Yıldız ve C. Büyükkileci. 2016. Ege Bölgesi sahil kuşağına uygun yulaf (Avena sativa L.) genotiplerinin belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi 25 (Özel sayı-1): 158-164. Doi: 10.21566/tarbitderg.280332.
• Sürek, H. ve J. Valentıne. 1996. Kültürü yapılan yulafta (Avena sativa L.) bazı kantitatif karakterler arasındaki ilişkiler ve kalıtım dereceleri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi 2 (3): 39-43.
• Şener, A., N. Çelik, F. Demir, M. Kaya. 2017. Makarnalık buğday (Triticum durum Desf.)’da Trinexapac-Ethyl uygulamasının tane verimi ve kalite özellikleri ile yatmaya karşı etkileri. Türkiye 12.Tarla Bitkileri Kongresi. 12-15 Eylül 2017. Kahramanmaraş. s. 23-27.
• Tamm, I. 2003. Genetic and environmental variation of grain yield of oat varietes. Agronomy Research 1: 93-97.
• Tiwari U., and E. Cummins. 2009. Simulation of the factors affecting βeta-glucan levels during the cultivation of oats. Journal of Cereal Science 50 (2): 175-183. Doi: 10.1016/j.jcs.2009.04.014.
• Tsikitis V. L., J. E. Albina., and J. S. Reichner. 2004. βeta-glucan affects leukocyte navigation in a complex chemotactic gradient. Surgery 2: 384-9. Doi: 10.1016/j.surg.2004.05.014.
• Tutin, E. D., V. H. Heywood, N. A. Burges, D. H. Valentine, S. M. Walters, and D. A. Webb. 1980. Flora Europaea: Alismataceae to Orchidaceae (Monocotyledones). Vol. 5, 452 pp. Cambridge University Press, Cambridge, UK.
• Welch, R. W., J. C. W. Brown., and M. Leggett. 2000. Interspesific and intraspesific variation in grain and groat charesteristics of wild oat (Avenea) species: Very high groat (1, 3), (1, 4)-β-D-Glucan in an Avena atlantica genotype. Journal of Cereal Science 31 (3): 273-279. Doi: 10.1006/jcrs.2000.0301.
• Yurtsever, N. 1984. Deneysel İstatistik Metotları. Toprak ve Gübre Araştırma Enst. Müd. Yayınları Genel Yayın No: 121. Ankara.