MALİ DİSİPLİNİ SAĞLAMAYA YÖNELİK BÜTÇE KURALLARI ve ABD EYALETLERİNDEKİ UYGULAMALAR

Yıl 2000, Cilt: 16 Sayı: 1, 403 - 431, 01.12.2000

Tayfun Moğol

Öz

Bütçe açıkları, ekonomi literatüründe çeşitli yönleri ile tartışma devam etmektedir. Bir yandan bütçe açıklarının ekonomik etkileri incelenirken, diğer yandan bütçe açıklarının azaltılması için çözümler geliştirilmektedir. Bütçe açıklarını azaltmaya yönelen çözümlerin uygulanabilme olasılığı araştırıldığında, önerilerin çok kolay uygulanamadığı çeşitli ülkelerin, çeşitli zamanlardaki denemelerinden ortaya çıkmaktadır. Benzer ekonomik yapılara sahip Latin Amerika ülkelerinde, benzer politikalar uygulanmasına rağmen borç stoku ve bütçe açıklarındaki farklılıkların ekonomik faktörlerce açıklanması oldukça güçtür. Bu nedenle, birkaç yeni çalışma politik-kurumsal yapılardaki farklılıkların bütçe uygulama sonuçlarını açıklamakta kullanılabileceğini tartışmaya açmıştır.
Bu çalışmaların bir ayağı hükümet yapıları (koalisyon veya tek parti hükümeti gibi), hükümetlerin sürekliliği (istikrarı), politik kutuplaşma gibi politik faktörlerin mali sonuçlara etkisini incelemektedir. Bir başka ayak, bütçe kurumlarının mali sonuçlara etkisini araştırmaktadır.
Tüm bu nedenlerle, bazı ekonomist ve politik bilimciler bütçenin kurumsal yapısının kaynak kullanımı, tahsisi ve bütçe büyüklüğü ile ilgili motivasyonları nasıl etkilediği, şeffaflık ve sorumluluğu geliştirdiği, son on yılda çeşitli açılardan incelenmektedir. Bütçe prosedüründe yer alan aktörleri bütçe açıklarını azaltmaya motive edici kurallar geliştirilmesi önerilmiştir.

Bütçenin kurumsal yapısının, bütçe açıklan ile olan ilişkisi çok geniş bir yelpazeye yayılması nedeniyle bu çalışmada sadece bütçe açıkları ile, borçlanma, vergi ve harcama kısıtlamaları, denk bütçe yasaları arasındaki ilişkiler incelenecektir. Çalışmada kullanılacak olan "bütçe kuralı" kavramı, söz konusu konulan kapsayacak biçimde kullanılmıştır.
Çalışmada öncelikle mali disiplini sağlamaya yönelik bütçe kuralları için gerekçeler ortaya konmaya çalışılacak, daha sonra bütçe kuralları ile ilgili ilk gelişmelerin Amerika Birleşik Devletleri'nde başlamış olması ve uygulama zenginliği açısından bu ülke eyaletlerinden örnekler verilecek ve uygulanan bu bütçe kurallarının etkin sonuçlar üretip üretmedikleri üzerinde durulacaktır. Sonuç bölümünde ise, bütçe kuralları ile ilgili bazı önerilerde bulunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Bütçe, Mali disiplin

Kaynakça

• Aaron, Henry J.,Harvey Galper, Joseph A. Peachman,George L. Perry, Alice M. Rivlin, Charles L. Schultze, Economic Choices 1987, The Brooking Institution, Washington D.C., 1986, s12-13
• Alesina, Alberto, Tamim Bayoumi, The Cost and Benefit of Fiscal Rules: Evidence from U.S. States, NBER Working Paper 5614, June 1996
• Alesina, Alberto, Roberto Perotti, Budget Deficits and Budget Instituitons, NBER Working Paper Series No:5556, May 1996
• Alesina, Alberto, Ricardo Hausman, Rudolf Hommes, Emesto Stein, Budget Institutions and Fiscal Performance in Latin America, NBER Working Paper No. 5586. April 1996
• Alt, James E. and Lowry, Robert J., Diveded Govemment and Public Deficits: Evidence from the U.S. States, American Political Science Review, Vol 88, 1994, ss.811-828
• Atiyas, İzak, Şerif Sayın, Budgetary Institutions in Turkey, Middle East Economic Association (MEEA) in ASSA Meetings, January 7-9, 2000' de sunulan bildiri
• Barro, Robert, On the Determination of the Public Debt, Joumal of Political Economy, Vol.87, 1979, ss.940-947
• Bayoumi, Tamim, Barry Eichengreen, Political Economy of Fiscal Restrictions:Implication for Europe from United States, European Economic Review, Vol38,1994, ss.783-791
• Benneth James T., Thomas DiLorenzo, Underground Govemment: The Off-Budget Public Sector, CATO Institute, Washington D.C., 1983.
• Benneth, J., T. DiLorenzo, Off-Budget Activities ofLocal Govemments: The Bane of the Tax Revolt,Public Choice, Vol.39, No.3, 1982, ss.333-342
• Benneth, James, Thomas DiLorenzo, The Limitations of Spending Limitations: OffBudget Financing and the Illusion of Fiscal Fitness, Economic Review, Vol.18, 1982, ss.15-17
• Boadway, Robin W ., David E. Wildasin, Public Sector Economics, 2nd Ed. Boston, Little, Brown, 1984
• Buchanan, James, The Constitution ofEconomic Policy, Aınerican Economic Review, Vol.77, 1987,ss.243-50
• Bunch, Beverly S., The Effects of Constitutional Debt Limits on State Governments' Use of Public Authorities, Public Choice, Vol.68, 1991, ss.57-69
• Ed Campos, Sanjay Pradhan, Budgetary Institutions and Expenditure Outcomes Binding Government to Fiscal Performance, World Bank Policy Research Working Paper 1646, 1996
• Kiewiet, D.Roderick, Kristin Szakaly, Constitutional Limitations on Borrowing: An Analysis of State Bonded lndebtedness, The Journal of Law,Economics & Organization, Vol.12, No.l, 1996, ss.62-96
• Kogan, Richard, Enforcement ofa Constitutional Balanced Budget Amendment: Questions without Answers, January 6, 1997
• Krol, Robert, A Survey of the Impact of Budget Rules on State Taxation, Spending and Debt, Cato Journal, Vol.16.No.3,Winter 1997, ss.1-9
• Mandy Rafool, The Fiscal perspective: State Tax and Expenditure Limitations, The Fiscal Letter, Vol.XVIII, No.5, 1996
• Marlow, M., Joulfaian D., The off-Budget Activity of State and Local Government, Public Choice, Vol.63, No.2, 1989, ss.113-123
• Millar, Jonathan, The Effects of Budget Rules on Fiscal Performance and Macroeconomic Stabilization, Bank of Canada Working Paper No.97-15,June 1997
• Poterba, James M., State Responses to Fiscal Crises: The Effects of Budgetary Institutions and Politics, Journal of Political Economy, Vol.192, 1994, ss799-821
• Poterba, James M., Do Budget Rules Work?, Burch Working Paper No:b96-12, Robert D. Burch Center for Tax Policy and Public Finance, April 1996,
• Poerba, James M., Balanced Budget Rules and Fiscal Policy: Evidence from States, National Tax Journal, Vol.48, No.1-4, 1995, ss.329-336
• US General Accounting Office, Balanced Budget Requirements: State Experiences and Implications for the Federal Government, GAO/AFMD-93-58BR, Washington DC., 1993
• von Hagen, J., A Note on the Emprirical Effectiveness ofthe Formal Fiscal Constraint, Journal of Public Economics, Vol.44, No.2, 1991, ss.199-210
• von Hagen, Jurgen, Budgeting Procedures and Fiscal performance in the EC, CEC, Economic Paper, No:96, Oct. 1992
• von Hagen, J., and Harden, I., National Budget Processes and Fiscal Performance, European Economy Reports & Studies, No:3, 1994