TÜRKİYE'DE KAMU SEKTÖRÜNDE TOPLU PAZARLIĞIN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ

Yıl 1999, Cilt: 15 Sayı: 1, 511 - 540, 01.12.1999

Deniz Kağnıcıoğlu

Öz

Türkiye'de Cumhuriyet'in kurulmasıyla birlikte izlenmeye başlanan ve o dönemin ekonomik ve sosyal koşullarının bir bakıma zorunlu kıldığı devletçilik politikası, özellikle 1960'lardan itibaren devletin ekonomideki ağırlığını arttırmıştır. Devletin savunma, eğitim gibi klasik fonksiyonlarının dışında, ekonomik ve sosyal alanda düzenleyici, müdahaleci ve giderek girişimci bir rol kazanmasıyla birlikte, ülkemizde kamu sektöründe büyük bir işçi kitlesi oluşmuştur. l 970'li yılların sonlarına kadar devlet, benimsediği sosyal devlet anlayışının etkisiyle işveren olarak özel sektöre örnek olmuş, ücret, çalışma koşulları ve sosyal haklar açısından çok iyi imkanlar sağlamıştır.
Gerek izlenen ekonomik ve sosyal politikaya bağlı olarak, gerekse yüzbinlerce işçinin çalıştığı işletmelerde kontrolü sağlamak amacıyla devlet kamu sektöründe sendikacılığı desteklemiştir. Getirilen yasal düzenlemeler ve uygulamalar sonucu kamu sektöründe sendikacılık özel sektöre oranla çok daha erken ve hızlı gelişmiştir. Bu durum, kamu sektöründe toplu pazarlığın yapısının ve özelliklerinin, özel sektörden farklı biçimde şekillenmesine neden olmuştur.
Bu çalışmada, Türkiye'de yürürlükte bulunan yasalara bağlı olarak kamu sektöründe toplu iş sözleşmelerinin kapsam ve düzeyindeki değişmeler değerlendirilecek ve en büyük işveren olarak devletin izlediği ekonomik ve sosyal politikaların kamu sektörü toplu pazarlıklarını ne şekilde etkilediği incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Toplu pazarlık, Türkiye, Sendikalar, Kamu personeli

Kaynakça

• ÇELİK NURİ, İş Hukuku Dersleri, 3. Baskı, İ.İ.T.İ.A., Nihad Sayar-Yayın ve Yardım Vakfı Yayınları: 241, İstanbul, l 97 4.
• ÇELİK NURİ, İş Hukuku Dersleri, 12. Baskı, Beta A.Ş., İstanbul, 1994.
• DEMİRCİOĞLU MURAT VE TANKUT CENTEL, İş Hukuku -Bireysel İş Hukuku - Toplu İş Hukuku, Gözden Geçirilmiş ve Yenilenmiş Beşinci Baskı, Beta A.Ş., İstanbul, 1997.
• ERKUL İHSAN, Türk İş Hukuku Uygulamalı Sosyal Politika Dersleri 2822 Sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu ve Uygulaması, Üçüncü Cilt, Yeniden Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş İkinci Baskı, Anadolu Üniversitesi Basımevi, Eskişehir, 1991.
• GÜVEN ERCAN VE UFUK AYDIN, İş Hukuku, Eğitim Sağlık ve Bilimsel Araştırma Çalışmaları Vakfı Yayımları No: l 44, Eskişehir, 1999.
• IŞIKLI ALPASLAN, Kamu Kesiminde Çalışanların Sendikal Hakları, Yol-İş Federasyonu Yayınları No:52, Ankara, 1976.
• KAĞNICIOĞLU DENİZ, Türkiye'de Kamu Sektöründe İşçi Sendikacılığı ve Küreselleşmenin Etkileri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir, 1999, s. 21-41.
• KOÇ YILDIRIM, Teslimiyetten Mücadeleye Doğru Türk-İş 1980-1989, Amaç Yayıncılık, İstanbul, 1989.
• KORAY MERYEM, Endüstri İlişkileri, BASISEN Eğitim ve Kültür Yayınları:22, İzmir, 1992.
• KORAY MERYEM, Değişen Koşullarda Sendikacılık, Promat Basım Yayın Sanayi ve Ticaret A.Ş., İstanbul, 1994.
• KUTAL METİN, "Toplu İş Uyuşmazlıklarının Çözümü ve Toplu İş Sözleşmesi Açısından Türk İş Hukukunun Elli Yılı," Türk İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukukunun Elli Yılı, BASISEN Eğitim ve Kültür Yayınları: 16, İstanbul, 1988.
• KUTAL METİN, 'Türkiye' de Endüstri İlişkileri Sisteminde Toplu Pazarlıkla İlgili Sorunlar," İktisat ve Maliye, C. XXXIV, S. 10, Ocak 1988.
• KUTAL METİN, "Globalleşen Dünya'da Sosyal Politika ve Toplu Sözleşme Düzeninde Yeni Arayışlar," 2000'li Yıllarda Endüstri İlişkilerine Bakış Semineri, MESS, İstanbul, 1994
• ÖNSAL NACİ, "Kamu Kesiminde Toplu Pazarlık," V. Ulusal Endüstri İlişkileri Kongresine Sunulan Bildiri, İstanbul, 1996,
• ÖZGÜR MÜFTÜOÖLU, "Özelleştirme ve Endüstri İlişkilerine Etkileri," III. Ulusal Endüstri İlişkileri Kongresi, Kamu-İş, Ankara, l 994.
• SEZA REİSOĞLU, Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu Şerhi, Genişletilmiş 2.Baskı, A.Ü. Hukuk Fakültesi Yayınları No:359, Ankara, 1975.
• SEZA REİSOĞLU, 2822 Sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu Şerhi, Ankara, 1986.
• ŞAHLANAN FEVZİ, Toplu İş Sözleşmesi, Acar Yayınevi, İstanbul, 1992. TUNCAY CAN VE TANKUT CENTEL, Yeni Türk İş Hukuku Mevzuatı, İstanbul, 1984.
• TURAN KAMİL, "Küreselleşen Çağımız ve Çalışma Hayatı," Kamu-İş, C. 3, S. 3, Ocak ı 994.
• YÜKSEL NİHAT, Küreselleşme ve Toplu Pazarlıktaki Değişim, TİSK Yayın No: 166, Ankara, 1997, s. 120.
• 95-96 Petrol-İş Yıllığı