TRA1 BÖLGESİ İLLERİNDE (ERZURUM, ERZİNCAN, BAYBURT) KÜMELENME POTANSİYELİ VE YEREL REKABET GÜCÜ: ÜÇ YILDIZ ANALİZİNE DAYALI BİR SAHA ARAŞTIRMASI

Yıl 2023, Cilt: 24 Sayı: 2, 429 - 458, 29.06.2023

Sevda Yapraklı , Ömer Faruk Aslan

https://doi.org/10.53443/anadoluibfd.1115658

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmanın temel amacı, TRA1 Bölgesi illerinde (Erzurum-Erzincan-Bayburt) kümelenme potansiyeli olan sektörleri belirlemek ve bu sektörlerde yer alan firmaların rekabet üstünlüklerini karşılaştırmalı olarak incelemektir. Bu amaçla öncelikle Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması-Nace Rev. 2 kodundaki sektörler için istihdam verileri kullanılarak üç yıldız analizi yapılmıştır. Daha sonra üç yıldız analizi ile belirlenen olası sektörel kümelerde yer alacak firmalar üzerine Porter’in Elmas Modeli’ndeki beş temel unsur üzerinden bir saha araştırması yapılmıştır. Üç yıldız analizi sonuçları üç ilde de olası kümelerin genel olarak hizmet sektöründe yoğunlaştıklarını göstermiştir. Saha araştırması sonuçlarına göre rekabet üstünlüğü açısından Erzurum diğer iki ilden, Bayburt ise Erzincan’dan daha iyi durumdadır.

Anahtar Kelimeler

Kümelenme, Yerel Rekabet Üstünlüğü, Üç Yıldız Analizi, Elmas Modeli, TRA1 Bölgesi

Kaynakça

• Aghdaie, S.F.A., Seidi, M. & Riasi, A. (2012). Identifying the barriers to Iran’s saffron export by using Porter’s Diamond Model. International Journal of Marketing Studies, 4(5), 129-138.
• Carroll, M.C., Reid, N. & Smith, B.W. (2008). Location quotients versus spatial autocorrelation in identifying potential cluster regions. The Annals of Regional Science, 42, 449-463.
• Ceyhan, M.S. & Özcan, S.Ö. (2018). Bölgesel kalkınmada kümelenmelerin rolü: Bartın ili ayakkabıcılık sektörü örneği. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1), 141-163.
• Chobanyan, A. & Leigh, L. (2006). The competitive advantages of nations: Applying the Diamond Model to Armenia. International Journal of Emerging Markets, 1(2), 147-164.
• Chung, T.W. (2016). A Study on Logistics cluster competitiveness among Asia main countries using the Porter‘s Diamond Model. The Asian Journal of Shipping and Logistics, 32(4), 257-264.
• Crawley, A., Beynon, M. & Munday, M. (2013). Making Location quotients more relevant as a policy aid in regional spatial analysis. Urban Studies, 50(9), 1854-1869.
• Curran, P.J. (2000). Competition in UK higher education: Competitive advantage in the research assessment exercise and Porter’s Diamond Model. Higher Education Quarterly, 54, 386-410.
• Çetin A. (2018). Güneş enerji sistemleri firmalarının kümelenme düzeyi: Batı Akdeniz Bölgesi örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Burdur: Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dağlıoğlugil, Ö.F. (2019). İhracat yapan firmaların Elmas Modeli ile ihracat rekabetçiliği analizinin yapılması: Konya ili örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Konya: KTO Karatay Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demirdöğen, S. (2018). Kümelenme potansiyeli gösteren sektörlerin belirlenmesi: TRA1 Düzey 2 Bölgesi üzerine bir uygulama. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(4), 85-113.
• Demirel, E. (2021). Kaynak bağımlılığı kuramı bağlamında kümelenme modelinin etkinliği: Türkiye’deki kümeler üzerinden bir karşılaştırma. Ankara: IKSAD Yayınevi.
• Erkek, D. & Öselmiş, G. (2011). TR32 Düzey II Bölgesi’nde kümelenme yaklaşımı. http://geka.gov.tr/Dosyalar/o_19v5fdq6q1qh01dup1n0k10cq25o8.pdf, (Erişim Tarihi: 26.02.2022).
• Feser, E.J. & Bergman, E.M. (2000). National ındustry cluster templates: A framework for applied regional cluster analysis. Regional Studies, 34(1), 1-19.
• Güneş, E. (2009). Turizm Kümelenmesi ve Erzurum Bölgesi turizm kümelenme potansiyeline yönelik bir araştırması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Güney Marmara Kalkınma Ajansı (2017). TR22 (Balıkesir, Çanakkale) Güney Marmara Bölgesi imalat sanayi stratejisi ve eylem planı. https://www.gmka.gov.tr/dokumanlar/yayinlar/Imalat-Sanayi-Strateji-Eylem-Plani.pdf, (Erişim Tarihi: 02.03.2022).
• Gürpınar, K. & Sandıkçı, M. (2008). Uluslararası rekabetçilik analizinde Michael E. Porter’ın Elmas Modeli yaklaşımı: Türkiye’deki bazı endüstrilerdeki uygulanabilirliğinin ve sonuçlarının araştırılması. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 8(1), 105-125.
• Herdem, P. (2014). Rekabet avantajı sağlamada bir araç olarak kümelenme: Konya yazılım ve Ar-Ge firmaları üzerine bir alan araştırması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Karaçor, Z., Yörük, B. & Güvenek, B. (2021). Bölgesel kalkınmada kümelenmenin önemi: Üç yıldız analizi ile bir uygulama. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 8(78), 3429-3439.
• Karayel, S. (2010). Yenilikçi bir örgütlenme modeli olarak kümelenme ile işletme performansı ilişkisi: ayakkabıcılık sektöründe bir araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Keskin, H. (2009). Kümelenme ve sektörel bağlantıları açısından Isparta ili orman ürünleri endüstrisinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kırankabeş, M.C. & Arık, M. (2014). Industrial clustering approach in regional development: The case of Turkey. Journal of Applied Business and Economics, 16(3), 135-151.
• Koç, M. & Özbozkurt, O.B. (2014). Ulusların rekabet üstünlüğü ve elmas modeli üzerine bir değerlendirme. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 2(3), 85-91. Liu, X. & Song, H. (1997). China and the multinationals-a winning combination. Long Range Planning, 30(1), 74-83.
• Mahirwe, A.M. & Wei, L. (2018). Investigation of competitive advantage of the dairy ındustry cluster: The case of Rwanda. American Journal of Industrial and Business Management, 8, 1358-1388.
• Manzini, R.B. & Luiz, D.S.C. (2019). Cluster identification: A joint application of industry concentration analysis and exploratory Spatial Data Analysis (ESDA). Competitiveness Review: An International Business Journal, 29(4), 401-415.
• Nachum, L. (1998). Do the diamonds of foreign countries shape the competitiveness of firms? A case study of the Swedish engineering consulting industry. Scandinavian Journal of Management, 14(4), 459-478.
• Oral, M. (2014). Kümelenme yaklaşımının firma performansına etkisi: Ankara Ostim örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öz, Ö. (2001). Sources of competitive advantage of Turkish construction companies in international markets. Construction Management and Economics, 19(2), 135-144.
• Porter, M.E. (1990). The competitive advantage of nations. Harvard Business Review, March-April, 72-91, http://www.economie.ens.fr/IMG/pdf/porter_1990_-_the_competitive_advantage_of_nations.pdf, (Erişim Tarihi: 10.02.2022).
• Porter, M.E. (1998). Clusters and the new economics of competition. Harvard Business Review, 76(6), 77-90.
• Porter, M.E. (2000). Location, competition, and economic development: Local clusters in a global economy. Economic Development Quarterly, 14(1), 15-34.
• Resmi Gazete (2002). 2002/4720 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2002/09/20020922.htm, (Erişim Tarihi: 02.03.2022).
• Rugman, A.M. & D’Cruz, J.R. (1993). The Double Diamond Model of international competitiveness: The Canadian experience. Management International Review, 33, 17-37.
• Seki, İ. & Arslan, M. (2018). TRC2 (Diyarbakır–Şanlıurfa) Bölgesi kümelenme potansiyeli analizi. Al Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 32-53.
• Sevsan, H., Batum, U., Aktan, A. & Şahin, S.H. (2013). Turgutlu inovasyon temelli kümelenme stratejik planı. İzmir: Zafer Kalkınma Ajansı.
• Shin, D.-H. & Hassink, R. (2011). Cluster life cycles: The case of the shipbuilding ındustry cluster in South Korea. Regional Studies, 45(10), 1387-1402.
• Sledge, S. (2005). Does Porter’s Diamond hold in the global automotive ındustry?. Advances in Competitiveness Research, 13, 22-28.
• Sosyal Güvenlik Kurumu (2021). Kurumsal-İstatistik (Yeni). http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/kurumsal/istatistik/sgk_istatistik_yilliklari, (Erişim Tarihi: 20.09.2021).
• Sosyal Güvenlik Kurumu (2022). Sigortalı ve işyeri istatistikleri: Ek-ekonomik faaliyet sınıflaması. Nace Rev 2, http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/kurumsal/istatistik/sgk_istatistik_yilliklari, (Erişim Tarihi: 10.01.2022).
• Sölvell, Ö., Ketels, C. & Lindqvist, G. (2008). Industrial specialization and regional clusters in the ten new EU member states. Competitiveness Review: An International Business Journal, 18(1/2), 104-130.
• Stone, H.B.J. & Ranchhod, A. (2006). Competitive advantage of a nation in the global arena: A quantitative advancement to Porter’s Diamond applied to the UK, USA and BRIC Nations. Strategic Change, 15(6), 283-284.
• Şen, Ö. & Sandal, E.K. (2017). Gaziantep ilinde üç yıldız analizi yöntemi ile endüstriyel kümelenme analizi. Doğu Coğrafya Dergisi, 22(38), 39-62.
• Tsai, P.-H., Chen, C.-J. & Yang, H.-C. (2021). Using Porter’s Diamond Model to assess the competitiveness of Taiwan’s solar photovoltaic industry. SAGE Open, 11(1), 1-16.
• Tsiligiris, V. (2018). An adapted Porter Diamond Model for the evaluation of transnational education host countries. International Journal of Educational Management, 32(2), 210-226.
• Ünal, B. (2019). Kümelenmeye yönelik Türkiye’de uygulanan devlet destekleri: Sivas ili için örnek bir kümelenme modeli önerisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ünal, V.Z. (2014). TR82 Bölgesi 3 yıldız küme analiz çalışması, Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı, https://www.kuzka.gov.tr/paylasim/yayinlar/rapor_analiz/2014-RP-3-88_ucyildiz_kume_analizi_(web).pdf, (Erişim Tarihi: 10.03.2022).
• Yamaç, B. (2019). Bölgesel kalkınmada kümelenme: Türkiye tekstil örneği. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 215-232.
• Yaşlıoğlu, M.M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: Keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46(Özel Sayı), 74-85.
• Yetton, P., Craig, J., Davis, J. & Hilmer, F. (1992). Are diamonds a country’s best friend? A crituque of Porter’s Theory of National Competition as aplied to Canada, New Zealand and Austrilia. Austrilian Journal of Management, 17, 89-103.
• Yıldız, S. & Alp, S. (2014). Bir kümelenme örneği olarak Kars kaşar peyniri endüstri kümesi. Hacettepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, 32(1). 249-272. Yüzbaşıoğlu, E., Ören, V.E. & Şahin, T. (2016). Turizm kümelenmesi: Uşak ili turizm kümelenme potansiyeli. Niğde Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, 9(2). 187-200.