İŞLETME ETİĞİ UYGULAMASININ BİST 50 ÖZELİNDE İNCELENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 24 Sayı: 2, 1 - 25, 29.06.2023

Bekir Değirmenci

https://doi.org/10.53443/anadoluibfd.1201645

Öz

Toplumların ve insanlığın huzurlu ve güvenli yaşam koşullarının sağlanmasında işletmelere önemli görevler düşmektedir. Bu görevlerden birisi de işletmelerin etik ilkelere uyum politikalarına uygun ilkeler belirlemeleri ve bu tip kuralları iş hayatına yansıtmaları gerekmektedir. Günümüz küresel ölçekte haksız rekabetin artması ve usulsüz servet edinmeye yönelik yasa dışı bireysel eylemler toplumsal huzurun ve güven ortamının kaygan bir zemine oturmasına sebebiyet vermektedir. Bu çalışma, Borsa İstanbul’da işlem gören ve BİST 50’de yer alan halka açık işletmelerin “Kurumsal Etik Kuralları” hakkında belirledikleri ilkeler ve bu ilkelere yönelik uygulamaları incelemek amacıyla yapılmıştır. Çalışma kapsamında, nitel araştırma yöntemlerinden birisi olan, “doküman analizi yöntemi” kullanılmıştır. BİST 50’de yer alan işletmelerin etik kurallara ilişkin bilgilere işletmeler tarafından yayınlanan 2022 raporlarından ulaşılmıştır. Çalışma, Mayıs-Ağustos 2022 tarih aralığını içeren bir sürede hazırlanmıştır. İşletme raporları detaylı bir şekilde incelenmiştir. Yapılan incelemeler sonucunda örneklem grubunun işletme etiği uygulamaları raporlanmıştır. Aksa, Akbank, Kordsa, Yapı Kredi, Türk Havayolları işletmelerinin etik uygulamaları konusunda daha hassas davrandıkları ve işletme etiği konusunda daha somut adımlar attığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kurumsal Yönetim, Sürdürülebilirlik, İşletme Etiği, BİST 50, Corporate Governance, Sustainability, Business Ethics, BIST 50

Destekleyen Kurum

YOK

Proje Numarası

YOK

ANALYSIS OF BUSINESS ETHICS PRACTICE ON BIST 50

Öz

To provide peaceful and safe living conditions for societies and humanity, businesses have important duties. One of these tasks is that enterprises must set principles of ethical principles compliance policies and reflect such rules in their business life. Increased unjust competition on a global scale and illegal individual actions aimed at acquiring unacceptable self-esteem cause social peace and trust environment to sit on slippery ground. This study was conducted to examine the principles determined by the public enterprises traded on Borsa İstanbul and which are traded on BIST 50 and the practices for these principles. Within the scope of the study, one of the qualitative research methods, the “Document Analysis Method” was used. The information about the ethical rules of the enterprises in BIST 50 was obtained from the 2022 reports published by the enterprises. The study was prepared in a period of May-August 2022 date range. Business reports were examined in detail. As a result of the examinations, the operations ethics of the sample group were reported. Aksa, Akbank, Kordsa, Yapı Kredi, and Turkish Airlines have been more sensitive about ethical practices and have taken more concrete steps in terms of business ethics.

Anahtar Kelimeler

Corporate Governance, Sustainability, Business Ethics, BIST 50

Proje Numarası

YOK

Kaynakça

• Akbank (31 Aralık 2021). Akbank etik ilkeler. https://www.akbank.com/tr-tr/Yatirimci-iliskileri/Sayfalar/Etik-Ilkeler.aspx (Erişim tarihi: 21.05.2022).
• Akkök (31 Aralık 2022). Akkök şirketler grubu iş etiği ilkeleri. https://www.akkok.com.tr/Files/akkok-is-etigi.pdf (Erişim tarihi: 08.08.2022).
• Aksa (31 Aralık 2021). Aksa enerji etik ilkeler. https://www.aksainvestorrelations.com/tr/kurumsal-yonetim/etik-ilkeler/ (Erişim tarihi: 21.07. 2022).
• Aksoy, Y. (2019). 21. Yüzyıl’da Sürdürülebilirlik: Sosyal Bilimlere Dayalı Perspektifler. E. Ayrancı (Ed.). Sosyal Paydaş Teorisinin Sürdürülebilirlik Yönetimine Yönelik Katkıları: Bir Değerlendirme (s. 153-181) İçinde. İstanbul: Beta Yayınları.
• Alarko (31 Aralık 2021). Alarko holding etik kurallar. https://www.alarko.com.tr/tr/yatirimci-iliskileri/kurumsal-yonetim/bilgilendirme-politikasi (Erişim tarihi: 21.05.2022).
• Altay, D. (2019). Kurumsal sürdürülebilirlik açısından entegre raporlamanın incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Anadolu Efes (31 Aralık 2021). 2021 faaliyet raporu. https://www.anadoluefes.com/tablo/309/yatirimci-iliskileri/faaliyet-raporu (Erişim tarihi: 07.08.2012).
• Arçelik (31 Aralık 2021). 2021 faaliyet raporu.
• https://www.arcelikglobal.com/media/6798/arcelik21_faaliyet_raporu.pdfy (Erişim tarihi: 26.06.2022).
• Aselsan (31 Aralık 2021). Aselsan etik ilkeler. https://www.aselsan.com.tr/tr/hakkimizda/aselsan-etik-ilkeler#:~:text=ASELSAN%20%C3%A7al%C4%B1%C5%9Fanlar%C4%B1%3B,a%C3%A7%C4%B1s%C4%B1yla%2C%20adil%20ve%20tarafs%C4%B1z%20davran%C4%B1r. (Erişim tarihi: 12.08.2022).
• Atagan Çetin, A., Doğan, S. ve Çetin, O. I. (2019). Kurumsal sosyal sorumluluk ve çevresel sürdürülebilirlik ilişkisi: Marmara bölgesindeki işletmeler örneği. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 21(2), 625-640.
• Ayral, G., Saracel, N. (2021). Etik iklimin kurumsal itibar ve kurumsal sürdürülebilirlik yaklaşımına etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 13 (3), 2376-2395. https://doi.org/10.20491/isarder.2021.1267.
• Aytar, F. (2021). Bist 100'de bulunan şirketlerin etik taahhütleri üzerine bir içerik analiz Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi). Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• BİM (31 Aralık 2021). BİM etik ilkeler.
• https://www.bim.com.tr/Politikalar/Genel/B%C4%B0M%20Etik%20%C4%B0lkeler.pdf, (Erişim tarihi: 18.06.2022). BİST 50 (1 Ocak 2022). BİST 50’de işlem gören firmalar. https://www.ttyatirimciiliskileri.com.tr/tr-tr/mali-operasyonel-veriler/sayfalar/faaliyet-raporlari. (Erişim tarihi: 14.08.2022).
• Carroll, Archie B. (1991). The pyramid of corporate social responsibility: Toward the moral management of organizational stakeholders. Business Horizons, 34(4), 39-48.
• Doğan Holding (31 Aralık 2021). Doğan grubu etik ilke ve davranış kuralları.
• https://www.doganholding.com.tr/kurumsal-yonetim/etik-ilke-ve-davranis-kurallari/ (Erişim tarihi: 30.07. 2022).
• Ege Endüstri (31 Aralık 2021). Ege endüstri ve ticaret etik kuralları. https://egeendustri.com.tr/politikalar/, (09.06.2022).
• Emlak Konut (31 Aralık 2022). Emlak konut etik değerler.
• https://www.emlakkonut.com.tr/_Assets/Upload/Images/file/surdurulebilirlikraporu/SurdurulebilirlikRaporu_2021.pdf (Erişim tarihi: 09.07.2022).
• Enerjisa (31 Aralık 2021). Enerjisa iş etiği kuralları. https://m.enerjisa.com.tr/Upload/Docs/ENETIK.pdf, (Erişim tarihi: 09.05.2022).
• Enka İnşaat (31 Aralık 2021). Enka inşaat 2021 sürdürülebilirlik raporu.
• https://www.enka.com/sustainability/tr/enka-2021-surdurulebilirlik-raporu/ (Erişim tarihi: 8.08.2022).
• Erdemir (31 Aralık 2021). Erdemir 2021 entegre faaliyet raporu. https://www.erdemir.com.tr/yatirimci-iliskileri/yillik-faaliyet-raporlari/ (Erişim tarihi: 02.08.2012).
• Ford Otosan (31 Aralık 2021). Ford otosan faaliyet raporu. fordotosan.com.tr/tr/yatirimcilar/finansal-raporlar/faaliyet-raporlari (Erişim tarihi: 18.06.2022).
• Freeman, R. Edwerd (1984). Strategic Management: A Stakeholder Approach. Boston: Pitman Press. Garanti (31 Aralık 2021). Garanti BBVA 2021 sürdürülebilirlik raporu.
• https://www.garantibbvainvestorrelations.com/tr/entegre-faaliyet-raporu/ (Erişim tarihi: 12.06.2022).
• Gerged, Ali M. (2021). Factors affecting corporate environmental disclosure in emerging markets: The role of corporate governance structures. Business Strategy and the Environment. 30(1), 609-629.
• Giannarakis, G., Andronikidis, A. & Sariannidis, N. (2019). Determinants of environmental isclosure: Investigating new and conventional corporate governance characteristics. Annals of Operations Research, 294(1), 87-105.
• Gözükara, E. (2019). İşletme ve Sürdürülebilirlik. E. AY (Ed.). 21. Yüzyıl’da Sürdürülebilirlik: Sosyal Bilimlere Dayalı Perspektifler (s. 11-50) içinde. Ankara: Beta Yayınları.
• Gübretaş (31 Aralık 2021). Gübretaş etik ilkeler ve çalışma prensipler. ihttps://www.gubretas.com.tr/wp-content/uploads/2019/04/etik-ilkeler-ve-calisma-politikasi.pdf (Erişim tarihi: 08.08.2022).
• Halkbank (31 Aralık 2021). Halkbank sürdürülebilir etik ilkeler.
• https://www.halkbank.com.tr/content/dam/halkbank/tr/dokumanlar/bankamiz/surdurulebilirlik/EtikIlkeler2020.pdf (Erişim tarihi: 07.08.2012).
• Hektaş (31 Aralık 2021). Hektaş Ticaret T.A.Ş. iş etiği esasları. https://hektas.com.tr/wp-content/uploads/Documents/A9268235-AB78-4D95-59CB-08D8B857F468.pdfy (Erişim tarihi: 02.08.2022).
• İpek Enerji (31 Aralık 2021). İpek doğal enerji kaynakları 2021 faaliyet raporu. https://www.kap.org.tr/tr/sirket-bilgileri/ozet/986-ipek-dogal-enerji-kaynaklari-arastirma-ve-uretim-a-s (Erişim Tarihi: 08.08.2022).
• İskenderun Demir Çelik (31 Aralık 2021). İskenderun demir çelik etik kurallar ve çalışma ilkeleri.
• isdemir.com.tr/kurumsal/etik-kurallar-ve-calisma-ilkeleri/ (Erişim Tarihi: 21.07.2022).
• İş Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı (31 Aralık 2021). İş GYO 2021 faaliyet raporu. https://www.isgyo.com.tr/is-gyo-gayrimenkul-yat%C4%B1r%C4%B1mci-iliskileri-is-GYO-guvencesiyle/raporlar-ve-sunumlar/yillik faaliyet-raporlari/, (Erişim Tarihi: 30.06. 2022).
• Kardemir (31 Aralık 2021). Kardemir iş etiği kuralları. https://www.erdemir.com.tr/kurumsal/etik-kurallar-ve-calisma-ilkeleri/ (Erişim Tarihi: 09.07.2022).
• Kardeş Selimoğlu, S. ve Yazıcı, R. (2021). Türkiye’de kurumsal yönetişim ve sürdürülebilirlik. Muhasebe ve Finansman Dergisi. Ağustos 2021 (Özel Sayı), 113-136. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/mufad/issue/64484/982425.
• Kıral, B. (2020). Nitel Bir Veri Analizi Yöntemi Olarak Doküman Analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (15), 170-189. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/susbid/issue/54983/727462. Koç Holding (31 Aralık 2021). Koç holding etik ilkeler ve uyum politikaları.
• https://www.koc.com.tr/hakkinda/etik-ilkeler-ve-uyum-politikalari (Erişim Tarihi: 23.05.2022).
• Kordsa (31 Aralık 2021). Kordsa 2021 faaliyet raporu. kordsa.com/tr/yatirimci-iliskileri/yillik-rapor-liste/faaliyet-raporlari/412/0/0 (Erişim Tarihi: 30.06. 2022).
• Koza Altın (31 Aralık 2021). Koza altın işletmeleri 2021 faaliyet raporu. https://kozaaltin.com.tr/yatirimci-iliskileri/faaliyet-raporlari/ (Erişim Tarihi: 21.05.2022).
• Koza Anadolu Madencilik (31 Aralık 2021). Koza anadolu metal madencilik 2021 faaliyet raporu. https://www.kozametal.com.tr/data/Koza%20Anadolu%20Faaliyet%20Raporu%2001%20OCAK-31%20MART%202022.pdf (Erişim Tarihi: 02.08.2012).
• Kuşat, N. (2012). Sürdürülebilir işletmeler için kurumsal sürdürülebilirlik ve içsel unsurları. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2), 227-242.
• Küçükoğlu Tepe, M. (2012). Etik değerler ve etiğin kurumsallaşması. Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 4 (1), 177-185. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/hiad/issue/7651/100156.
• Migros (31 Aralık 2021). Migros 2021 entegre faaliyet raporu.
• https://www.migroskurumsal.com/surdurulebilirlik/raporlarimiz#surdurulebilirlik (Erişim Tarihi: 06.06.2022).
• Mohan Bursalı, Y. (2018). Kurumsal yönetim ilkeleri ışığında etik kurallar ve sosyal sorumluluk. Atatürk Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 32(2), 505-531.
• Norton, Thomas A., Zacher, H. & Ashkanasy, Neal M. (2015). Pro-Environmental Organizational Culture And Climate. J. L Robertson. and J. Barling (Ed.). The Psychology of Green Organizational Behavior in (49-54). New York: Oxford Press.
• Odaş Elektrik (31 Aralık 2021). Odaş elektrik 2021 faaliyet raporu.
• https://www.odasenerji.com.tr/media/1849/odas-06-2021-faaliyet-raporu.pdf (Erişim Tarihi: 12.07.2022).
• Otokar (31 Aralık 2021). Otokar etik kuralları. https://www.otokar.com.tr/yatirim-iliskileri/kurumsal-yonetim/etik-ilkeler-ve-uyum-politikasi. (Erişim tarihi: 30.06. 2022).
• Oyak Çimento (31 Aralık 2021). Oyak çimento iş etiği kuralları. https://www.oyakcimento.com/tr/calisan-politikasi/etik-kurallar (Erişim tarihi: 27.05.2022).
• Önder, Ş. ve Kaya, E. (2018). işletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk uygulamalarında kurumsal yönetim yapılarının etkisi: BİST 100 üzerine bir uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (78), 155-170. doi: 10.25095/mufad.412567.
• Özbudak, F. (2019). İşletmelerin çevre yönetimine etik yaklaşımı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Pegasus (31 Aralık 2021). Pegasus 2021 yönetim kurulu yıllık faaliyet raporu.
• https://www.pegasusyatirimciiliskileri.com/tr/operasyonel-ve-finansal-veriler/faaliyet-raporlari, (Erişim tarihi: 22.06.2022).
• Petkim (31 Aralık 2021). Petkim 2021 faaliyet raporu.
• https://www.petkim.com.tr/Sayfa/1/1775/SURDURULEBILIRLIK.aspx (Erişim tarihi: 20.07.2022). Sabancı Holding (31 Aralık 2021). Sabancı holding iş etiği kuralları. https://www.sabanci.com/tr/calisma-prensipleri/is-etigi-kurallari (Erişim tarihi: 19.05.2022).
• Sarı, Ö. ve Göktaş Kulualp, H. (2019). Etik kodlar bağlamında şirketlerin kurumsal yönetim ilkeleri uyum raporlarının incelenmesi. Cumhuriyet Zirvesi 2. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi, Sivas.
• Sasa (31 Aralık 2021). Sasa İş Etiği. https://sasa.com.tr/surdurulebilirlik/sosyal-surdurulebilirlik/is-etigi (Erişim Tarihi: 21.07. 2022).
• Saygılı, E., Gören Yargı, S. & Kıroğlu, M. (2019). Halka Açık Şirketlerde İş Etiği Kodları Analizi. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 21 (3), 656-679. doi: 10.31460/mbdd.523144.
• Şişecam (31 Aralık 2021). Türkiye şişe ve cam fabrikaları 2021 faaliyet raporu.
• https://www.sisecam.com.tr/tr/yatirimci-iliskileri/sunumlar-ve-raporlar/yillik-faaliyet-raporlari (Erişim tarihi: 08.08.2022).
• Şok Marketler (31 Aralık 2021). Şok marketler etik ilkeler. https://kurumsal.sokmarket.com.tr/surdurulebilirlik (Erişim tarihi: 11.08.2022).
• Tanç Güngör, Ş. (2015). Kurumsal yönetim uygulamaları kapsamında etik kurallar: Borsa İstanbul’da faaliyet gösteren şirketler üzerinde bir araştırma. Journal of Accounting, Finance and Auditing Studies. 1(3), 1-16.
• Taşkırmaz, M. (2015). Kurumsal sürdürülebilirlik ve kurumsal yönetimin kurumsal itibar üzerindeki etkisi: Borsa İstanbul. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kahramanmaraş: Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tav Havalimanları (31 Aralık 2021). Tav havalimanları etik ve uyum. https://tavhavalimanlari.com.tr/tr-TR/tav-hakkinda/politikalar/pages/is-etigi-ve-uyum (Erişim tarihi: 08.05.2022).
• Tekfen Holding (31 Aralık 2021). Tekfen holding etik ilkeleri. https://www.tekfen.com.tr/etik-kurallar-4-32 (Erişim tarihi: 21.07. 2022).
• Tofaş (31 Aralık 2021). Tofaş 2021 faaliyet raporu.
• https://www.tofas.com.tr/YatirimciIliskileri/FaaliyetRaporlari/Pages/default.aspx (Erişim tarihi: 30.06. 2022). TSKB (31 Aralık 2021). TSKB 2021 entegre faaliyet raporu. https://www.tskb.com.tr/hizmetler/surdurulebilir-bankacilik/raporlarimiz/entegre-ve-surdurulebilirlik-raporlari (Erişim tarihi: 21.07.2022).
• Tuan, K. (2019). Yönetim kurulu özelliklerinin sürdürülebilirlik raporlarına etkisi: Borsa İstanbul örneği. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 36, 233-242. doi: 10.30794/pausbed.451233
• Turkcell (31 Aralık 2021). Turkcell 2021 faaliyet raporu. https://www.turkcell.com.tr/tr/hakkimizda/yatirimci-iliskileri/faaliyet-raporu (Erişim tarihi: 09.05.2022).
• Tüpraş (31 Aralık 2021). Tüpraş sürdürülebilirlik raporu. https://www.tupras.com.tr/sr-raporlari (Erişim tarihi: 06.06.2022).
• Türk Hava Yolları (2021). Türk Hava Yolları sürdürülebilir etik değerleri.
• https://investor.turkishairlines.com/tr/kurumsal-yonetim/surdurulebilirlik (Erişim tarihi: 09.06.2022).
• Türk Telekom (31 Aralık 2021). Türk Telekom 2021 faaliyet raporu. https://www.ttyatirimciiliskileri.com.tr/tr-tr/mali-operasyonel-veriler/sayfalar/faaliyet-raporlari (Erişim tarihi: 18.06.2022).
• Türkiye İş Bankası (2021). Türkiye İş Bankası 2021 entegre faaliyet raporu.
• https://www.isbank.com.tr/bankamizi-taniyin/raporlarimiz (Erişim tarihi: 08.08.2022).
• Tüyen, Z. (2020). İşletmelerde sürdürülebilirlik kavramı ve sürdürebilirliği etkileyen etmenler. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(37), 91-117.
• Vakıfbank (31 Aralık 2021). Vakıfbank 2021 entegre faaliyet raporu. https://www.vakifbank.com.tr/faaliyet-raporlari.aspx?pageID=2532 (Erişim tarihi: 02.08.2012).
• Vestel (2021). Vestel 2021 entegre faaliyet raporu. http://www.vestelyatirimciiliskileri.com/finansal-bilgiler/yillik-faaliyet-raporlari.aspx (Erişim tarihi: 07.08.2012).
• Yapıkredi (2021). Yapıkredi 2021 entegre faaliyet raporu.
• https://www.yapikrediinvestorrelations.com/tr/images/pdf/faaliyetraporlari/2021/yapi_kredi_2021_entegre_faaliyet_raporu.pdf (Erişim tarihi: 09.05.2022).