QUALITATIVE ANALYSIS OF MEHMET ALİ AYBAR’S EARLY WRITINGS: THE CASE OF “HÜR” AND “ZİNCİRLİ HÜRRİYET

Yıl 2023, Cilt: 24 Sayı: 4, 231 - 251, 27.12.2023

Kubilay Düzenli

https://doi.org/10.53443/anadoluibfd.1264386

Öz

The aim of this article is to make a general evaluation of the newspaper articles of Mehmet Ali Aybar, a leading ideologist of socialist ideology in Turkey and the chairman of the Turkish Workers' Party (TIP), in his transition to multi-party political life. In order to achieve this aim, the 1947 columns of Aybar published in the newspapers Hür and Zincirli Hürriyet were examined. For the purpose of the article, first of all, Mehmet Ali Aybar's life was examined in the context of his relationship with socialist thought. Secondly, the process of transition to multi-party political life has been handled within the limitations of the development of socialist ideology in Turkey. Finally, 16 columns of Aybar published in the newspapers Hür and Zincirli Hürriyet were analyzed using the document analysis method. As a result of the research, it was concluded that the most common theme in Mehmet Ali Aybar early newspaper articles was his criticism of the CHP government

Anahtar Kelimeler

Mehmet Ali Aybar, Multi-party Political System, Newspaper, Column

MEHMET ALİ AYBAR’IN ERKEN DÖNEM YAZILARININ NİTEL ANALİZİ: “HÜR” VE “ZİNCİRLİ HÜRRİYET” ÖRNEĞİ

Öz

Bu makalenin amacı Türkiye’de sosyalist ideolojinin önde gelen bir ideoloğu ve Türkiye İşçi Partisi (TİP) genel başkanı olarak Mehmet Ali Aybar’ın, çok partili siyasi yaşama geçiş sürecindeki gazete yazılarının genel bir değerlendirmesini yapmaktır. Bu amaca ulaşmak için Aybar’ın Hür ve Zincirli Hürriyet gazetelerinde yayımlanan 1947 tarihli köşe yazıları incelenmiştir. Makalenin amacı kapsamında ilk olarak Mehmet Ali Aybar’ın yaşam öyküsü, sosyalist düşünceyle olan ilişkisi bağlamında incelenmiştir. İkinci olarak çok partili siyasi yaşama geçiş süreci, sosyalist düşüncenin Türkiye’deki gelişimi sınırlılığında ele alınmıştır. Son olarak Aybar’ın Hür ve Zincirli Hürriyet gazetelerinde yayımlanan 16 köşe yazısının doküman analizi metoduyla analizi yapılmıştır. Araştırma sonucunda, Mehmet Ali Aybar’ın erken dönem gazete yazılarında en sık işlenen temanın CHP iktidarına yönelttiği eleştiri olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mehmet Ali Aybar, Çok Partili Siyasi Sistem, Gazete, Köşe Yazısı

Kaynakça

• Adak, S. (2017). Mehmet Ali Aybar. M. Kaan Kaynar (Ed.), Türkiye’nin 1960’lı yılları (s. 435-440) içinde. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Akkuş, B. (2015). Türkiye Cumhuriyeti’nde sosyalizm: Türkiye Komünist Partisi’nin Cumhuriyet Halk Partisi’ne bakışı ve özgün bir düşünür ve siyaset adamı olarak Mehmet Ali Aybar. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(40), 239-252.
• Aksakal, H. (2009). Güler Yüzlü bir sosyalist, ilkeli bir siyasetçi: Mehmet Ali Aybar’ın Türk siyasal yaşamındaki yeri ve önemi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 79-102.
• Akşin, S. (2016). Kısa Türkiye tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Albayrak, M. (2004). Türk siyasi tarihinde Demokrat Parti (1946-1950). Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Atılgan, G. (2009). Behice Boran: Öğretim üyesi, siyasetçi, kuramcı. İstanbul: Yordam Kitap.
• Atılgan, G. (2010). Türkiye İşçi Partisi: Sosyalist solun zirvesi. T. Uzun (Ed.). İttihat ve Terakki’den günümüze siyasal partiler (s. 339-375) içinde. Ankara: Orion Kitabevi.
• Atılgan, G. (2019). Konulmayan virgülleriyle anlamlanan yapıt: Bağımsızlık, demokrasi ve sosyalizm. G. Atılgan (Haz.), Mühürler (s.109-157) içinde. İstanbul: Yordam Kitap.
• Aybar, M. A. (1947a). İstiklal Savaşları Türkiye’sine yaraşır bir dış politika istiyoruz. Hür Gazetesi, 15.02.1947, 1.
• Aybar, M. A. (1947b). Apaçık diktatör olsunlar. Hür Gazetesi, 01.02.1947, 1.
• Aybar, M. A. (1947c). Sağ, sol. Hür Gazetesi, 22.02.1947, 1.
• Aybar, M. A. (1947d). Maksatları hürriyeti boğmak, muhalefeti ezmektir. Hür Gazetesi, 08.02.1947, 1.
• Aybar, M. A. (1947e). Bir üniversiteli genç ile hasbihal. Hür Gazetesi, 01.03.1947, 1.
• Aybar, M. A. (1947f). Bravo Demokrat Partiye. Zincirli Hürriyet Gazetesi, 05.04.1947, 1.
• Aybar, M. A. (1947g). Amerikan yardımını bizde kimler istiyor? Zincirli Hürriyet Gazetesi, 12.04.1947, 1.
• Aybar, M. A. (1947h). Her şeyden eve her şeyin üstünde istiklal. Zincirli Hürriyet Gazetesi, 05.04.1947, 4.
• Aybar, M. A. (1947k). Yardım mevzusunda şunları da bilmeliyiz. Zincirli Hürriyet Gazetesi, 19.04.1947, 4.
• Aybar, M. A. (1947l). Yardım aleyhinde bulunmak her Türk için mukaddes bir vazifedir. Zincirli Hürriyet Gazetesi, 19.04.1947, 4.
• Aybar, M. A. (1947m). Sulha doğru, Hür Gazetesi, 01.02.1947, 4.
• Aybar, M. A. (1947n). Moskova’da karşılaşacak görüşler, Hür Gazetesi, 15.02.1947, 4.
• Aybar, M. A. (1947o). Orta Şark efendi değiştiriyor, Hür Gazetesi, 08.03.1947, 4.
• Aybar, M. A. (1988). Türkiye İşçi Partisi tarihi. İstanbul: BDS Yayınları.
• Aybar, M. A. (2011). Neden Sosyalizm, Marksizmde örgüt sorunu: Leninist Parti burjuva modelinde bir örgüttür. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aydoğan, P. (2022). Türkiye’nin çok partili siyasi sisteme geçiş sürecinde millî irade söylemi ve 1946 genel seçimleri. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(3), 1135-1154.
• Batuman, B. (2010). Toplumcu bir belediyecilik modeli: “Yeni belediyecilik hareketi” 1973-1977. Mülkiye Dergisi, 34(266), 223-241.
• Belge, M. (2007). Türkiye’de Sosyalizm tarihinin ana çizgileri. M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce Cilt 8 “Sol” (s. 19-49) içinde. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Boratav, K. (2005). Türkiye İktisat Tarihi 1908-2002. Ankara: İmge Kitabevi.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40.
• Corbin, J., & Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Thousand Oaks: Sage.
• Cumhuriyet (1945). Millî şefin tarihi nutku. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/ adresinden erişildi.
• Cumhuriyet (1971), Türkiye İşçi Partisi kapatıldı. https://egazete.cumhuriyet.com.tr/oku/192/1971-07-21/0 adresinden erişildi.
• Çavdar, T. (2013). Türkiye’nin demokrasi tarihi 1839-1950. Ankara: İmge Kitabevi.
• Çitci, O. (2001). Yerel seçimler panoraması 1963-1999. Ankara: TODAİE Yayınları. Doğan, Z. (2004). Siyaset kuramı açısından Mehmet Ali Aybar (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Eroğul, C. (2013). Demokrat Parti: Tarihi ve ideolojisi. İstanbul: Yordam Kitap.
• Fırat Erdem, S. S. (2015). Türk siyasal hayatında özgün bir isim: Mehmet Ali Aybar. Amme İdaresi Dergisi, 48(2), 105-127.
• Gökmen, Ö. (1998). Çok partili rejime geçerken sol: Türkiye sosyalizminin unutulmuş partisi. Toplum ve Bilim, 78, 161-185.
• Karpat, K. (2010). Türk demokrasi tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Keyder, Ç. (2013). Türkiye’de devlet ve sınıflar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Koçak, C. (2010). Türkiye’de iki partili siyasi sistemin kuruluş yılları (1945-1950) “İkinci Parti”. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Koçak, C. (2013). Türkiye’de iki partili siyasi sistemin kuruluş yılları (1945-1950) “Rejim Krizi”. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mumcu, U. (2006). Söze nereden başlasam. Ankara: Uğur Mumcu Araştırmacı Gazetecilik Vakfı.
• Özman, A. (1998). Mehmet Ali Aybar: Sosyalist solda 40’lardan 90’lara bir köprü. Toplum ve Bilim, 78, 134-161.
• Özman, A. (2000). Yeni sol, hümanizma ve Mehmet Ali Aybar düşüncesi: Ortodoks Marksizme bir başkaldırı. Doğu Batı Dergisi, 3(11), 75-89.
• Özman, A. (2007). Mehmet Ali Aybar. M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye’de siyasi düşünce Cilt 8 “Sol”, (s.376-403) içinde. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sarısır, S., & Güler, C. (2018). Bir kamuoyu oluşturma ve siyaset yapma aracı olarak Türk siyasi hayatında açık mektuplar (1938-1950). Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 25, 227-248.
• Saygılı, H. (2015). Berlin Kongresi’nden Yakova’daki katline kadar Mehmed Ali Paşa (Haziran-Eylül 1878). Karadeniz Araştırmaları Dergisi, 12(46), 137-152.
• SDP (1978). Sosyalist Devrim Partisi tüzüğü. İstanbul: Güryay Matbaacılık.
• SP (1975). Sosyalist Parti Programı. İstanbul: Hilâl Matbaacılık.
• Şener, M. (2015). Türkiye solunda üç tarz-ı siyaset: Yön, MDD ve TİP. İstanbul: Yordam Kitap.
• Tanin (1945). “İsmet İnönü diyor ki. Gastearşivi. https://www.gastearsivi.com/ adresinden erişildi.
• TBMM (2010). TBMM Albümü 2. Cilt 1950-1980. Ankara: TBMM Yayınları.
• Tekin, Y., & Okutan, M.Ç. (2011). Türk siyasal hayatı. Ankara: Orion Yayınevi.
• TİP (1965). Türkiye İşçi Partisi’ni tanıyalım. İstanbul: Karınca Basımevi.
• Topuz, H. (1973). 100 soruda Türk basın tarihi. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Wach, E. (2013). Learning about Qualitative Document Analysis [Bilgilendirme Notu]. IDS Practice Paper In Brief;13. https://www.ids.ac.uk/publications/learning-about-qualitative-document-analysis/ adresinden erişildi.
• Ünlü, B. (2001). Bir siyasal düşünür olarak Mehmet Ali Aybar ve dönemi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ünlü, B. (2002). Bir siyasal düşünür olarak Mehmet Ali Aybar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Üstel, F. (2014). Makbul vatandaşın peşinde II. Meşrutiyet’ten bugüne vatandaşlık eğitimi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yüksek Seçim Kurulu (2022), 17 Kasım 1963 Belediye Meclis Üyeliği Seçim Sonuçları, https://www.ysk.gov.tr/doc/dosyalar/docs/Mahalli/1963/KesinSecimSonuclari/1963_Belediye_Meclis_Uyeligi_Secimleri_Sonucu.pdf adresinden erişildi.
• Zürcher, E. J. (2000). Modernleşen Türkiye’nin tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.