Hasta Şikâyetlerinin Defansif Tıp Uygulamalarına Etkisi: İkincil Mağdur Aile Hekimleri mi?

Yıl 2019, Cilt: 24 Sayı: 3, 237 - 243, 24.10.2019

Hasan Hüseyin Mutlu Hacer Hicran Mutlu , Handan Ankaralı

Öz

Giriş:
Ülkemizde Sağlıkta Dönüşüm Reformu ile birlikte hastaların hekimlere başvuru
sayısında yıllar içinde 3 kat artış yaşanmış ve hastaların beklenti ve şikâyetleri
de başvuru sayısı ile doğru orantılı olarak artmıştır. Ayrıca sağlık
sistemindeki problemlerin hızlı çözülmesi için hastaların sağlık hizmetleri ile
ilgili şikâyet, öneri ve taleplerini iletebileceği hasta hakları iletişim
birimleri oluşturulmuştur. Bu birimler incelendiğinde, yıllar içinde,
hastaların bu birimlere başvuru sayısı ve hastaların şikâyetlerini
iletebileceği başvuru kanalları artmıştır. Hasta hakları ile ilgili başvuru
kanalları Sağlık Bakanlığı İletişim Merkezi (SABİM), Cumhurbaşkanlığı İletişim
Merkezi (CİMER), İl Sağlık Müdürlükleri, İlçe Sağlık Müdürlükleri, Genel
Sekreterlikler ve hastanelerde bulunan Hasta Hakları İletişim Birimleri, Sağlık
Bakanlığı Teftiş Kuruludur. Çalışmamız, yıllar içinde artan hasta hakları
birimlerine yapılan şikâyet başvurularının hekimlerin defansif  tıp uygulamalarına ait tutumlarında bir
farklılık oluşturup, oluşturmadığını değerlendirmek için planlandı.

Materyal
ve Metot: Araştırma, 2016 yılında Mayıs ve Haziran aylarında İstanbul Kadıköy
ilçesinde görev yapmakta olup çalışmaya katılmayı kabul eden 209 aile hekimine yüz
yüze anket yöntemi kullanılarak yapılmıştır. Tüm katılımcılara defansif tıp
uygulamaları tutum ölçeği ve 14 soruluk, sosyodemografik özelliklerin
sorgulandığı bir anket uygulandı.

Bulgular:
Çalışmamıza katılan aile hekimlerinden hasta şikayetleri sonrasında bilgi
istenen aile hekimlerinde hem pozitif hem de negatif defansif (çekinik) tıp
uygulamaları tutum ölçek puanlarında diğer hekimlere oranla istatiksel olarak
yüksek saptandı. (p<0.001)

Tartışma
ve Sonuç: Hasta hakları başvuruları birçok kaynak tarafından Sağlık Bakanlığına
ulaşmaktadır. Sağlık Bakanlığı çözümleyicileri tarafından bu şikâyetler değerlendirilerek
sırasıyla İl Sağlık Müdürlüğü ve Başkanlık Hasta Hakları çözümleyicilerine ve daha
sonrasında hastane hasta hakları çözümleyicilerine ulaşmaktadır. Hastane hasta
hakları çözümleyicileri tarafından bu şikâyetler öncelikle değerlendirilerek başvuru
sahibinin iddiası titizlikle araştırılarak sonrasında ilgili hekime
gönderilmelidir. Aksi durumda hekimlerin hastalarla ilgili defansif tıp
uygulamalarını artırmakta ve çok değerli olan sağlıkla ilgili kaynakların
gereksiz kullanımı söz konusu olabilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Defansif tıp; Hasta hakları; Doktorlar; Aile hekimliği; Doktor-hasta ilişkisi

The Effect Of The Patient Complaints On Defensive Medicine Practices: Are Family Physicians Secondary Victims?

Öz

Introduction: With the Health Transformation Reform in Turkey, there has been a 3-fold increase in the number of patients applying to physicians over the years.Thus, expectations and complaints of the patients have increased in direct proportion to the number of applications. In addition, “Patients’ Rights Communication Units” have been formed to which the patients can deliver  their complaints, suggestions and requests in order to solve the problems in the health system quickly. Over the years, the number of applications to these units and the application channels where the patients can deliver their complaints have increased. These units are SABIM , CIMER, Provincial Health Directorates, District Health Directorates, Presidency of Patient Rights Communication in the hospitals and Ministry of Health Inspection Board. Our study was planned to evaluate whether the increasing applications to the Patients’ Rights Services made a difference in the attitudes of the physicians towards the defensive medical practices.

Materials and Methods: The study was conducted in May and June 2016 in Kadikoy district of Istanbul with 209 family physicians. They were administered questionnaires using face to face method. A socio-demographic questionnaire and defensive medicine behavior scale was applied to all participants.

Results: The family physicians who were complained by the patients were found to have higher positive and negative defensive medicine behavior scale points than the other family physicians (P <0.001).

Discussion and Conclusion: Patient rights applications are received by the Ministry of Health from many sources. These complaints are evaluated by the Ministry of Health analysts and they reach to Provincial Health Directorate and Presidential Patient Rights analysts and then hospital patient rights analysts. These complaints are firstly evaluated by the hospital patient rights analysts. The claims of the applicants’ must be carefully investigated and then sent to the relevant physicians. Otherwise, the physicians defensive medicine practices about the patients may increase and consequently valuable health-related resources are unnecessarily used

Anahtar Kelimeler

Defensive medicine; Patient rights; Physicians; Family practice; Physicians-patient relations.

Kaynakça

• 1. Önal G. Hasta haklarının anatomisi. ACU Sağlık Bil Derg . 2012;3(1):7-14. 2. Erol H, Özdemir A. Türkiye’de sağlık reformları ve sağlık harcamalarının değerlendirilmesi. Sosyal Güvenlik Dergisi. 2014;4(1):9-34.3. Bakanlığı S. Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Çalışma Yıllığı (2003) 01.06.2018 (Available from: https://www.saglik.gov.tr/TR,11593/temel-saglik-hizmetleri-genel-mudurlugu-calisma-yilligi-2003.html.)4. Bakanlığı S. Sağlık İstatistikleri Yıllığı (2016) 01.06.2018 (Available from: https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/13183,sy2016turkcepdf.pdf?0.)5. Asri İ, Bostan S, Çorumluoğlu Ö, Özlü T, Çatal H, Kalaycı İ. Türkiye Geneli Sağlik Alanindaki Şikâyet Verilerinin Coğrafi Bilgi Sisteminde Analizi. TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 13. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı 18-22 Nisan 2011, Ankara6. Bostan S, Kiliç T, Çiftçi B, Studies B. Sağlik Bakanliği 184 Sabim Hattina Yapilan Şikâyetlerin Karşilaştirmali Analizi. GJEBS. 2014;3(5):32-40.7. OECD. OECD Doctors Total, Per 1 000 inhabitants DATA 2018 [cited 01.06.2018 01.06]. (Available from: https://data.oecd.org/healthres/doctors.htm#indicator-chart.)8. Özkula G, Durukan E. Hekimlerde Tükenmişlik Sendromu: Sosyodemografik Özelliklerin Rolü. Dusunen Adam The Journal of Psychiatry and Neurological Sciences. 2017;30(2):136.9. Kaya A, Çetinkaya F, Naçar M, Baykan Z. Aile hekimlerinin tükenmişlik durumları ve ilişkili faktörler. Türk Aile Hek Derg. 2014;18(3):122-33. 10. Kerem YILMAZ OP, Begüm KOCAMAZ Defansif Tıp Uygulamalarının Hukuksal Açıdan İncelenmesi. TAAD. 2014;5(16):19.11. Aynacı Y. Hekimlerde defansif (çekinik) tıp uygulamalarının araştırılması (2008) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans/Doktora Tezi) Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi; Konya. 12. Başer A, Kolcu B, İnci M, Kolcu G, Gök Balcı U. Defansif Tıp Uygulamaları Tutum Ölçeğinin Türkçe Formunun Geçerlilik ve Güvenilirliği: Ön Çalışma. Tepecik Eğit. Hast. Derg. 2014;24(2):99-102.13. Studdert DM, Mello MM, Sage WM, DesRoches CM, Peugh J, Zapert K, et al. Defensive Medicine Among High-Risk Specialist Physicians In A Volatile Malpractice Environment. JAMA. 2005;293(21):2609-17.14. Kessler D, McClellan M. Do Doctors Practice Defensive Medicine? The Quarterly Journal of Economics. 1996;111(2):353-90.15. TBMM. Prof. Dr. Özcan Yeniçeri'nin SABİM yapılan başvurularla ilgili Türkiye Büyük Millet Meclisi'ndeki 7/54903 sayılı soru önergesi 2014 [01.06.2018]. (Available from: http://www2.tbmm.gov.tr/d24/7/7-54903sgc.pdf.)16. Akgül N, Palteki T, Şimşek Ee, Bayram M, Erkan I, Ulutin Hcjtksbd. Bir Grup Kamu Hastanesine Ait Sağlık Bakanlığı İletişim Merkezi Şikâyet Başvurularının İncelenmesi. Turkiye Klinikleri J Health Sci. 2016;1(1):1-717. Scott SD, Hirschinger LE, Cox KR, McCoig M, Brandt J, Hall LW. The Natural History Of Recovery For The Healthcare Provider “Second Victim” After Adverse Patient Events. BMJ Quality & Safety. 2009;18(5):325-30.18. Laarman BS, Bouwman RJ, de Veer AJ, Hendriks M, Friele RD. How Do Doctors In The Netherlands Perceive The Impact Of Disciplinary Procedures And Disclosure Of Disciplinary Measures On Their Professional Practice, Health And Career Opportunities? A Questionnaire Among Medical Doctors Who Received A Disciplinary Measure. BMJ Open. 2019;9(3):e023576.19. Seys D , Wu AW , Van Gerven E , et al . Health care professionals as second victims after adverse events: a systematic review. Eval Health Prof 2013;36:135–62.20. Catino MJSSM. Why Do Doctors Practice Defensive Medicine? The Side-Effects Of Medical Litigation. 2011;15(1):1-12.21. Göçen Ö, Yılmaz A, Aslanhan H, Celepkolu T, Tuncay S, Dirican E. Assistant Physicians Knowledge And Attitudes About Defensive Medical Practices, Work-Related Stress And Burnout Levels. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care.12(2):77-87.22. Erol A, Saricicek A, Gülseren SJAPD. Asistan Hekimlerde Tükenmislik: Is Doyumu Ve Depresyonla Iliskisi/Burnout In Residents: Association With Job Satisfaction And Depression. 2007;8(4):241.23. Asher E, Greenberg-Dotan S, Halevy J, Glick S, Reuveni HJPO. Defensive Medicine In Israel–A Nationwide Survey. 2012;7(8):e42613.24. Kerç E, Akpinar Ö. Türkiye'de Uygulanmakta Olan Hekım Meslekı Sorumluluk Sıgortalarına Yönelık Bır Araştırma. Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi.2018;13(50).25. Ortashi O, Virdee J, Hassan R, Mutrynowski T, Abu-Zidan F. The practice of defensive medicine among hospital doctors in the United Kingdom. BMC medical ethics. 2013;14:42.26. Tuncal AN, Köroğlu G, Atasoylu G, Sertel M, Tay Z. Manisa Ilinde Aile Hekimlerinin 2011 Yılındaki Iş Yükü Ve Insan Gücünün Değerlendirilmesi. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi 2014;18(1):5-15.27. Türk Yz, Çetin M, Fedai T. Genç Hekimlerde Çalişma Yaşam Kalitesinin Belirleyicileri. Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 21(3) 172-181, 2012 .28. Yeşiltaş Öga, Erdem R. Şiddet Ve Defansif Tip Uygulamalari Üzerine Nitel Bir Çalişma. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2018;74(6): 486-500 .