KRONOTİP ÖZELLİKLERİNE GÖRE ‘’YAŞ KUPA TERAPİSİNİN’’ UYKU VE YAŞAM KALİTESİ ÜZERİNE ETKİSİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 1, 1 - 9, 30.04.2024

Yavuz Özcan , Funda Baş Gökçe İşcan

Öz

Giriş ve Amaç: Organizmanın zamansal organizasyonu olarak
tanımlanan kronotip ise bireylerin uyku ve uyanıklık modelleri
haricinde zihinsel, bilişsel ve fiziksel uyanıklık hallerini temsil
eden günlük ritimlerdir. Kronotip, sabahçıl, ara ve akşamcıl
olarak 3 gruba ayrılmaktadır. Bu gruplar arasında yaşam ve
uyku kaliteleri açısından farklılık bulunmaktadır. Yaş kupa
tedavisi ise bireylerin yaşam ve uyku kalitesini arttırmak adına
kullanabilecekleri tamamlayıcı tedaviler arasında
bulunmaktadır. Bu çalışma, yaş kupa terapisinin, kronotipleri
belirlenen bireylerde yaşam ve uyku kaliteleri üzerine etkinlik
düzeyini belirlemek amacıyla yapılmıştır.
Yöntem ve Gereçler: Çalışmaya %49,4’ü (n=38) kadın toplam
77 kişi dahil edilmiştir. Veriler araştırmacı tarafından
30.09.2020 ile 01.04.2021 tarihleri arasında işlem öncesi
verileri GETAT Polikliniğinde ve işlem sonrası verileri ise ‘Google
Forms’ aracılığıyla çevrimiçi olarak toplanmıştır. Veri toplama
aracı olarak araştırmacı tarafından hazırlanan Kişisel Bilgi
Formu, İnsan Sirkadiyen Ritminde Sabahçıl ve Akşamcıl Tipleri
Belirleyen Anket Formu, Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi ve
Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalitesi Ölçeği-Kısa Formu Türkçe
Versiyonu kullanılmıştır. Veriler SPSS 26.0 (Statistical Program
for Social Sciences) paket programı kullanılarak
değerlendirilmiştir. Kruskal Wallis; ki-kare Spearman
korelasyon analizleri kullanılmıştır. Bulgular: Katılımcıların “Sabahçıl-Akşamcıl Anketi” toplam
puanlarına göre kronotipleri belirlendiğinde %45,5’i (n=35)
sabahçıl tip, %51,9’u (n=40) ara tip ve %2,6’sı (n=2) akşamcıl tip
olarak saptanmıştır. Kronotiplerine göre işlem sonrası PUKİ alt
bileşenlerinden uyku etkinliği ortalamaları arasında istatistiksel
olarak anlamlı farklılık bulunmuştur (p<0,05). WHOQOL-BREF
ve PUKİ ölçeklerinin toplam skor ve WHOQOL-BREF alt
bileşenlerinden genel ve fiziksel sağlık durumu ile PUKİ
ölçeğinin alt bileşenleri olan subjektif uyku kalitesi, uyku
latansı, uyku süresi, uyku etkinliği, uyku bozukluğu ve gündüz
fonksiyonlarına yaş kupa tedavisinden önce ve sonra
bakıldığında sonuçları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir
fark bulunmuştur (p<0,05).
Tartışma Ve Sonuç: Çalışmamızın sonucuna göre katılımcıların
yaşam ve uyku kalitesi açısından kronotip grupları arasında
anlamlı bir fark bulunamamış olup tüm katılımcılar kategorize
edilmeden değerlendirildiğinde kupa tedavisi öncesi ve sonrası
yaşam ve uyku kalitelerinde olumlu açıdan farklılık
bulunmuştur. Sonuçlar göz önüne alındığında kişiler yaşam
kalitelerini arttırmak ve uykularını düzenlemek açısından belli
aralıklarla yaş kupa terapisi önerilebilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hacamat, kronotip, uyku kalitesi, yaşam kalitesi, yaş kupa terapisi

Kaynakça

• Tomas A. WM. Chronobiology. In: Sadock B.J. SVA, editor. Comprehensive Textbook of Psychiatry 7th ed. Philadelphia: Lippincott Williams and Wilkins 2000; 133–42.
• Czeisler CA, Duffy JF, Shanahan TL, Brown EN, Mitchell JF, Rimmer DW, Ronda JM, Silva EJ, Allan JS, Emens JS, Dijk DJ, Kronauer RE. Stability, precision, and near-24-hour period of the human circadian pacemaker. Science 1999; 284(5423):2177- 81.
• Roenneberg T, Kuehnle T, Pramstaller PP, et al. A marker for the end of adolescence. Current Biology. 2004;14(24):R1038- R1039.
• Ottoni GL, Antoniolli E, Lara DR. Circadian preference is associated with emotional and affective temperaments. Chronobiology International. 2012;29(6):786-793.
• Hidalgo MP, Camozzato A, Cardoso L, Preussler C, Nunes CE, Tavares R, et al. Evaluation of behavioral states among morning and evening active healthy individuals. Braz J Med Biol Res 2002;35(7):837-42.
• Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları Yönetmeliği. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/10/20141027.pdf (Erişim tarihi: 19.02.2023).
• Niasari M, Kosari F, Ahmadi A. The effect of wet cupping on serum lipid concentrations of clinically healthy young men: a randomized controlled trial. J Altern Complement Med 2007;13(1):79–82.
• Pündük Z, Gür H, Ercan İ. Sabahçıl-Akşamcıl Anketi Türkçe uyarlamasında güvenilirlik çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi. 2005;16(1):40-45
• Eser SY, Fidaner H, Fidaner C, Elbi H, Eser E, Göker E. Yaşam kalitesinin ölçülmesi. WHOQOL- 100 ve WHOQOL-Bref dergisi. 1999;7(2):5-13.
• Eser E, Fidaner H, Fidaner C, Eser SY, Elbi H, Göker E. WHOQOL-100 ve WHOQOL-BREF’in psikometrik özellikleri. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji Dergisi. 1999;7(Suppl 2):23-40.
• Ağargün MY, Kara H, Anlar Ö. Pittsburgh uyku kalitesi indeksinin geçerliği ve güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi. 1996;7:107- 115.
• McEnany G, Lee KA. Owls, larks and the significance of morningness/eveningness rhythm propensity in psychiatric-mental health nursing. Issues in mental health nursing. 2000;21(2):203-216.
• Adan A, Archer SN, Hidalgo MP, Di Milia L, Natale V, Randler C. Circadian typology: a comprehensive review. Chronobiology international. 2012;29(9):1153-1175.
• Çalıyurt O, Karaca E, Sübay B. Psikiyatride Melatonin. Türkiye Klinikleri Journal of Psychiatry Special Topics 2014; 7(3):23-9.
• Gamble KL, Berry R, Frank SJ, Young ME. Circadian clock control of endocrine factors. Nature Reviews Endocrinology. 2014;10(8):466-475.
• Arendt J. Melatonin in humans: it’s about time. Journal of Neuroendocrinology. 2005;17(8):537-538.
• Albrecht U. Timing to perfection: the biology of central and peripheral circadian clocks. Neuron. 2012;74(2):246-260.
• Paine SJ, Gander PH, Travier N. The epidemiology of morningness/eveningness: influence of age, gender, ethnicity, and socioeconomic factors in adults (30-49 years). Journal of biological rhythms. 2006;21(1):68-76.
• McMahon DM, Burch JB, Youngstedt SD, et al. Relationships between chronotype, social jetlag, sleep, obesity and blood pressure in healthy young adults. Chronobiology international. 2019;36(4):493-509.
• Wever R. Sex differences in human circadian rhythms: intrinsic periods and sleep fractions. Experientia. 1984;40:1226-1234.
• Tonetti L, Fabbri M, Natale V. Sex difference in sleep‐time preference and sleep need: A cross-sectional survey among Italian pre‐adolescents, adolescents, and adults. Chronobiology international. 2008;25(5):745-759.
• Toh KL, Jones CR, He Y, et al. An h Per2 phosphorylation site mutation in familial advanced sleep phase syndrome. Science. 2001;291(5506):1040-1043.
• Tankova I, Adan A, Buela-Casal G. Circadian typology and individual differences. A review. Personality and individual differences. 1994;16(5):671-684.
• Sadock BJ, Sadock VA, Ruiz P. Comprehensive textbook of psychiatry. Vol 1: lippincott Williams & wilkins Philadelphia; 2000.
• Abrahamson EE, Moore RY. Suprachiasmatic nucleus in the mouse: retinal innervation, intrinsic organization and efferent projections. Brain research. 2001;916(1-2):172-191.
• Hughes S, Jagannath A, Hankins MW, Foster RG, Peirson SN. Photic regulation of clock systems. Methods in enzymology. 2015;552:125-143.
• Mota MC, Waterhouse J, De-Souza DA, et al. Association between chronotype, food intake and physical activity in medical residents. Chronobiology International. 2016;33(6):730-739.
• Kondratov RV. A role of the circadian system and circadian proteins in aging. Ageing research reviews. 2007;6(1):12-27.
• Prieto PD, Díaz-Morales JF, Barreno CE, Mateo MJC, Randler C. Morningness-eveningness and health-related quality of life among adolescents. The Spanish journal of psychology. 2012;15(2):613-623.
• Randler C. Association between morningness–eveningness and mental and physical health in adolescents. Psychology, health & medicine. 2011;16(1):29-38.
• Haraszti RÁ, Purebl G, Salavecz G, Poole L, Dockray S, Steptoe A. Morningness–eveningness interferes with perceived health, physical activity, diet and stress levels in working women: A cross-sectional study. Chronobiology international. 2014;31(7):829-837.
• Kivelä L, Papadopoulos MR, Antypa N. Chronotype and psychiatric disorders. Current sleep medicine reports. 2018;4:94-103.
• McClung CA. Circadian genes, rhythms and the biology of mood disorders. Pharmacology & therapeutics. 2007;114(2):222-232.
• Merikanto I, Kronholm E, Peltonen M, Laatikainen T, Lahti T, Partonen T. Relation of chronotype to sleep complaints in the general Finnish population. Chronobiology international. 2012;29(3):311-317.
• Kim T, Kang JW, Kim KH, et al. Cupping for Treating Neck Pain in Video Display Terminal (VDT) Users: A Randomized Controlled Pilot Trial. Journal of Occupational Health 2012;54(6):416‐26.
• Meng XW, Wang Y, Piao SA, Lv WT, Zhu CH, Mu MY, Li DD, Liu HP, Guo Y. Wet Cupping Therapy Improves Local Blood Perfusion and Analgesic Effects in Patients with Nerve-Root Type Cervical Spondylosis. Chin J Integr Med. 2018 Nov;24(11):830-834.
• Wang YT, Qi Y, Tang FY, Li FM, Li QH, Xu CP, Xie GP, Sun HT. The effect of cupping therapy for low back pain: A meta-analysis based on existing randomized controlled trials. J Back Musculoskelet Rehabil. 2017 Nov 6;30(6):1187-1195.
• Li JQ, Guo W, Sun ZG, Huang QS, Lee EY, Wang Y, Yao XD. Cupping therapy for treating knee osteoarthritis: The evidence from systematic review and meta-analysis. Complement Ther Clin Pract. 2017;28, 152-160.
• Michalsen A, Bock S, Lüdtke R, Rampp T, Baecker M, Bachmann J, Dobos GJ. Effects of traditional cupping therapy in patients with carpal tunnel syndrome: a randomized controlled trial. J pain. 2009;10(6), 601-608.
• Kaki A, Sawsan R, Samiha M, Al Jaouni S, Elalah MA, Ibrahim N. Wet cupping reduces pain and improves health-related quality of life among patients with migraine: a prospective observational study. Oman Med J. 2019;34(2), 105.
• Ahmed SM, Madbouly NH, Maklad SS, Abu-Shady EA. Immunomodulatory effects of blood letting cupping therapy in patients with rheumatoid arthritis. Egypt J Immunol. 2005;12(2), 39-51.
• Zhang SJ, Liu JP,He KQ. Treatment of acute gouty arthritis by blood-letting cupping plus herbal medicine. J Tradit Chinese Med. 2010;30(1), 18-20.
• Cao H, Hu H, Colagiuri B, Liu J. Medicinal cupping therapy in 30 patients with fibromyalgia: a case series observation. Complement Med Res. 2011;18(3), 122- 126.
• Meng XD, Guo HR, Zhang QY, Li X, Chen Y, Li MY, Zhuo XM, Wang MJ, Shan K, Gong YN, Li NC, Chen B, Chen ZL, Guo Y. The effectiveness of cupping therapy on chronic fatigue syndrome: A single-blind randomized controlled trial. Complement Ther Clin Pract. 2020;40:101210.
• Feng F, Yu S, Wang Z, Wang J, Park J, Wilson G, Deng M, Hu Y, Yan B, Kong J. Non-pharmacological and pharmacological interventions relieve insomnia symptoms by modulating a shared network: A controlled longitudinal study. NeuroImage Clin. 2019;22, 101745.