TÜRK KURTULUŞ SAVAŞI'NIN MAZLUM MİLLETLER ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 3, 19 - 46, 04.05.2023

Uğur Baysal

Öz

XX. yüzyılda yeryüzü nüfusunun büyük çoğunluğunun kabaca dörtte üçü Doğu’da yaşamaktaydı. XVI. yüzyıldan beri sömürge yarışı içerisinde olan Batılı devletler, bu yüzyılda Doğu’nun tamamını sömürgeleştirdikten sonra Doğu ile Batı’nın kesiştiği noktada bulunan, I. Dünya Savaşı’ndan yenilgiyle ayrılan ve daha önce çeşitli gizli antlaşmalarla paylaşılan Osmanlı Devleti’nin topraklarını da işgal ettiler. Bu işgallerle beraber Batı ve Doğu, tam olarak ikiye ayrılırken, emperyalist düzenin hâkimiyeti pekişmekteydi.
İtilaf Devletleri başka bir deyişle Batılı Devletler I. Dünya Savaşı’ndan sonra bağımsız yaşama hakkını Türk Milleti’nden esirgemiştir. Dolayısıyla Türkler ve Mazlum Milletler aynı yazgıyı ve kaderi paylaşmıştır. Tarihsel kırılmanın yaşandığı ve Doğu ile Batı’nın kavşağındaki Anadolu’da, Mustafa Kemal Paşa liderliğindeki Türk Kurtuluş Savaşı bütün Mazlum Milletlerin umudu olmuştur. Anadolu’daki Emperyalist devletlere karşı mücadele sadece Türk Milleti’nin değil, aynı zamanda bütün Mazlum Milletlerin geleceğini belirleyecekti. Kurtuluş Savaşı süresince ulusal ve uluslararası bütün aktörlerden faydalanılmaya çalışılmıştır. Örneğin Batı emperyalizmle ideolojik savaş hâlinde olan Sovyet Rusya ile en geniş anlamda işbirliği ve ittifak yapılmıştır. Anadolu Hükümeti ile Türk Dünyası arasındaki yakın işbirliği ve dayanışma başka bir yardımlaşmanın örneği olmuştur. Yine Irak, Suriye ve Arap ülkeleriyle ilişkilerin gelişmesi ve birliktelik halinde olunması emperyalist cepheye karşı mesaj taşımıştır. Kurtuluş Savaşı tüm imkânsızlıklarına karşın bu mücadeleyi yürütmeye kararlı olan Mustafa Kemal Paşa, Mazlum Milletlere imkân ve olanaklar ölçüsünde yardım etmiştir. Diğer taraftan onların da Anadolu Hükümeti’ne destek ve katkıları az olmamıştır.
Bu süreçte Mazlum Milletler kendi bağımsızlık davalarını Türk Kurtuluş Savaşı ile ilişkilendirdi. Kurtuluş Savaşı üçüncü dünya ülkesi olarak adlandırılan Mazlum Milletlere ilham ve esin kaynağı oldu. Söz konusu çalışma, bahsedilen bu mücadele boyutunun etkilerini ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Paşa, Türk Kurtuluş Savaşı, Mazlum Milletler, İngiltere

Kaynakça

• Akşam, Sayı:7219, 18 Kasım 1938.
• Akşin, Aptülahat: Atatürk’ün Dış Politika İlkeleri ve Diplomasisi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara,1991.
• Atatürk, Mustafa Kemal: Nutuk I, C.VIII, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1981.
• Ayın Tarihi, No:48, Kasım 1937, s.375.
• Bayur, Yusuf Hikmet: Hindistan Tarihi, Cilt: 3, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1950.
• Birinci Doğu Halkları Kurultayı; Bakü 1920 (Belgeler), 3. bs., İstanbul, Kaynak Yayınları, 1999.
• Borak, Sadi: Atatürk’ün Resmi Yayınlara Girmemiş, Söylev, Demeç, Yazışma ve Söyleşiler, 3 Bs., İstanbul, Kaynak Yayınları,1998.
• Boot, Max :Görünmeyen Ordular-Gerilla Tarihi., İstanbul, İnkılap Yayınevi, 2014.
• Bozdağ, İsmet: Atatürk’ün Avrasya Devleti, İstanbul, Tekin Yayınları, 1998.
• Davaz, Kemal Özcan: Atatürk: Bangladeş, Kazi Nasrul İslam, Ankara, Divan Yayıncılık, 2000.
• Doster, Barış: Atatürk Türk Dünyası ve Mazlum Milletler, İstanbul, Toplumsal Dönüşüm Yayınları, 2004.
• Doyle, Michael W.: Empires, Cornell University Press, New York, 1986.
• Dünya Gazetesi, Sayı:1007, 20 Aralık 1954.
• Ender, Muzaffer; Bütün Dünya’da Atatürk, İstanbul, Milli Eğitim Basımevi, 1993.
• Erskine, Andrew: Roman Imperialism, Edinburgh, Edinburgh University Press, 2010.
• Esmer, Ahmet Şükrü: “Atatürk ve Asya”, Ulus, Sayı:2646, 20.11.1938.
• Fromkin, David: Barışa Son Veren Barış, Haz. Mehmet Harmancı, İstanbul, Epsilon Yay., 1994
• Gencer, Ali İhsan - Özel, Sabahattin: Türk İnkılap Tarihi, 10. Bs., Der Yay., İstanbul, 2005.
• İlhan, Attilâ: O Sarışın Kurt, 11. Baskı, İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., 2007.
• Kartal, Enver Ziya: Atatürk’ten Düşünceler, 23. bs., ODTÜ Yayıncılık, Ankara, 2003.
• Kavas, Ahmet: “Sömürgecilik”, TDVİA, C.39, İstanbul 2009, s. 394-397.
• Kinros, Lord: Atatürk: Bir Milletin Yeniden Doğuşu, 17.bs., Altın Kitapları, İstanbul, 2006.
• Paşa, Halil: İttihat ve Terakki’den Cumhuriyete Bitmeyen Savaş, Haz: M. Taylan Sorgun, Kamer Yay., İstanbul 1997.
• Koebner Richard - Schmidt Helmut Da., Imperialism, The Story and Significance of A Political Word, Cambridge, Cambridge University Press, 1965.
• Lawrence, George: Reminiscences of Forty-Three Years in India, Sang-e-Meel Publications, Lahore 1999.
• Majumdar Ramesh Chandra: "The Revolt of the People", British Paramountcy and Indian Renaissance, (nşr.R.C.Majumdar), Bombay 1988.
• Nazareth, Pascal Alan: Olağanüstü Bir Lider: Gandhi, Çev: Kosta Sarıoğlu Albatros Yay., İstanbul, 2014.
• Özel, Sabahattin: Milli Mücadelede Mustafa Kemal Paşa’ya Karşı İngiliz Ajanları ve İşbirlikçileri; Casustur Casus, Derlem Yay., İstanbul, 2009.
• Sergeev, Evgeny: The Great Game 1856-1907, Washington- Baltimore, 2013.
• Şimşir, Bilal Niyazi: Atatürk ve Afganistan, ASAM Yayınları, Ankara, 2002.
• Şimşir, Bilal Niyazi: Atatürk ve Avrasya, Avrasya Stratejik Merkezi Yayınları, Ankara, 2002.
• Şimşir, Bilal Niyazi: “Atatürk ve Üçüncü Dünya Ülkeleri”, VIII. Türk Tarih Kongresi, Cilt III’den Ayrı Basım, Türk Tarih Kongresi Basımevi, Ankara, 1983.
• Şimşir, Bilal Niyazi: Atatürk ve Yabancı Devlet Başkanları, TTK Basımevi, Ankara, 2001.
• Şimşir, Bilal Niyazi: Bizim Diplomatlarımız, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1996.