Yükseköğretim Öğrencilerinin Gıda İsrafı Konusundaki Bilgi, Görüş ve Davranışları

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2, 11 - 32, 29.12.2023

Mustafa Aksoy , Gökhan Şallı

Öz

Bireylerin beslenme ihtiyaçlarını karşılama süreçlerinde ortaya çıkan hususlardan biri olan gıda israfı kavramı, kaynakları ve geleceği tehdit eden önemli sorunlardan biridir. Hayatın devamlılığı için elzem olan gıda kaynakları, enerji kaynaklarına göre daha önemli bir konuma sahiptir. Bu açıdan bakıldığında gıda israfı ve gıda atıkları, açlık, yetersiz beslenme sonucu ortaya çıkan küresel problemler, günümüz ve geleceğin en önemli sorunlarından birini teşkil etmektedir. Günümüz dünyasında ortaya çıkan sürdürülebilirlik sorunlarının birçoğu insan davranışlarından kaynaklanmaktadır. Bu bağlamda önemli sürdürülebilirlik sorunlarından birisi de gıda kayıpları ve israfları sonucunda ortaya çıkan gıda güvencesidir. Bu çalışmanın amacı; yükseköğretim öğrencilerinin günümüz dünyasının en büyük sorunlarından biri olan gıda israfı konusundaki bilgi, görüş ve davranışlarını tespit etmek, aradaki benzerlik ve farklılıkları ortaya koymak, gıda israfı konusuna dikkat çekmek ve farkındalık oluşturmaktır. 12.04.2023 ile 18.08.2023 tarihleri arasında Eskişehir’de bulunan yükseköğretim kurumlarında ön lisans, lisans ve lisansüstü seviyesinde öğrenim gören öğrenciler arasından basit tesadüfî örneklem yöntemiyle seçilen 421 kişiden elde edilen bulgular sonucunda gıda israfına ilişkin davranışların ölçek puanı ‘’24,42’’ olarak hesaplanmıştır. Elde edilen bulgulara göre katılımcılar yüksek düzeyde gıda israfını önlemeye yönelik davranışlar göstermektedir. Araştırma sonuçlarına göre gıda israfına ilişkin davranışlar ile cinsiyet, yaş ve eğitim düzeyi arasında anlamlı bir ilişki bulunmamaktadır (p>0,05). Bununla birlikte gıda israfına ilişkin davranışlar, gastronomi veya aşçılık eğitimi alma durumuna göre anlamlı farklılık göstermektedir (p<0,05), gastronomi veya aşçılık eğitim alan öğrencilerin gıda israfını önlemeye ilişkin davranış puanlarının eğitim almayanlara göre daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Gıda, gıda israfı, gıda atığı, aşçılık eğitimi

Knowledge, Opinion and Behavior of Higher Education Students About Food Waste

Öz

The concept of food waste, which is one of the issues that arise in the process of meeting the nutritional needs of individuals, is one of the important problems that threaten resources and the future. Food resources, which are essential for the continuity of life, have a more important position than energy resources. From this perspective, food waste and global problems resulting from food waste, hunger and malnutrition constitute one of the most important problems of today and the future. Many of the sustainability problems that arise in today's world arise from human behavior. In this context, one of the important sustainability problems is food security, which arises as a result of food losses and waste. The purpose of this study; To determine the knowledge, opinions and behaviors of higher education students on food waste, one of the biggest problems of today's world, to reveal the similarities and differences, to draw attention to the issue of food waste and to raise awareness. As a result of the findings obtained from 421 people selected by simple random sampling method among students studying at associate, undergraduate and graduate levels in higher education institutions in Eskişehir between 12.04.2023 and 18.08.2023, the scale score of food waste behaviors was ''24.42''. It was calculated as. According to the findings, participants show high levels of behavior aimed at preventing food waste. According to the research results, there is no significant relationship between food waste-related behaviors and gender, age and education level (p>0.05). However, behaviors regarding food waste differ significantly depending on whether they received gastronomy or culinary education (p<0.05), and it was determined that the behavior scores of students who received gastronomy or culinary education were higher than those who did not receive education.

Anahtar Kelimeler

Food, Food waste, Cooking education

Kaynakça

• Aday, M., Aday, S. (2021). Gıda Kayıp ve İsrafının Azaltılmasında Gıda Bankacılığı. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (9), 291-310.
• Ceyhun Sezgin, A., Ateş, A. (2020). Otel İşletmelerinde Gıda İsraf Boyutunu Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 2020, 8 (4), 3489-3507.
• Daysal, H. (2019). Tüketicilerin Gıda İsrafının Önlenmesine Yönelik Tutum ve Davranışlarının Belirlenmesi: İzmir İli Örneği. Yüksek Lisans Tezi. Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Demirbaş N., Niyaz Ö.C, Apaydın Y.M., (2017). Evaluation of The Problems Within The Food Supply Chain in Turkey in Terms of Food Losses and Food Waste, 3. IBANESS Congress Series, 04-05 Mart.
• Demirbaş, N. (2018). Dünyada ve Türkiye‟de Gıda İsrafını Önleme Çalışmalarının Değerlendirilmesi. VIII. IBANESS, Plovdiv/Bulgaria, Nisan 21-22, 2018, 521-526.
• Demirbaş, N., (2019). Gıda Arz Zincirindeki Kayıp ve İsrafın Azaltılmasında Ambalajın Önemi ve Gelişmeler, XI. International Balkan and Near Eastern Social Sciences Congress, Tekirdağ/TURKEY, 627-632s.
• Dorward, L.J., (2012). Where are the best opportunities for reducing greenhouse gas emissions in the food system (including the food chain)? A comment, Food Policy 37, 463–466pp.
• Dölekoğlu, C. Ö., Giray, F., Şahin, A., (2014). Mutfaktan Çöpe Ekmek: Tüketim ve Değerlendirme, Akademik Bakış Dergisi, 44s.
• Dölekoğlu, C. Ö. (2017). Gıda Kayıpları, İsraf ve Toplumsal Çabalar. Tarım Ekonomisi Dergisi, 23(2), 179-186.
• Erik, U., Pekerşen, Y. (2019). Restoran İşletmelerinde Gıda İsrafının Önlenmesi ve İhtiyaç Fazlası Yemeğin Değerlendirilmesine Yönelik Bir Mobil Uygulama Modelinin Geliştirilmesi: LUSE. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi/ Journal of Travel and Hospitality Management, 16(3),418-436.
• Ersoy, F. (2019). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının İsraf Algısı. Sosyal Bilgilerde Yenilikçi Araştırmalar Dergisi. Cilt: 2 Sayı: 2.
• Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO) (2011). Global Food Losses and Food Waste Extent, Causes and Prevention. International Congress, SAVE FOOD! at Interpack2011 Düsseldorf, Germany. http://www.fao.org/3/mb060e/mb060e00.htm, EriĢim Tarihi: 05.10.2022.
• Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO). Dünyada Gıda Güvenliği ve Beslenme Durumu-2019. 04.05.2023 tarihinde http://www.fao.org/3/ca5249tr/ca5249tr.pdf adresinden erişildi.
• Gustavsson J., Cederberg J., Sonesson U., (2011). Global Food Losses and Food Waste, Save Food Congress, 16 May, Düsseldorf.
• Hazarhun, E., Çetinsöz, C. B., Gündoğdu, O. (2020). Her şey Dahil Sistemde Çalışan Mutfak Şeflerinin Sıfır Atık Uygulamalarına Bakış Açıları: Antalya Beş yıldızlı Her şey Dahil Sistem Otel Örneği. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 2020, Özel Sayı (4), 581-600.
• Jeong, J. (2004). Analysis of The Factors And The Roles of Hrd in Organizational Learning Styles As Identified By Key Informants At Selected Corporations in The Republic of Korea. Yayımlanmamıs doktora tezi. Amerika: Texas A&M University. Major Subject: Educational Human Resource Development.
• Karakaş, G. (2019). Gıda İsrafının Davranışsal Belirleyicileri; Çorum İli Örneği. Türk Tarım – Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi 7(3): 467-474, 2019.
• Kemer, A. K. (2011). Otellerde Çalışan Mutfak Personelinin ve Aşçılık Alanında Yüksek Öğrenim Gören Öğrencilerin Moleküler Gastronomi Konusundaki Bilgi ve Görüşleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kılınç Şahin, S. & Bekar, A. (2018). Küresel bir sorun “gıda atıkları”: otel işletmelerindeki boyutları. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 6 (4), 1039-1061.
• Kırmızıkuşak, D., Yücel, R. (2021). Yiyecek İçecek İşletmelerindeki Gıda Kaybı ve İsrafının Maliyete Etkisi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 2021, 9 (1), 448-469.
• Kurt, Y. (2019). "Yiyecek- içecek personelinin gıda israfı hakkında bilgi, görüş ve davranışları: Eskişehir ili örneği" (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Lebersorger, S. and Schneider, F., (2011). Discussion On The Methodology For Determining Food Waste İn Household Waste Composition Studies, Waste Management, 31:1924–1933pp.
• Nunnally, J. C. (1967). Psychometic Theory, McGraw-Hill, Inc., 1. Baskı, New York.
• Onurlubaş, E. ve Altunışık, R., (2019). Ekmek Tüketim Alışkanlıkları ve İsraf Eğilimi Üzerine Bir Araştırma: Bursa İli Örneği, XI. IBANESS Kongreler Serisi, Mart 2019, Tekirdağ.
• Oral, Z., (2015). Dünya‟da ve Türkiye‟de Gıda İsrafı ve Önlenmesine Yönelik Uygulamalar, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü, AB Uzmanlık Tezi, Ankara.
• Samancı, Ö. (2016). Avrupa'da ve Türkiye'de Yemek Tarihçiliğine Kısa Bir Bakış, Yemekte Tarih Var Yemek Kültürü ve Tarihçiliği, Edt. Avcı, A., Erkoç, S. ve Otman, E., (2. Baskı), İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Secondi, L., Principato, L., Laureti, T., (2015). Household Food Waste Behaviour İn EU-27 Countries: A Multilevel Analysis, Food Policy, 56: 25–40pp.
• Stefan, V., Herpen, E., Tudoran, A., Liisa, L., (2013). Avoiding Food Waste by Romanian Consumers: The Importance of Planning and Shopping Routines, Food Quality and Preference, Volume 28, Issue 1, April 2013, Pages 375-38pp.
• Steinfeld, H., Gerber, P., Wassenaar, T., Castel, V., Rosales, M., Haan, C.D., (2006). Livestock‟s Long Shadow: Environmental Issues and Options, Food and Agriculture Organization of the United Nations.
• Tahmaz, G. S., (2015). Ticari Mutfaklarda Gıda Atıkların Önlenmesine Dair Deneysel Bir Çalışma, Doktara Tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü. Ankara.
• T.B. (2019). http://tuketici.gtb.gov.tr/kurumsal-haberler/turkiye-israf-rapor, (28.03.2021).
• T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (2019). Sıfır Atık Zirvesi, Erişim Adresi: http://sifiratik.gov.tr/Upload/document/Zirve-Sunum/EK-11,%20Say%C4%B1n,%20 Olcay%20S%C4%B0LAHLI,%20G%C4%B1da%20Kurtarma%20Dern.%20Kuru.%20%C3%9Cye.- Fazla%20G%C4%B1da%20A....pdf, Erişim Tarihi:20.04.2023.
• TİSVA. (2019). http://www.israf.org/sayfa/Turkiyede-Sayilarla-Israf/250, (ErişimTarihi: 03.06.2021). Türkiye İsrafı Önleme Vakfı (2019). Sayılarla israf raporu. URL: http://www.israf.org/sayfa/Turkiyede-Sayilarla-Israf/250.
• Yıldırım, H., Capone, R., Karanlık, A., Bottalıco, F., Debs, P., El Bılalı, H., (2016). Food Wastage in Turkey: An Exploratory Survey on Household Food Waste, Journal of Food and Nutrition Research, 4 (8), 483-489pp.