TÜRKİYE’DE DİN EĞİTİMİ VE ÖĞRETİMİNE YENİDEN DÖNÜŞ SÜRECİ (1946-1949)

Yıl 2017, Sayı: 1, 37 - 56, 31.08.2017

Pir Murat Sivri

Öz

Cumhuriyet’in ilanından beri Türkiye’de dinin yeri ve din eğitimi en çok

tartışılan meseleler arasında yer almıştır. Özellikle din eğitimi konusunda hükümetlerin

din politikalarına paralel olarak farklı uygulamalara başvurulduğunu

görmekteyiz. Şüphesiz bu farklı uygulamalarda Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin

iç dinamiklerinin mecburi değişkenliği ile birlikte dünya siyasi konjonktürünün

de etkili olduğu söylenebilir. Cumhuriyet’in ilanı ve hemen ardından 3

Mart 1924’te kabul edilen Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun din eğitimi konusunda

bir milat olduğunu kabul etmek gerekir. Eğitimde ikiliği ortadan kaldırmayı ve

bu kapsamda medreselerin kapatılmasını öngören bu kanunun ardından din eğitimi

alanındaki boşluğu doldurmak için İmam Hatip Liseleri açılmıştır. Fakat

İmam Hatip Liselerinin Türk milli eğitimi içerisindeki yeri sürekli olarak tartışma

konusu olmuştur. Cumhuriyet Halk Partisi’nin Türkiye’de tek müessir güç

olduğu 1923-1946 yılları arasında-tek parti döneminde- Laik devlet ve haliyle

laik eğitim anlayışını temel politika edinmesi bahsedilen tarihlerde İmam Hatip

Liselerinin serbest hareketini kısıtlamıştır. Bu okulların medreselerin bir devamı

olarak görülmesi şüphesiz bu baskıda etkili olmuştur. Neticede bu okullar

1930-1931 eğitim öğretim yılında öğrenci yetersizliği sebep gösterilerek kapatılmıştır.

Bu durum 1949 yılına kadar devam etmiştir. 1949’da ise bu okullar İmam Hatip Kursları olarak yeniden açılmıştır. Bu Çalışmada demokrasiye geçiş

sürecinin bir zorunluluğu olarak CHP’nin din eğitimi politikasında meydana

gelen ılımlı değişikliklere temas edilerek bunun özellikle meclis tutanaklarındaki

yansımaları aktarılacaktır. Bu kapsamda İmam Hatiplerin yeniden açılışı

olayı tarihi gerçekliği içerisinde ele alınmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

CHP, Demokrasi, Din Eğitimi

TURNING BACK PROCESS OF RELIGIOUS EDUCATION IN TURKEY (1946-1949)

Öz

Since the proclamation of the republic, the position of religion and religious

education has been one of the most discussed issues in Turkey. In parallel

with the religion polices of the governments different practices have been observed

about religious education. It can be inarguable stated that compulsory

variability of Turkish Republic influenced this situation as well as world political

conjuncture. Proclamation of the republic and the law on unification of education

accepted on 3 March 1924 right after, have to be accepted as a milestone

about religious education. After this statute which aimed to abolish dualism in

education and to shut down madrasahs, imam hatip high schools were opened to

fill deficiency of religious education. However, the position of imam hatip high

schools in Turkish national education system has been a matter of opinion. Free

motion of these schools were restricted between 1923 and 1946 years in which

republican people’s party was the only effective power in Turkey. In this period

secular state and therefore secure education concept was adopted. Seeing these

schools as a continuation of madrasahs inarguable influenced this situation. As

a result of this these schools were shut down because of fewness of student in

1930-1931 education year. This situation continued till 1949 and in 1949 these

schools were reopened as imam hatip courses. In this study, mild changings

occurred in religious education policy of Republican people’s party as an obligation

of bringing democracy process and reflections of these especially in

parliament reports wiil be discussed. In this context reopening issue of imam

hatip high schools will be discussed in historicity.

Anahtar Kelimeler

CHP, Democracy, Religious Education

Kaynakça

• AKIN, Abdullah (1983), Cumhuriyet Dönemi Din Eğitimi (1920-1950), Bursa.
• ALTUNTAŞ, Kasım (2013), Eğitim Tarihi Bağlamında Türkiye’de Cumhuriyet Sonrası Din Eğitimi ve Öğretimi Uygulamaları (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Bayburt.
• KARPAT, Kemal (1967), Türk Demokrasi Tarihi, İstanbul.
• KOÇAK, Cemil (2015), Türkiye’de İki Partili Siyasi Sistemin Kuruluş Yılları (1945-1950), c.IV, İstanbul.
• KURT, Hasan (2014) ‘’ Anadolu İmam Hatip Liselerinin Tarihi Gelişim Süreci Ve Öğrencilerinin Kelam Dersine İlişkin Görüşlerinin Değerlendirilmesi (Bartın Anadolu İmam Hatip Lisesi Örneği)’’, The Journal of Academic Social Science Studies (JASS), Doi number:http://dx.doi.org/10,9761/JASSS2276 Number: 24, p. 73-91, ss.74-91
• NEVZATOĞLU, Zeynep (2006) Basında Din Eğitimi-Öğretimi Laiklik Tartışmaları (1945-1960), Ankara.
• UYANIK, Ayşe (2013), Basında Din Eğitimi Tartışmaları 1945-1960 (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• ÖZTÜRK, Veli( 1997), Türkiye’de Din Eğitimi ve Siyaset-TBMM Zabıtlarında Din Eğitimi Tartışmaları-1920-1990 (Basılmamış Doktora Tezi), İzmir.
• ŞİMŞEK, Eyüp (2013), ‘’Çok Partili Dönemde Yeniden Din Eğitimi ve Öğretimine Geçiş Süreci 1946-1960’’, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], sayı: 49, Erzurum, ss. 391-414
• TEMEL, Mehmet (2010), Atatürk Dönemi Din Hizmetleri, Ankara.
• PARMAKSIZOĞLU, İsmet (1966), Türkiye’de Din Eğitim, Ankara.
• Resmi Yayınlar Düstur. 06. 03. 1924. Sayı: 63. http://www.resmigazete.gov.tr. 07.05.2017
• Resmi Gazete. 06. 03. 1924. http://www.resmigazete.gov.tr. 07.05.2017
• TBMM Zabıt Cerideleri, Dönem: VIII, c.III, Toplantı: 1, 14. 12. 1946. https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d08/c003/ tbmm08003016.pdf. Son erişim tarihi: 11. 05. 2017. 07.05.2017
• TBMM Zabıt Cerideleri, Dönem:VIII, c.VIII, Toplantı: 2, 29. 12. 1947. https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d08/c008/ tbmm08008026.pdf. Son erişim tarihi: 11. 05. 2017.
• TBMM Zabıt Cerideleri, Dönem: VIII, c.IX, Toplantı: 2, 14. 01. 1948. https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d08/c009/ tbmm08009030.pd. Son erişim tarihi: 11. 05. 2017.
• TBMM Zabıt Cerideleri, Dönem: VIII, c.XIV, Toplantı: 3, 13. 12. 1948. https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d08/c014/ tbmm08014018.pdf. Son erişim tarihi: 11. 05. 2017