ATATÜRK DÖNEMİ’NDE TÜRK ARKEOLOJİSİ

Yıl 2020, Sayı: 11, 129 - 148, 29.02.2020

Şükrü Ünar

https://doi.org/10.33404/anasay.649449

Cited By: 2

Öz

Arkeoloji,
insanın eski çağlarda oluşturduğu maddesel ürünleri incelemek suretiyle
geçmişimizi aydınlatmaya çalışan bilim dalıdır. Türkiye topraklarındaki kazı
çalışmalarının temeli XIX. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı Devleti Dönemi’nde
başlayan bilimsel, siyasi ve askeri amaçlar doğrultusunda yapılan seyahatler
ile atılmıştır. Arkeoloji bilimi Avrupa kıtasında doğmuş ve gelişmiş bir bilim
dalıydı. Bu nedenle Türkiye topraklarında yapılan ilk arkeolojik kazılar yurt
dışından gelen yabancı arkeologlar tarafından yürütülmüştü.

 Osmanlı Devleti’nin son döneminde Anadolu
topraklarında yabancı bilim insanları tarafından temelleri atılan Türk Arkeolojisi,
Türkiye Cumhuriyeti Döneminde M. Kemal Atatürk’ün çabaları ile büyük bir
gelişme göstermiş ve Avrupa ile rekabet edebilecek seviyeye ulaşmıştır. Türk
Arkeolojisini geliştirmek için Cumhuriyetin ilk yıllarında M. Kemal’in emriyle
1931 yılında Türk Tarih Kurumu, 1934 yılında Türk Arkeoloji Enstitüsü gibi
kurumlar kurulmuştur. Kalifiye eleman sıkıntısını gidermek için önce İstanbul
Üniversitesi’nde Arkeoloji Kürsüsü kurulmuş daha sonra 1936 yılında Dil ve
Tarih- Coğrafya Fakültesi açılarak eğitim alanındaki eksiklikler giderilmeye
çalışılmıştır. Bu eğitim kurumlarında çalıştırılmak üzere yurt dışından
özellikle Nazi Almanya’sından kaçan Musevi kökenli bilim adamları Türkiye’ye
davet edilmiştir.

Bu
makale Atatürk Dönemi olarak adlandırılan 1923-1938 yılları arasında Türkiye
topraklarında Türk bilim insanları tarafından yürütülen kazı çalışmaları ile bu
kazı çalışmalarının Türk arkeolojisine olan katkılarını ortaya koymaya
çalışacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Türk Arkeolojisi, Atatürk Dönemi kazılar

TURKISH ARCHAEOLOGY IN ATATÜRK PERIOD

Öz

Kaynakça

• AKURGAL, Ekrem (1944), “Pazarlı’da Çıkan Eserler Üzerinde Yeni Araştırmalar”, Belleten, Cilt VII/Sayı. 25, 1-19.ARIK, Remzi Oğuz (1933), “Anadolu Arkeologya Tarihinde Alişar Hafriyatı”, Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi, Sayı 1, 18-63.ARIK, Remzi Oğuz (1934), “Türkiye Cumhuriyeti Maarif Vekâletince Yaptırılan Karalar Hafriyatı”, Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi, Sayı 2, 102-165.ARIK, Remzi Oğuz (1936a), Türkiye’de 1935 Yılındaki Arkeoloji İşleri, İstanbul: Devlet Basımevi. ARIK, Remzi Oğuz (1936b), “Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı Adına Yapılan: GöllüdağHafriyatı Üstüne (İlk Kısa Rapor)”, Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi, Sayı 3, 3-35. ARIK, Remzi Oğuz (1937), “Alacahöyük Hafriyatının İlk Neticeleri”, Belleten, Sayı 1, 210-266.ARIK, Remzi Oğuz (1937), Türkiye’de 1936 Yılındaki Arkeoloji İşleri, İstanbul1938.ARIK, Remzi Oğuz (1939), “Anadolu’nun En Garp Eti İstasyonu Karaoğlan Höyüğü”, Belleten, Cilt III/Sayı 9-12, 27-42.ARIK, Remzi Oğuz (1941), “Arkeoloji Enstitüsü’nün Dünü, Bugünü, Yarını Hakkında”, Ankara: DTCF Dergisinden Ayrı Basım. ARIK, Remzi Oğuz (1944), “Bitik Kazısı ve Hatay Tetkikleri Hakkında Kısa Rapor”, Belleten, Sayı 29, 341-366.ARIK, Remzi Oğuz (1948), “Karaoğlan Höyüğü Bakır Çağı Mimarlığındaki Özellikler, III. Türk Tarih Kongresi, 47-54.ARSEBÜK, Güven (1983), “Dünden Bugüne Arkeoloji”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt I, 58-72. ÇETİN, Yusuf (2007), “Mustafa Kemal Atatürk Döneminde (1920-1938) Müze ve Eski Eserler Konusunda Yapılan Çalışmalar”, Erzurum Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, Sayı 12, 117-121.ÇIĞ, Muazzez İlmiye (2006), “Mustafa Kemal Atatürk ve Türkiye’de Arkeoloji”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi; Dün/Bugün/Yarın (Özel Sayı), Sayı 108-119, 209-212.ÇINAROĞLU, Aykut (2010), Atatürk ve Alacahöyük, Ankara: Yüksel İnşaat.EKMEN, Gülden (2012), “Karalar (1933)”, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi 75. Yıl Armağanı Arkeoloji Bölümü Tarihçesi ve Kazıları (1936-2011), Ed. Orhan Bingöl-vd, 179-182. ESİN, Ufuk (1997), “Arkeoloji”, Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Bilim “Sosyal Bilimler”, TÜBA, 59-69.İĞDEMİR, Uluğ (1976), Yılların İçinden; Makaleler, Anılar, İncelemeler, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.İNAN, Afet (1938), “Türk Tarih Kurumunun Arkeoloji Faaliyetler”, Belleten/II, Sayı 5-6, 5-12.İNAN, Afet (1943), “Türk Tarih Kurumunun Arkeoloji Faaliyetleri” , II. Türk Tarih Kongresi, 8-5.İNAN, Afet (1960), Tarih Üzerine İnceleme ve Makaleler, Ankara: Akın Matbası.JEAN, Eric (2006), “Bir Yeniden Doğuşun Tarihçesi; Hitit Uygarlığı”, Boğazköy’den Karatepe’ye Hitit Bilimi ve Hitit Dünyasının Keşfi, İstanbul: Yapı Keredi Yayınları. KANSU, Şevket Aziz (1940), Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Etiyokuşu Hafriyatı Raporu (1937), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. KANSU, Şevket Aziz (1948), “Karaoğlan Höyüğünden Çıkarılan Eti, Frik ve Klasik Devir İskeletlerinin Antropolojisi”, IV. Türk Tarih Kongresi, 190-203. KANSU, Şevket Aziz (1952), “Tilki Tepe (Şamramaltı, Van) Kazısından Çıkan İskeletlerin Antropolojisi”, V. Türk Tarih Kongresi, 391-397.KANSU, Şevket Aziz (1967),“İstanbul ve Türkiye Trakya’sının Tarihöncesi İskânına Ait Yeni Araştırma ve Buluşlar”, VI. Türk Tarih Kongresi, 13-14.KOŞAY, Hamit Zübeyir (1933), “Ankara Gazi Orman Fidanlığında Bulunan Eserler”, Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi, Sayı I, 5-21.KOŞAY, Hamit Zübeyir (1941),Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Pazarlı Hafriyatı Raporu, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.KOŞAY, Hamit Zübeyir (1943), “Türk Tarih Kurumu Tarafından Alacahöyük’te Yaptırılan Hafriyatta elde Edilen Neticeler”, II. Türk Tarih Kongresi, 21-57.KOŞAY, Hamit Zübeyir (1967), “Türkiye Arkeoloji Araştırmalarında Gelişmeler”, Bellete, Cilt XXXI, Sayı 123, 415-421.KULAKOĞLU, Fikri (2012), “Göllüdağ (1934, 1968-69, 1992-96, 1998)”, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi 75. Yıl Armağanı Arkeoloji Bölümü Tarihçesi ve Kazıları (1936-2011), Ed. Orhan Bingöl-vd, 139-140.MANSEL, Arif Müfit (1940a), “Trakya Hafriyatı”, Belleten, Cilt IV, Sayı 13-16, 89-114.MANSEL, Arif Müfit (1940b), “Vize’de Bulunan Maskeli Miğfer”, Belleten, Cilt VIII, Sayı 30, 165-169.MUŞMAL, Hüseyin (2009a), Osmanlı Devleti’nin Eski Eser Politikası: Konya Vilayeti Örneği (1876-1914), Konya: Kömen Yayınları. MUŞMAL, Hüseyin (2009b), Yabancıların İzinde Osmanlı: Konya ve Çevresinde Araştırma Yapan Yabancılar (1876-1914), Konya: Me-sa Yayınları. MORÇÖL, Çiğdem (2007), “Cumhuriyetin İlk Otuz Yılında, Arşiv Belgelerinde, Ankara’da Yapılan Arkeolojik Kazı Çalışmaları”, Anadolu Medeniyetleri Müzesi 2006 Yıllığı, 459-498.ÖNDER, Mehmet (1977), Türkiye Müzeleri ve Müzelerdeki Şaheserlerden Örnekler, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. ÖNDER, Mehmet (1977), Antika ve Eski Eserler Kılavuzu, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. ÖZDOĞAN, Mehmet (2001), Türk Arkeolojisinin Sorunları ve Koruma Politikaları I, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.ÖZDOĞAN, Mehmet (2011), 50 Soruda Arkeoloji, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. ÖZGÜÇ, Tahsin (1975), “Atatürk ve Arkeoloji”, Cumhuriyetin 50. Yıldönümü Seminerinden Ayrı Basım, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. ÖZGÜÇ, Tahsin (1982), Maşat Höyük II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. ÖZGÜÇ, Tahsin (1987), “R. O. Arık’ın Hitit Arkeolojisine Yaptığı Katkılar Hakkında Gözlemler”, Remzi Oğuz Arık Armağanı (1987), Ed. H. R. Çangur, 19-31. ÖZGÜNEL, Coşkun (2012), “Atatürk ve Anadolu Arkeolojisi”, Ömer Çapar’a Armağan, Ed. Turgut Yiğit-Mehmet Ali Kaya, 230-234.ÖZKAN, Süleyman (2009), Osmanlı Devleti’nde Arkeolojik Kazı Çalışmaları, İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları. ÖZTAN, Aliye (2012a), “Alaca Höyük (1935-1967, 1968-1983, 1994-95, 1997-)”, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi 75. Yıl Armağanı Arkeoloji Bölümü Tarihçesi ve Kazıları (1936-2011), Ed. Orhan Bingöl-vd, 67-72.ÖZTAN, Aliye (2012b), “ Karaoğlan (1937-1941)”, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi 75. Yıl Armağanı Arkeoloji Bölümü Tarihçesi ve Kazıları (1936-2011), Ed. Orhan Bingöl-vd, 183-188.ÖZYAR, Aslı (2011), “Alacahöyük ve Horoztepe”, Arkeo Atlas Dergisi Özel Koleksiyon Sayısı, 232-233. PİOTROWSKİ, Boris (1973), “Urartu”, Belleten, Cilt XXXVII, Sayı 145-148, 395-413. SALGIRLI, Semra (1989), “Eski Eser Kaçakçılığının Tarihçesi”, Eski Eser Tanımı ve Kaçakçılığının Önlenmesi Semineri Notları, 54-59.TÜRK TARİHİ TETKİK CEMİYETİ NİZAMNAMESİ 1932.YILDIZTURAN, Melek (2007), “Atatürk ve Müzeler”, Anadolu Medeniyetleri Müzesi 2006 Yıllığı, 309-324.YILDIRIM, Recep-MARTAL, Abdullah (2002), “Osmanlı Yönetiminin Arkeolojik Eserlere Bakış Açısı”, XIII. Türk Tarihi Kongresi, 1001-1058