KAYALIK: A CAPITAL OF THE KARLUK YABGHU STATE

Yıl 2020, Sayı: 11, 105 - 128, 29.02.2020

Mehmet Kutlu

https://doi.org/10.33404/anasay.680323

Öz

Kayalik is one of the Mediveal cities on Silk Road. It is located within administrative borders of Sarkand District of Almaty Province, Kazakhstan. The city is of great importance both for being a center of Yedisu Province as well as capital of Karluk Yabghu state. Archaeological excavations conducted in Kayalık revealed the architectural texture of the city. The city obtained appearance of a medieval Islamic city with its caravanserai, hamam (bath), mosque, dervish lodge or tekke, palace, tombs, and mansions. In addition, the presence of places of worship belonging to different religions such as Buddhist, Manichaean temples and chapels makes Kayalık more attractive for researchers. Archaeological excavations and architectural assessment enabled to achieve significant results specifically regarding the Medieval urbanization and Islamization of Southeastern Kazakhstan.

Anahtar Kelimeler

Kazakhstan, Medieval city, Kayalik, urbanization, İslamization

KAYALIK: BİR KARLUK YABGU DEVLETİ BAŞKENTİ

Öz

Kayalık, İpek Yolu üzerinde yer alan Ortaçağ şehirlerinden biridir. Günümüzde Kazakistan’ın Almatı Vilayetine bağlı Sarkend ilçesi sınırları içinde yer almaktadır. Kayalık hem Yedisu bölgesinin merkezi hem de Karluk Devletinin başkenti olması nedeniyle dikkat çekmektedir. Kayalık’ta yürütülen arkeolojik kazılar şehrin mimari dokusunu gözler önüne sermiştir. Kervansaray, hamam, cami, hangah, türbeler, saray ve köşkleriyle bir Ortaçağ İslam şehri görünümüne kavuşmuştur. Bunun yanı sıra Budist, Maniheist tapınakları ve şapel gibi farklı dinlere ait ibadethanelerin bulunması Kayalık’ı araştırmacılar ilginç kılmaktadır. Arkeolojik kazılar ve mimari araştırmalarda özellikle Güneydoğu Kazakistan’ın şehirleşmesi ve İslamlaşması hakkında önemli sonuçlara ulaşılmıştır. Kayalık’ın keşfi, Kazak Arkeolojisinin en parlak başarılarından biridir.

Anahtar Kelimeler

Kazakistan, Ortaçağ Şehri, Kayalık, şehirleşme, İslamization

Kaynakça

• AKİŞEV, Kemal, vd. (1972). Drevni Otrar (topografiya, stratigrafiya, perspektivı), Alma- Ata.
• BAYPAKOV, Karl M. (1986). Srednevekovaya i gorodskaya kultura Yujnogo Kazahstana i Semireçya (VI nachalo XIII veka), Alma-Ata: Nauka.
• BAYPAKOV, Karl M. (1993). Puteşestviye v Vostoçnye Strany Plano Karpini i Gilyoma de Rubruka, Almatı.
• BAYPAKOV Karl M. (2012). İslamskaya Arheologiçeskaya arhitektura i arheologiya Kazahstana, Almatı,
• BAYPAKOV, Karl M. - VOYAKİN, Dmitri A. (2007). Ortagasırlık Kiyalık Şaharı/ Srednevekovy Gorod Kayalık, Almatı: A. Margulan Atındağı Arkeologiya İnstitutı.
• BARİSİTZ, Stephan (2017). Central Asia and the Silk Road: Economic Rise and Decline over Several Millennia, Cham: Springer.
• BARTHOLD, Vasilij Vilademiroviç (1956). Four Studies on the History of Central Asia, (çev. T. Minorsky), Leiden: E.J. Brill.
• BERNŞTAM, Aleksandr Natanoviç (1940). “Arheologiçeskie rabotı v Semireçye”, Kratkiye soobşçeniya İnstituta istori i material’noi kultury, Moskva – Leningrad, 4: 42-48.
• BOSWORTH, Clifford Edmund (1997). “Karluk”, Encyclopedia of Islam, Leiden: Brill. vol. 4: 658-659.
• BOYLE, John Andrew (1997). “Kayalik”, Encyclopedia of Islam, Leiden: Brill. vol. 4: 808.
• BREGEL,Yuri (2003). A Historical Atlas of Central Asia, Leiden: Brill.
• CEZAR, Mustafa (1977). Anadolu Öncesi Türklerde Şehir ve Mimarlık, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• JELEZNYAKOV Boris A. (2015). Sobornaya Meçet Kayalıka, Kazakstan arheologiyası men etnologiyası: ötkeni, bugüni jane bolaşağı attı “VII. Orazbayev okuları” halıkaralık gılımi-tajiribelik konferenciya materialdarı. Almatı, Kazak Universiteti, 339-344.
• KAMALDİNOV İlyar R. (2015) “Raskopki usadbı na gorodişe Kayalık v 2014” Kazakstan arheologiyası men etnologiyası: ötkeni, bugüni jane bolaşağı attı “VII. Orazbayev okuları” halıkaralık gılımi-tajiribelik konferenciya materialdarı. Almatı, Kazak Universiteti. 344-347.
• KARA, Gülnar 2009, Moğol İstilası Öncesi Yedisu Bölgesi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• KARA, Gülnar (2018). “Moğol istilası Öncesi Ortaçağ Yedisu Şehirleri”, Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimlerde Akademik Araştırmalar 1, Gece Kitaplığı. Ankara: 223-248.
• KAZAKİSTAN İLİMLER AKADEMİSİ (2013). Eski Devirlerden Günümüze Kazakistan ve Kazaklar. (çev. Abdulvahap Kara), İstanbul: Selenge Yayınları.
• KORJENTOV, Andrey vd. (2003). “Traces of Ancient Earthquakes in Medieval Cities Along the Silk Road, Northern Tien Shan and Dzhungaria”, Turkish Journal of Earth Sciences 12: 241-261.
• MUSTAFAYEV, Şahin (2014) “Orta Asya’da İpek Yolu Anıtları ve UNESCO’NUN İpekYolu Programı””, 3-6 Ekim 2013 Uluslararası İpek Yolunda Türk Dünyası Ortak Kültür Mirası Konferansı Bildiri Kitabı, Türk Yurdu Yayınları, Ankara: 30-39.
• ÖĞEL, Bahaeddin (1984) İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• RUYSBROECKLİ WİLLEM (2010). Mengü Hanın Sarayına Yolculuk 1253-1255. ed. P. Jackson ve D. Morgan, çev. Z. Kılıç, İstanbul: Kitap Yayınevi.
• SALMAN, Hüseyin (2001). “Karluklar”, TDV İslam Ansiklopedisi, 24: 509-510.
• SÜMER, Faruk (1984). Eski Türklerde Şehircilik, İstanbul: Türk Dünyası Vakfı Yayınları.